Mavzu: maslahat jarrayonining tuzilishi

Psixologik maslahatchi shaxsiga qo‘yiladigan talablar
Psixologik maslahatga va psixolog-maslahatchi amaliy ishiga qo‘yiladigan umumiy, kasbiy va ma’naviy-axlokiy talablar tizimi nizomlarda juda yaxshi aks ettirilgan. Mana shu Nizomning ko‘pchilik qoidalari psixolog-maslahatchi ishiga bevosita qo‘llanilgan. Ularning «psixolog» iborasi o‘rniga «psixolog-maslahatchi» so‘z birligini kiritib, ushbu qoidalarni eslatib o‘tamiz.

1. 
   Psixolog-maslahatchining kasbiy faoliyati u mijozga taklif etgan tavsiyalari uchun mijoz oldida uning mas’uliyati bilan ifodalanadi.
   
2. 
   Psixolog-maslahatchining kasbiy faoliyati ma’naviy-axlokiy va yuridik asoslarga muvofiqlikka tayanishi kerak.
   
3. 
   Psixolog-maslahatchining faoliyati mijozning intellektual va shaxsiy rivojlanishi yo‘lida har kanday cheklanishlarni olib tashlashni ko‘zda tutuvchi insonparvarlik maqsadlariga erishishga qaratilgan.
   
4. 
   Psixolog-maslahatchi o‘z ishini mijoz shaxsini qadr qimmatini so‘zsiz hurmat qilish va daxlsizligi asosida tashkil etadi. Psixolog-maslahatchi inson huquqlari deklaratsiyasi bilan belgilangan inson huquqi asoslarini hurmat qiladi.
   
5. 
   Mijozlar bilan ishlashda psixolog-maslahatchi xalollik va ochiklik tamoyillariga amal kiladi. Shu bilan birga u mijozga maslahat va tavsiyalarni berganda puxta o‘ylashi va extiyot bo‘lishi kerak.
   
6. 
   Psixolog-maslahatchi mijoz xukuklari buzilishini sezganda o‘z kasbiy birlashmalari a’zolari, xamkasblariga xabar berish, mijozlar bilan insonparvarlik munosabatlari buzilayotgani xolatlarini aytishi kerak.
   
7. 
   Psixolog-maslahatchi mijozlarga kerakli ma’lumoti, malakasi, bilimlari va ixtisosi mavjud bo‘lgan xizmatlarni ko‘rsatishi mumkin.
   
8. 
   O‘z ishida psixolog-maslahatchi faqat zamonaviy umumfan standartlariga javob beradigan sinovdan o‘tgan metodikalarni qo‘llashi kerak.
   
9. 
   O‘zining bilimlari va malakalarini doimiy ravishda yuksak darajasini ta’minlab turish psixolog-maslahatchining majburiy tarkibiy qismi hisoblanadi.
   
10. 
    Ilmiy tajribalarga to‘la javob bermaydigan yetarlicha sinovdan o‘tmagan psixologik metodlar va tavsiyalarni qo‘llashga majbur bo‘lganida psixolog-maslahatchi bu haqida o‘z mijozlarini ogohlantirishi va o‘z xulosalarida juda ehtiyot bo‘lishlari kerak.
    
11. 
    Psixolog-maslahatchi o‘z mijozi to‘g‘risida ma’lumotni oshkor qilishga yoki maslahatlar natijasi to‘g‘risida ma’lumotni oshkor qilishga yoki uchinchi shaxsga aytishga haqqi yo‘q.
    
12. 
    Psixolog-maslahatchi huquqi bo‘lmagan, kasbiy tayyorgarlikka ega bo‘lmagan shaxslarning psixologik maslahatlar va psixologik ta’sir ko‘rsatish metodlaridan foydalanishlariga to‘sqinlik qilishi hamda shunday «mutaxassislarning» xizmatlaridan foydalanayotganlarni bu haqda ogohlantirishi kerak.
    
13. 
    Psixolog-maslahatchi huquqi bo‘lmagan odamlarga mijozlar bilan psixologik ishlar metodlarini o‘rgatishi mumkin emas.
    
14. 
    Psixolog-maslahatchi mijoz tomonidan noo‘rin ishonch va umid yuzaga keltirmaslik uchun, ehtiyot bo‘lishi kerak, unga bajarib bo‘lmaydigan va’dalar, maslahatlar va tavsiyalar bermasligi kerak.
    
15. 
    Psixolog-maslahatchi mijozlarga taalluqli axborotlarni sir saqlash uchun shaxsiy javobgarlikni bo‘yniga oladi.
    

Mana shu barcha qoidalarga yoki odob normalariga amal qilish psixolog-maslahatchi amaliy ishida majburiy hisoblanadi. Bundan tashqari kasbiy tayyorlangan yaxshi psixolog-maslahatchining kasbiy to‘la tayyorlanmagan psixolog maslahatchidan ajratib turadigan yana bir qator muhim farqlar bor. Bu farq psixolog-maslahatchining mijozga bo‘lgan munosabati, psixologik maslahatlar davomida uchrab turadigan qiyin vaziyatlardan u qanday chiqa olishiga bog‘liq. Quyida keltirilgan 1-jadvalda tajribali va tajribasiz psixolog-maslahatchi xulqining 10 ta xususiyatlarini solishtirib ko‘rsatib o‘tilgan.