qtisadi cəhətdən ən səmərəli modifıkator ucuz və geniş xammal bazasına
malik olmalıdır. Belə modifikator aparılan tədqiqatlar nəticəsində müəyyən
edilmiş istismardan çıxmış polimerlərin təkrar emalı nəticəsində alınan təkrar
emal məhsullarıdır.
Hal-hazırda xarici ölkələrdə neft bitumunun modifıkasiyası məqsədite SBS
növlü polimerdən və kükürddən istifadə olunur. Bundan başqa SBS növlü
polimerdən müxtəlif yol təmiri işlərini aparmaq məqsədüə mastikada hazırlanır.
Polimerin bituma əlavə olunmasının modifıkasiya effekti polimer-bitum
kompozisiyasının hazırlanma prosesinin texnologiyasından asılıdır
[ 14]
.
Polimerlə modifıkasiya olunmuş bitumların hazırlanması 150-200°C
temperaturda intensiv qarışdırmaqla aparılmalır. Əksər polimerlərin parçalanma
temperaturu (polietilen, polipropilen, etilen-propilen kauçuku, termoelastoplastlar
və b.) bitumla qarışma temperaturundan daha yüksəkdir. Yəni polimerin
kütləsində termo və mexanodestruksiya prosesləri getmir, əgər gedirsə də çox az
olur.
Bitumlar qızdırıldıqda yumuşalırlar, termo plastik polimerlər isə özlü-axar
hala keçir. Beləliklə polimerlə bitumun qarışığı yüksək temperaturda iki müxtəlif
özlülüyə malik mayedir. Deməli bitumla polimerin qarışması prosesi mayenin
mayedə disperləşməsinə gətirib çıxarmalıdır. Belə sistemlərin disperslik dərəcəsi
komponentlərin özlülüyündən və qarışıqlı həll olmalarından asılıdır.
Rezin ovuntusu və bitum əsasında hazırlanmış qarışıq yüksək temperaturda
emulsiyadır.
Beləliklə, yüksək temperaturda polimerin bitumla qarışdırılması iki mərhələ
gedir: maye bitumda polimerin emulsiyası və sonra şişməsi. Polimerin bitumda
dispersləşmə dərinliyi polimerin hissəciklərinin ölçüsündən asılıdır.
Polimer bitum kompozisiyasının disperslik dərəcəsi komponentlərin
qarışması üsulundan çox asılıdır. Ən yaxşı nəticə kolloid dəyirmanlardan istifadə
elməkdir. Polimerlə modifıkasiya olunan bitumu hazırlayarkən, komponentlərin
prosesə verilmə mərhələsi olduqca çox vaxt aparır. Qarışma prosesini ən azı 5
saat aparmaq lazımdır. Bu da son məhsulun keyfıyyətinə mənfi təsir göstərir.
Yüksək tenıperatur şəraitində uzun müddət qalmış bitum oksidləşir və bu da çox
kobud kompozisyanın alınmasına gətirib çıxarır.
Bitum polimer qarışığı makro və ya mikro bircins olmayan sistemdir.
Onların xassələrini qarışığın fəza quruluşu müəyyən edir.
Bituma elastik xassəni yalnız onu polimerlə modifikasiya etməklə əldə etmək
olar. Bitum kütləsində polimer dispers sistem əmələ gətirərək yüksək fiziki-
mexaniki xassəyə malik kompozisiya materialı əmələ gətirir. Bitumun keyfiyyəti
onun polimer tərəfındən modifıkasiyasına heç bir təsir göstərmir. Bu da
modiflkasiya prosesində iştirak edən polimerin təbiəti ilə əlaqədardır. Lakin
bitumun fiziki-kimyəvi xassəsi onun polimerlə uyğunlaşmasına mühim təsir
göstərir. Bitumun oksidləşmə dərəcəsinin artırılması onun polimerlə
uyğunlaşmasını pisləşdirir, bu onunla əlaqədardır ki, bitum oksidləşdikcə onda
yüksək molekullu qətranların miqdarı artır, əksinə aşağı molekullu qətranların
miqdarı isə azalır. Ona görə də polimerin bitumda şişməsi azalır. Polimer-bitum
kompozisiyası hazırlamaq üçün götürülən ilkin bitum aromatik birləşmələrlə
zəginləşdirilməlidir ki, komponentlərin uyğunlaşmasına şərait yaransın. Alınan bu
nəticə polimerlərin fiziki kimyasında göstərilən vəziyyətlə eyni olur.
Polimerin bituma verilməsi onun 25°S temperaturda uzanmasını kəskin aşağı
salır. Polimerlə modifıkasiya olunmuş bitumun uzanma zamanı qırılmaya qarşı
davamlılığını artırmaq üçün 25°S temperaturda uzanma göstəricisi 100 sm olan
bitumdan istifadə etmək lazımdır. Bu məqsədləmineral doldurucudan istifadə
edilir. Polimerlərlə modifıkasiya olunmuş bitum dispers sistemdir (eyni cinsli
deyil), buna görədə o termodinamiki olaraq dayanaqlı deyil, bu səbəbə görədə bu
sistem dağılır. Polimerlə bitumun oxşarlığı nə qədər çox olarsa, kompozisiya
materialının dayanaqlığı da bir o qədər çox olar.
Rezin
ovuntusu
ilə
modifıkasiya
olunmuş
bitumun
yumşalma
temperaturunun digər bitumlara nisbətən istiliyə davamlılığını təyin edilmişdir.
Alınan nəticələr cədvəl 3.9-da göstərilmişdir
[ 21]
.
Cədvəl 3.9
Müxtə
lif kimyə
vi tə
biə
tə
malik modifikasiya olunmuş
bitumların
xassə
lə
ri
Эюстярижилярин ады
Модификасийа олунмуш битумлар
Резин овунтусу иля (10% кцт)
«Бакы 85/25»
Полистрол (5%мос) БДУ 70/100
25°C
temperaturda
iynənin
nümunəyə girmə dərinliyi, 10-1
mm
45,7
58
Qırılandan 3 dəq sonra 25°C-də
elastikliyi, sm
77
60
0
0
C
temperaturda
iynənin
nümunəyə girmə dərinliyi, 10-1
mm
24
29
0
0
C-də uzanması, sm
28
48
Yumuşalma temperaturu,
0
C
92
82
25°C-də uzanması, sm
60
94
Elastikliyi, %
94
80
135°C-də kinematik özlülüyü,
sst
1588
1710
Eynicinsli olması
eynicinslidir
Eynicinslidi
Kövrəklik temperaturu,
-27
-27
Alışma temperaturu,
264
286
Mərmərə yapışması
yapışmır
Yapışmır
Yumuşalma
temperaturunun
dayanaqlı olması, °C
29
15
Cə
dvə
l 3.10
Asfaltbeton qarış
ığ
ının fiziki-mexaniki göstə
ricilə
ri
Эюстярижилярин ады
Нцмуняляр
1
2
3
4
Сыхылмада
мющкямлик
щядди, МПа
20
0
Ж-температурда
50
0
Ж-температурда
2,2
0,9
2,3
0,91
2,0
0,88
2,3
0,90
Суйадавамлылыг ямсалы
0,9
0,9
0,89
0,95