Microsoft Word Az ekonomi After Corrections doc

Doç. Dr. Osman Nuri Aras, Elçin Süleymanov 
SSRI-də dağılmış oldu*^. Digər tərəfdən də “Proleterya diktatorluğu’ndan, “qa- 
baqcılar partiyasf’ndan, “düz xətt ”dən və “demokratik mərkəziyətçilik”dən bəhs 
edilmədən təsəvvür edilməyəcək “Leninizmin yox oluşu” ilə ittifaqda, dünya üzərində 
ölkələrin uzun müddətdir istifadə etdikləri geosiyasi referans da çərçivəsini dəyişmiş 
oldu". 
1.1.2.
 
Sovet İttifaqında Azərbaycan 
Sovet İttifaqı dövründə, bu ölkənin bir alt qurumu səciyyəsini daşıyan 
Azərbaycanın iqtisadi təşkilat forması və idarə etmə mexanizması ittifaqın iqtisadi 
strategiyası əsasında formalaşmışdı. Sənaye strukturlan bütövlükdə Sovet İttifaqının 
ehtiyacına görə qurulmuş, böyük müəssisələrdən meydana gəlmişdir. Sovet İttifaqında 
mərkəzi planlama istiqamətində ölkələr arasında ixtisaslaşma və iş bölümünə 
aparılmışdır. Bu çərçivədə Azərbaycan iqtisadiyyaümn təkan verici motor gücü 
xüsusiyyətindəki sənayesi keçmişdən bəri neft sənayesi olmuşdur. İxracın, əsasən, 
distillə edilmiş neft məhsullan, maşınqayırma və toxuculuq məhsullarıyla, şərabdan 
ibarət çox əhəmiyyətli bir hissəsi Rusiya və Ukrayna kimi digər respublikalarla 
reallaşdınlarkən, idxalın da böyük qismi yenə bu respublikalardan alman qida 
məhsullanyla, emal edilib yenidən ixrac edilmək üzrə idxal edilən xam neft 
məhsullandan formalaşırdı^^. 
Hələ Sovet İttifaqı dağılmazdan əvvəl, mütəxəssislər siyasi müstəqilliyə iqtisadi 
baxımdan hazır olan iki respublikadan birinin Azərbaycan olduğunu qeyd edirdilər. 
Əlbəttə, bu dəyərləndirmə, ölkənin sadəcə təbii ehtiyatlannm zənginliyinə deyil, ölkə 
iqtisadiyyatının inkişaf perspektivinə də əsaslanırdı. Belə ki, Azərbaycanın büdcə 
gəlirləri, xərclərindən çox idi. Hasil edilən milli gəlir, istifadə olunan milli gəlirdən 
yüksək olurdu". 
İqtisadi göstəricilər nəzərə alındıqda Sovet İttifaqı dövründə Azərbaycanın 
müəyyən bir inkişaf səviyyəsinə çatdığı nəzərə çarpır. Ancaq, bu dövrdə Azərbaycanın 
itirdikləri qazandıqlarından daha çox olmuşdur. Belə ki, bu dövrdə iqtisadiyyatın 
planlamasmm mərkəzdən edilməsi, ölkənin iqtisadi şərtlərinin nəzərə alınmaması 
nəticəsini ortaya çıxardırdı. Bir çox məhsul ya xam maddə ya da ara məhsul olaraq 
ayrı-ayrı ittifaq üzvü respublikalara ucuz qiymətə satılır, daha sonra da hazır məhsul 
olaraq yüksək qiymətdən Azərbaycana gəlirdi. Digər tərəfdən Azərbaycanın hər 
zaman ölkəyə gəlir gətirən neft və neft məhsulları, pambıq, tütün, şərab kimi 
məhsulların ixracçısı olmasına baxmayaraq. 
° Atila Artam, 
Türk Cumhuriyetlerinin Sosyo İqtisadi Analizleri və Türkiye İlişkiləri,
Sabri Artam Vakfı 
Yaymlan, İstanbul, 1993, s.4,13; Uludağ-Mehmedov, s.26. 
" Jowitt,