Məhəmməd Əmin Rəsulzadə
Yüklə 1,14 Mb. Pdf görüntüsü
|
42 etməmiĢ, fəhlə və köylü məsələlərinə son dərəcə əhəmiyyət vermiĢ və onları sosialist internasionalistlərin ayaqlarını havada mayallaq tutacaq qədər radikal bir Ģəkildə həll etmiĢdir. Bu sosial məsələləri ihmal etməyən milliyyətçi proqramı ilə idi ki, «Müsavat» Bakı kimi ixtilal (inqilab) yuvası «internasional bir fəhlə Ģəhərində» türk fəhləsinin tək bir səsini türk sosialistlərinə belə qapdırmamıĢ və Qızıl ordunun siyasi hiylə və üstün qüvvətlə edilən istilasına qədər bolĢevik olan müsəlman fəhlə və qeyri fəhləsi sayının bütün Azərbaycanda 300-ü keçməməsinə səbəb olmuĢdu. «Əsasları»ı sosial məsələlərdə radikal bulanların yanında bir də mövsümsüz bulanlar vardır. Məmləkət istila altındadır - deyirlər: hamımız vətən ayrısı və mühacirətdəyik. Bizi burada ancaq bir qayə, bir ideal birləĢdirir - təkrar vətənə dönmək və istiqlalımızı geri almaq. Toplayıcı bu milli və siyasi Ģüar, yanına hankı sosial maddəni əlavə edərsiniz, istiqlalçılar cəbhəsinə ikilik gətirirsiniz ki, bu da milli qurtuluĢ hərəkatını iĢğal edər. Bu Ģəkildə düĢünənlərin - düĢüncələrində səmimi isələr - baĢlıca bir xətaları vardır: bir görüĢ xətası. Milli qurtuluĢ hərəkatını sadəcə vətən ayrısı mühacirlərə təhsis (aid) etmək və milli istiqlal mücadiləsinin taktika və strategiyalarını ancaq bu mühitdəki münasibət və əlaqələrlə ölçmək - böyük davanın Ģümul dairəsini çox kiçiltmək deməkdir. Mühacirət, orada baĢlanan bir davanın buradakı təmsilçiləridir. Bu dava orada baĢlamıĢ, orada davam edir və orada dəxi həll olunacaqdır. Təmsilçilik rolunu həqiqi surətdə edə bilmək üçün siyasi mühacirət [istilaha diqqət edilsin: siyasi mühacirət deyirik və bunu sıradan mühacirətdən ayırırıq] orada cərəyan edən hadisələri, dəyiĢən reallıqları və doğan yeni münasibət və Ģərtləri daim təqib və tədqiq etməli və buna görə nəbzini əlində bulundurmaq vəzifəsində olduğu potensial milli hərəkatın həqiqi ehtiyaclarına görə, mücadilə taktika və proqramlarını tənzim etməlidir. Bu mühacirət, bilxassə bu mühacirətin ön sırasında gedən milli Azərbaycan davasının tarixi rəhbərliyini içəridən aldığı bir missiya ilə üzərində daĢıyan «Müsavat mühacirəti» bütün dünyadakı hərb sonu ruhu ilə indiki ruh arasındakı fərqi və o zamankı real Ģəraitlə bu zamandakı Ģərtlər arasındakı baĢqalığı öz vəzifəsinə sadiq və missiyasına layiq qaldıqca ihmal edə bilməz! O zaman dünya çətin bir hərb yaĢamıĢ, millətlər öz aralarındakı qanlı döyüĢlərdən bizar olaraq çıxmıĢlar; bir ləhzə (az) nəfəs almaq üçün özlərini Vilsonun ağzı ilə xülasə edilən 14 maddəyə, sonra da Rusiyada partlayan kommunist inqilabının aldadıcı Ģüarlarına qapdırmıĢdılar. O zamankı «Müsavat» proqramı əsasda milliyyətçi, istiqlalçı bir proqram olmaqla bərabər sosial məsələlərdə bəzən hətta firqənin əsil qayəsini təĢkil edən milli ümdələrlə (prinsiplərlə) təzad təĢkil edən ifratlara belə qapılmıĢdır. Zamanın ruhuna bac verilmiĢdir. Milləti siniflərdən ibarət olaraq almaq, əskərliyi deyil, əsas olaraq milis təĢkilatını idealizə etmək, zəruri ehtiyacların ucuzlanması üçün gömrüklərin əskəri (ən aĢağı) dərəcəyə endirilməsini istəmək, milli sənayenin 43 təĢkilində məhzuri müsəlləm (əngəllər törədəcək) olan mütərəqqi gəlir vergisini qəbul etmək kimi maddələrin o zamankı proqramda yer alması, bax bu ruhiyyət haləti yə o dövrün havasını dolduran ideyaların məhsuludur. O zaman daha sahiblərinin əlində və mülkündə olan torpaqların dövlət tərəfindən müsadirə olunaraq, havayı köylülər arasında bölüĢdürülməsi tələb olunurdu. Hadisələrin hüsula gətirdiyi torpaq inqilabından sonra təbiidir ki, bu tələbin Ģəkli dəyiĢəcək, artıq xüsusi malikanələrin deyil, bolĢevik kolxozlarının nə ediləcəyinə cavab veriləcəkdi. Torpaqların altındakı dəfinə və mədənlərin dövlətə aid olduğunu vaxtilə qəbul və mütərəqqi gəlir vergisilə böyük sərmayə məhsulu sənaye müəssisələrinin dövlət əlinə keçməsini ideal olaraq arzu edən bir firqənin, indi sənayenin dövlətləĢdirilmiĢ bir vaqeəsi qarĢısında və milli dövlət mənafeyi namına milli totalitar rejimlərdə misalı varkən, hadisələrə göz yumub, bu məsələnin üstündən keçməsi necə qəbul olur?... O zaman bir tərəfdən liberalizm, digər tərəfdən də internasional sosializm cərəyanlarının zamana hakim təsirlərinə rəğmən, milliyyətçi qalmağı bacaran «Müsavat» üçün indiki ümumi ruhdan mülhəm olaraq daha milli bir siyasət və daha təsanüdçü sosial bir sistem təsbit etmək qeyri-mümkün idi... Bütün bu söylədiklərimizə bir xülasə verərək, müqəddimədə qoyulan suallara aĢağıdakı kimi cavab verə bilirik: Milli istiqlal mücadiləsinin müvəffəqiyyəti və onun bir kütlə hərəkatı olaraq Ģümulluğu üçün milliyyətçilərə sosial məsələlərlə məĢğul olmaq zərurət və bu məsələləri milli davanın faydası namına həll etmək isə borcdur! Sadə, istiqlal Ģüarı məmləkətin geniĢ xalq kütlələrini toplayaraq mücadiləyə çəkmək üçün kafi deyildir. Uğrunda mücadilə edilən «istiqlal»ın daĢıdığı sosial mənanı da açmalıdır ki, milli hərəkat düĢmənlərinə kütləni çaĢdırmaq üçün demaqogiyaya imkan qalmasın!... Məmləkətimizi istilası altında tutan bolĢevizm, «Müsavatizm»ə qarĢı etdiyi demaqogik propaqandasında «milli istiqlal demənin əski bəy, xan və ağalar dövrünün iadəsi (qaytarılması) demək olduğunu» deyib durmaqdadır. Bu demaqogiya qarĢısında milli hərəkat proqramında geniĢ xalq kütlələrilə əməkçi təbəqələrin haqları təsrih (açıq deyilməz) edilməz və bilxassə köylü və fəhlə məsələlərində bütün qavislər (düyünlər) açılmazsa, düĢmənin iĢini qolaylaĢdırır, hər türlü iğfal (yalan) və demaqogiyaya meydan verilmiĢ olur. Buna meydan verməmək və sadə, bu deyil, öz tərəfdarlarına təsəvvür etdiyi milli dövlət rejiminin sosial bazalarını indidən bildirmək və onları içinə hər türlü sosial məna soxulan mücərrəd bir məfhum deyil, tarixin bu çətin ideologiyalar mücadiləsi dövrü deyiləcək zamanında hər türlü yabancı və düĢmən təsirlərə dayana biləcək mətin bir ideya sistemi verə bilmək üçün, milli mücadilə partiyası müdafiə etdiyi milli istiqlal davasının sosial proqramını da mütləq verməlidir!... Yüklə 1,14 Mb. Dostları ilə paylaş:
|