Microsoft Word 1 iç kapak doc

 
21
rejim “devlet rejimi”ni içerir ve ayrıca, toplumun siyasi yaşamanın diğer aktörlerinin 
de faaliyetini kapsar.
85
  
Siyasi rejimlerin işleyişinin analizi her şeyden önce insanların yönetimi için 
rehber edinen metodlara ve meşru düzenin sağlanması için kullanılan yöntemlere 
bağlıdır. Devletin genel politik hedeflerine ulaşması için kullanılan kurumsal 
yöntemler siyasi rejimin içeriğini oluşturur. Örneğin, Shumpeter’e göre siyasi rejim 
türü olan demokrasi, sadece bir metod, yani yasama ve yürütmeyle ilgili siyasi 
kararların uygulanması için gereken kurumsal düzen türüdür.
86
 Jean-Marie 
Donegani’ye göre, siyasi rejim derken her hangi bir toplumsal kolektifin, kabilenin, 
ulusun veya devletin siyasi mevcutluk yöntemi anlaşılır.
87
 
Siyasi rejim kavramı devletin toplum üzerindeki etkisinin sosyal karakteri ve 
verimliliğini analiz etmek, devlet organlarıyla sıradan insanlar arasında ilişkilerin 
düzenlenmesini açıklığa kavuşturma olanağı sunar.
88
 Devlet iktidarı çerçevesinde 
iletişimin en genel unsurları şunlardır: 1) aktörler 2) değerler 3) usuller (araçsal ve 
kurumsal) 4) kaynaklar. Bu unsurlar arasındaki karşılıklı ilişkiler “yönetme” ve  “tabi 
olma”, “denetim-etki”, “irade” ve “güç”, “denetim” ve  “tasarrufta bulunma”, 
“yönetme” ve “baskı, “otorite” ve “şiddet” vs. gibi kavramlarla açıklığa kavuşturulur. 
Burada kimin yönettiği ve kimin yönetildiği temel sorunsaldır.
89
  
Yönetim mekanizmasının karakterini belirleyen önemli unsurlardan biri de  
“yönetim-baskı” ilişkisidir. Bu ilişki aynı zamanda geri dönüşümlüdür ve sadece 
“yukarıdan” yönetimin değil, “aşağıdan” sivil toplumun yaptığı destek veya baskıyı 
ifade eder. Yönetim ve etkileme olgusu bir taraftan yönetimin karar ve tasarrufları, 
diğer taraftan ise yönetilenlerin gücü ve manevi baskısı  şeklinde ortaya çıkar. 
Yöneten aktör kendi çıkarları ve iradesi doğrultusunda siyasi kararları hazırlar, 
toplumsal temsil, siyasi katılım ve yönetilenlerin irade ifadesinin düzeyine bağlı 
                                                                                                                                          
84
Могунова,  М.  А.,  Проблемы  теории  и  практики  скандинавского  парламентаризма 
(критический анализ), Автореф. докт. дисс. Москва, 1990, с. 10, Benzer bir yaklaşım için bkz: 
Кашкин  С.  Ю.,  Политический  режим  в  современном  мире:  понятие,  сущность, 
тенденции развития, Москва, 1993. С. 9). 
85
 “Rejim” teriminin değişik anlamlarda kullanıldığına dair bkz: Цыганков, А.П., 1995. Кудрявцев, 
Ю. А.,  2002: c. 195 – 205, http://www.auditorium.ru/books/212/Book057_chapter2.html.  
86
 Шумпетер, И., Капитализм, социализм и демократия, Москва, 1995, c. 321. 
87
 Денкэн, Ж.-М., Политическая наука, Москва, 1993, c. 25. 
88
 Дегтярев, А.А., 1998, с. 122.  
89
 Дегтярев, А.А., 1998, с. 36.  

---

 
22
olarak bu kararlarda düzelişler yapar ve bunları uygulamaya koyar. Bu zaman 
değişik sosyal gruplar kurumsallaşmış baskı metotlarıyla yönetimi bu veya diğer 
kararın kabulü ve uygulanması yönünde destekler veya karşı gelir.
90
 
Günümüzde “devlet rejimi”  ve “siyasi rejim” kavramları çoğu zaman aynı 
anlamda kullanılmaktadır. Bazı bilim adamlarına göre, devlet rejimi kavramı siyasi 
rejimi dar anlamda ifade ederken siyasi rejim geniş anlamda kullanılmaktadır.  
Gerçekten de devlet rejimi toplumsal ilişkilerin devlet tarafından 
düzenlenmesinin metod ve usullerinin bir bütünüdür.  Siyasi rejim ise daha geniş 
kategoridir ve toplumun siyasi alanında belli hedeflere ulaşmak için değişik sosyal 
güçlerin kullandıkları tüm araş ve usullerin karakteristiğini ihtiva eder. Burada devlet 
parti, hareket vs. yanı sıra siyasi etkileşim mekanizmasının öğelerin biridir.
91
  
 
3. Hukuki ve Sosyolojik Yaklaşım 
Siyasi rejim – yönetim metodlarının bir bütünüdür. Siyasi rejim siyasi 
sistemin işlevsel yönleriyle ilgilidir.  Siyasi rejimden bahsederken toplumda siyasi 
özgürlüklerin gerçekleşmesi düzeyi, devlet organlarının faaliyet metodları, devlet ve 
toplum arasındaki karşılıklı ilişkiler söz konusu olur.  Siyasi rejimlerin iki türü 
vardır: demokratik rejimler ve demokratik olmayan rejimler. Demokratik rejimleri de 
otoriter ve totaliter olmakla iki yere ayrılmaktadır. Fakat bu sınıflandırmadaki rejim 
türleri de alt rejimlere ayrılır.
92
 
Siyaset biliminde siyasi rejimin açıklanmasına ilişkin değişik yaklaşımlar 
mevcuttur. Bunlardan ikisi daha çok önemlidir.  
1) Kurumsal veya siyasi-hukuki yaklaşım  
2) Sosyolojik yaklaşım.
93
   
Kurumsal (siyasi ve hukuki) yaklaşımda siyasi rejim yönetim biçimiyle 
eşleştirilir ve bu zaman onun formel hukuki özelliklerine (örn.; kuvvetler ayrımının 
                                                 
90
 Дегтярев, А.А., 1998, с. 38.  
91
 Пацация, М. Ш., Теория государства и права, МГИУ, Москва, 1999,  с. 164-165 
92
Автономов, А.С.,Правовая онтология политики  
http://www.legislature.ru/books/ontolog/part4.html 
93
 Цыганков, А.П., 1995, с. 10-13. 

---

 
23
karakteri ve erkler arasındaki denge) vurgu yakılır. Bu tek taraflı bir yaklaşımdır.  
Nitekim uygulamada siyasi iktidarın gerçekleştirilmesi anayasada tespit edilmiş 
normlardan farklı olabilir. Bu yüzden siyasi rejim, yönetim biçiminden daha 
kapsamlı bir olgudur. Cumhuriyet yönetiminin benimsenmesi reel demokrasi 
anlamına gelmez. Aynı zamanda Avrupa’daki anayasal monarşilerde klasik liberal 
demokrasilerin hakim olduğu da bir gerçekliktir. 
Sosyolojik yaklaşımda devlet ve toplum arasındaki ilişkilere vurgu yapılır. Bu 
ilişkiler, anayasa veya her hangi diğer belgelerde tespit edilmiş siyasi davranış 
normlarıyla değil, reel olarak şekillenmiş ilişkilerdir."
94
 Böyle bir yaklaşımda 
iktidarın sosyal temeli, baskı grupları, elit ve halk arasındaki karşılıklı ilişkiler 
dikkate alınır. 
Siyasi rejimlerin daha geniş  şekilde açıklanması siyasi-hukuki veya 
sosyolojik analiz dışına çıkar ve siyasi rejimin niteliği birçok öğelerin bir arada ele 
alınmasıyla belirlenir. 
“Siyasi rejim” kavramı bazen literatürde devlet rejimi olarak da geçmektedir. 
Siyasi rejim devlet yetkisinin kullanılmasının karakteri, özelliği ve niteliğini ifade 
eder. Burada önemli olan devlet gücünün hangi yöntem ve biçimlerle 
kullanılmasıdır.
95
 
Hukuki rejimin, devlet rejimi ve siyasi rejim kavramlarının farklı kavramlar 
olduğunu da ifade etmek gerekir. Hukuki rejim- devlet ve siyasi rejimlerin organik 
bir kısmıdır. Devlet rejimi genelde devlet gücünün kullanılmasının metod, usul ve 
yöntemlerini içerirken, siyasi rejim siyasi sistemin işlevsel (fonksiyonel) tarafıdır. 
Siyasi ve devlet rejimleri yönetim kararlarının kabulü ve uygulanmasının içeriğini 
yansıtır ve siyasi yaşama belli yön verir, hukuki rejimlerin temel hatlarını, durumunu 
ve genel parametrelerini  doğrudan belirler. Hukuki rejimler devlet ve siyasi rejimleri 
onaylar ve bir kural olarak onlara hukuki görünüm kazandırır.
96
 
Siyasi rejim genelde siyasi-hukuki rejimdir ve bu özellik göz ardı edilemez. 
Belli bir hukuk sistemi hukuk düzenlemeleri ve hukuki uygulamalarıyla, siyasi ve 
yargısal örgütlenmesiyle, ordunun rolünün tespit edilmesiyle ve diğer nitelikleriyle 
                                                 
94
 Цыганков, А.П., 1995, с. 13. 
95
 Нерсесянц, В. С., Общая теория права и государства, Инфра, Москва, 1999, с. 254  
96
 Матузов, Н.И., Малько А. В., с. 63-71. 

---