Mavzu: Fizikaviy kattalikning chinakam qiymati, haqiqiy qiymati, kattalikning oʻlchamliligini o’rganish

To’g’ri: 20°.

Noto’g’ri: 20 °.

Kattalikning sonli qiymatida o’nli kasr borligida birlikning belgisini hamma raqamlardan keyin joylashtirish lozim.

To’g’ri: 423,06 m 5,758° yoki 5°45,48' yoki 5^045'28,8".

Noto’g’ri: 423 m 0,6 5°758 yoki 5°45',48 yoki 5°45'28",8.

Kattaliklar qiymatlari chegaraviy og’ishlari bilan ko’rsatilganda sonli qiymatlari chegaraviy olishlari bilan qavs ichiga olinishi lozim va birlikning belgisi qavsdan keyin qo’yilishi lozim. Yoki birliklar belgisi kattalikning sonli kiymatidan keyin va uning chegaraviy og’ishidan keyin qo’yilishi lozim.

To’g’ri: (100,0 ± 0,1) kg 50 g ± 1 g.

Noto’g’ri: 100,0 ±0,1 kg 50±1g.

Birliklar belgisini jadvalning ustun sarlavhalarida va satr nomlarida (yonboshlarida) qo’llanilishiga yul qo’yiladi.

1-misol

Nominal sarf, m^3G’h	Ko’rsatuvlar-ning yuqori chegarasi, t^3	Rolikning oxirgi o’ng tomonidagi bo’linmasining qiymati, t^3, ko’pi bilan
40 va 60	100 000	0,002
100, 160, 250, 400, 600 va 1 000	1 000 000	0,02
2500, 4 000, 6000 va 10 000	10 000 000	0,2

2 - misol

Ko’rsatkich nomi	Tortish quvvatidagi qiymati, kW
	18	25	37
Tashqi o’lchamlari, mm: uzunlik Eni Balandligi Koliya, mm Oraliq, mm	3080 1430 2 190 1090 275	3500 1 685 2745 1 340 640	4090 2395 2770 1 823 345

Birliklar belgilarini formuladagi kattaliklarning belgilariga berilgan izoxlarda qo’llash ruxsat etiladi. Birliklar belgilarini kattaliklar o’rtasidagi yoki ularning son qiymatlari o’rtasidagi bog’lanishni ifodalovchi harflar shaklida keltirilgan formulalar bilan bir satrda joylashtirishga yo’l qo’yilmaydi.

To’g’ri. v q 3,6 sG’t, bu yerda v — tezlik, kmG’h; s - masofa, m; t - vaqt, s.

Noto’g’ri: v - 3,6 sG’t kmG’h, bu yerda s - masofa, m, t - vaqt, s.

Ko’paytmaga kiruvchi birliklarning harfli belgilarini ko’paytma belgilaridek o’rta chizig’iga qo’yilgan nuktalar bilan ajratish lozim. Bu maqsadda «x» belgisidan foydalanish mumkin emas.

To’g’ri:__N·m__A·m_2__Pa·s____Noto’g’ri'>To’g’ri: N·m A·m^2 Pa·s

Noto’g’ri: Nm Am^2 Pas

Ko’paytmaga kiruvchi birliklarning harfli belgilarini, agar bu anglashilmovchilikka olib kelmasa ochik joy qoldirib ajratishga yo’l qo’yiladi.

Birliklar nisbatining harfli belgilarida bo’lish belgisi sifatida faqat bitta qiya yoki gorizontal chiziq ishlatilishi lozim. Birliklar belgisining ko’paytmasi sifatida darajaga (musbat va manfiy) ko’tarilgan birliklar belgisini qo’llanilishi mumkin.
Nisbatga kiruvchi birlikning birontasiga manfiy daraja ko’rinishida belgi kiritilgan bo’lsa (masalan s^-1, m^‑1, K^-1, s^‑1) unda qiya yoki gorizontal chiziqni qo’llashga yo’l qo’yilmaydi.

To’g’ri: W·m^-2·K^-1

Noto’g’ri: WG’m^2G’K

Qiya chiziq qo’llanilganda suratdagi va maxrajdagi birliklar belgilarini bir satrda joylashtirish lozim, maxrajdagi birliklar belgilarining ko’paytmasini qavs ichiga olish lozim.

To’g’ri: mG’s WG’(m·K).

Noto’g’ri: WG’m·K.

Ikki va undan ortiq birliklardan tashkil topgan hosilaviy birlik ko’rsatilganda birliklarning belgisini va nomlarini kombinatsiyalash yoki bir birliklarning belgisini, boshqalarning nomlarini keltirishga yo’l qo’yilmaydi.

To’g’ri: 80 kmG’h 80 kilometr soatiga .

Noto’g’ri: 80 kmG’soat 80 km soatiga.

Maxsus belgilar birikmalarini ...°, ...', ...", % va °G’_oo birliklarni harfli belgilari bilan birgalikda ishlatishga yo’l qo’yiladi, masalan, ...°G’s.

Ilova
(ma’lumot beradigan)
Axborot miqdori birliklari

1. 2 – jadval

   
   

	Birlik				Izoh
	Nomi	Belgisi	Qiymati
Axborot miqdori	Bit^1) bayt^2)3)	bit V (byte)	1 1 V q 8 bit	Ikkili sanoq tizimidagi axborot birligi (Ikkili axborot birligi)
^1) «Axborot miqdori» atamasi axborotni raqamli qayta ishlash va uzatish qurilmalarida, masalan raqamli hisoblash texnikasida (komp yuterlarda) eslab qoluvchi qurilmalar hajmini, komp yuter dasturida foydalaniladigan xotira miqdorini yozishda qo’llaniladi. ^2) MEK 600272 halqaro standartiga muvofiq "bit" va "bayt" birliklari SI old qo’shimchalari bilan qo’llaniladi. ^3) Tarixan shunday vaziyat mavjudki, bunda "bayt" nomi bilan SI old qo’shimchasi bir muncha noto’g’ri foydalanilgan (1000 q 10^3 o’rniga 1024 q 2^10 qabul qilingan): 1 Kbyte q 1024 byte, 1 Mbyte q 1024 Kbyte, 1 Gbyte q 1024 Mbyte va h.k. Bunda 10^3 ko’paytuvchisini belgilashda foydalaniladigan kichik «k» harfidan (farqli Kbyte belgisi katta «K» harfi bilan yoziladi.

Xalqaro birliklar tizimining kogerent hosilaviy birliklarini tuzish qoidalari
Xalqaro birliklar tizimining kogerent hosilaviy birliklari (keyinchalik hosilaviy birliklar) odatda kattaliklarni bog’laydigan sonli koeffitsienti 1 ga teng bo’lgan oddiy tenglamalar (aniqlaydigan tenglamalar) orqali tuziladi. Hosilaviy birliklarni hosil qilish kattaliklarni bog’laydigan tenglamalarda kattaliklar belgilarini SI birliklarining belgilari bilan almashtirish orqali amalga oshiriladi.

Misol - Tezlik birligi mo’g’pu chiziqli va bir tekis harakatlanuvchi

bu yerda v - tezlik;
s -o’tilgan yo’lning uzunligi;
t - moddiy nuqtaning harakatdagi vaqti.
S va t o’rniga ularning SI birliklari qo’yilsa, quyidagi tenglama chiqadi:


[v]q[s]G’[t]q1 mG’s
Binobarin, SI tizimida tezlik birligi sekundiga metr. U, 1 s vaqtda nuqta 1 m masofaga siljiydigan to’g’ri chiziqli va bir tekis harakatlanuvchi moddiy nuqtaning tezligiga teng.


FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR

1. Alan S. Moris, Reza Langari. Measurement and Instrumentation. -UK: Academic Press, 2016. -697p.

   
   

2. Yusupbekov N.R., Muxamedov B.I., G’ulomov Sh.M. Texnologik jarayonlarni nazorat qilish va avtomatlashtirish. -Toshkent: 0 ‘qituvchi, 2011. -576 b.

   
   

3. Yusupbekov H.P., Muxamedov B.E., Yeulomov SH.M. Texnologik jarayonlarni boshqarish sistemalari. -Toshkent: Ukituvchi. 1997. -704 b.

   
   

4. Saytlar: http://www.twirpx.com .

   
   

5. http://www.studfiles.ru

   
   

6. http://www.rostpribot.com

   
   

7. http://www.5ballov.ru.

   
   

8. http://www.novtex.ru.

   
   

9. http://www.itc.ru

   
   

http://fayllar.org