Mavzu: yoriq va karst suvlari

2-rasm. Yer osti karst suvlarining vujudga kelish va xarakat sxemasi (M.Ye.Altovskiy bo‘yicha)

Oshaktosh qatlamlarida karst bo‘shliqlarini (G‘orlarni) vujudga kelish sxemasi. I-V-to‘rtlamchi davr mobaynida hosil bo‘lgan «yuvilgan» va «Skol» terrasalar; 1-5-«yuvilgan» va «Skol» terrasalar paydo bo‘lish davri bilan, ana shu davrlar mobaynida tektonik-ko‘tarilish xarakatlari bilan bog‘liq holda paydo bo‘lgan karstlar (G‘orlar); 6-karst buloqlari

Krast suvlarining mavjudliligi va o‘zining uzunligi bilan dunyodagi eng mashhur g‘orlar guruhiga AqSHdagi Mamont (uzunligi 160 ka), Selitrali-Indiana shtati (uzunligi 107 m, balandligi 75 m) va SHvetsariyadagi Xellox g‘orlarini ko‘rsatish mumkin. SHuningdek karst bo‘shliqlari Avstraliya, Rossiya, Fransiya, Italiya, Ukraina, Yugaslaviya, SHimoliy Afrika, Gretsiyada va boshqa mamlakatlarda mavjud. Respublikamizda karst bo‘shliqlari va karst suvlari Xisor tizmasining Kuxitang tog‘ tarmog‘ida («qorluq» Turkmaniston chegarasida), Boysun tizma tog‘larida (teshiktosh), qoratepa tog‘ining g‘arbiy qismida (Sovuqbuloq), Samarqand viloyati Urgut tumanining g‘arbiy qismida (qiriqtou), Surxondaryo viloyati SHo‘rob qishlog‘ining janubida (Suvsiztou), Toshkent viloyatining Bo‘stonliq tumanida (Xodjikent, qo‘lota va b.q.) mavjud. Karst suvlarining er yuzasiga nisbatan chuqurligi asosan 150-500 m, ba’zan 800-1000 m ga etishi ham mumkin. Karst bo‘shliqlari bo‘ylab oquvchi karst suvlarining oqish chuqurligi, daryo o‘zani yoki dengiz sathining mutloq yoki nisbiy balandligi tomon o‘zgarib boradi.

• Krast suvlarining mavjudliligi va o‘zining uzunligi bilan dunyodagi eng mashhur g‘orlar guruhiga AqSHdagi Mamont (uzunligi 160 ka), Selitrali-Indiana shtati (uzunligi 107 m, balandligi 75 m) va SHvetsariyadagi Xellox g‘orlarini ko‘rsatish mumkin. SHuningdek karst bo‘shliqlari Avstraliya, Rossiya, Fransiya, Italiya, Ukraina, Yugaslaviya, SHimoliy Afrika, Gretsiyada va boshqa mamlakatlarda mavjud. Respublikamizda karst bo‘shliqlari va karst suvlari Xisor tizmasining Kuxitang tog‘ tarmog‘ida («qorluq» Turkmaniston chegarasida), Boysun tizma tog‘larida (teshiktosh), qoratepa tog‘ining g‘arbiy qismida (Sovuqbuloq), Samarqand viloyati Urgut tumanining g‘arbiy qismida (qiriqtou), Surxondaryo viloyati SHo‘rob qishlog‘ining janubida (Suvsiztou), Toshkent viloyatining Bo‘stonliq tumanida (Xodjikent, qo‘lota va b.q.) mavjud. Karst suvlarining er yuzasiga nisbatan chuqurligi asosan 150-500 m, ba’zan 800-1000 m ga etishi ham mumkin. Karst bo‘shliqlari bo‘ylab oquvchi karst suvlarining oqish chuqurligi, daryo o‘zani yoki dengiz sathining mutloq yoki nisbiy balandligi tomon o‘zgarib boradi.