Mavzu: diqqatning funksiyalari, turlari, asosiy xususiyatlari
Yüklə 432,41 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Diqqatning ko‘lami
| konsentratsiyalashgan
(yig‘ilgan) yoki to‘plangan diqqat deyiladi. Masalan, ninaga ip taqishdagi, qo‘lda biror narsa tikishdagi, matematik masala echishdagi, ma’ruza eshitishdagi diqqatimiz shunday diqqatdir. Agarda diqqat faqat bir murakkab ish jarayonining o‘zida ikki yoki uch narsaga qaratilgan va faoliyatning turli usullari bilan bog‘liq bo‘lsa, bunday diqqatni bo‘lingan yoki taqsim qilingan diqqat deyiladi. Masalan, O‘qituvchi darsni tushuntirish paytida o‘z diqqatini o‘quvchilar xulqiga, ko‘rgazma qurollarni ko‘rsatishga, sinf doskasiga va shu kabilarga taqsimlashi lozim. Yuliy Sezar haqida shunday qissa saqlanib qolgan. U go‘yoki bir vaqtning o‘zida bir narsani yozib, boshqa narsa haqida o‘ylash, uchinchi narsani eshitish va to‘rtinchi narsa haqida gapirish kabi murakkab ishlarni bajara olgan emish. Psixologiya nuqtayi nazaridan, bunday hodisaning bo‘lishi mutlaqo mumkin emas. Har holda Yuliy Sezar diqqatini bir narsadan ikkinchi narsaga tez ko‘chirish qobiliyatiga ega bo‘lgan bo‘lsa kerak. Shu sababli, Yuliy Sezar o‘z diqqatini bir vaqtning o‘zida to‘rt xil faoliyatga qarata oladi, deb o‘ylaganlar. Doklad yoki ma’ruzani ham eshitib, ham yozib borishimiz mumkin. Bunda ma’ruzani deyarli avtomatik ravishda yozib boriladi; lekin vaqt-vaqti bilan ongimiz nazorat qilib turadi. Diqqatning bunday bo‘linishida unchalik zo‘r berishni talab qilmaydigan, ya’ni odat bo‘lib qolgan ish, miya po‘stining Ma’lum darajada tormozlangan qismlari orqali «boshqarilishi» mumkin. Diqqatning ko‘lami . Diqqatning ko‘lami — diqqatga eng qisqa vaqt ichida (go‘yoki birdaniga) sig‘ishi mumkin bo‘lgan narsalar soni bilan belgilanadi. Diqqat ko‘lami jihatidan tor yoki keng bo‘lishi mumkin. Tajriba qilib tekshirishda diqqatning ko‘lami, odatda, tekshirilayotgan odamga ayni bir vaqtning o‘zida bir qancha o‘zaro bog‘lanmagan harflarni, so‘zlarni, narsalarni va turli shakllarni ko‘rsatish yo‘li bilan aniqlanadi. Tekshirilayotgan kishi bu narsalardan ayni vaqtda qanchalik ko‘pini birdaniga idrok eta olsa (diqqat doirasiga sig‘dira olsa), uning diqqat doirasi shunchalik keng bo‘ladi. Diqqatning ko‘lamini aniqlash uchun taxistoskop degan maxsus asbob qo‘llaniladi. Bu asbob yordamida kishiga idrok ettiriladigan narsalar juda tez ko‘rsatiladi. Bunda idrok qilinadigan narsalar taxistoskopning ekranidagi teshikdan ko‘rsatiladi va bu teshik juda qisqa vaqt ichida bekilib qoladi. Taxistoskop vositasi bilan o‘tkazilgan tajribalar ko‘rsatishicha, katta yoshli odam ayni vaqtning o‘zida diqqat doirasiga uchtadan to oltitagacha bir-biriga bog‘liq bo‘lmagan narsalarni, masalan, undosh harflarni, shakllarni sig‘dira oladi. Diqqat ko‘lamining fiziologik asosi miya po‘stida optimal qo‘zg‘algan joyning kengayishi yoki torayishidan iborat. Yüklə 432,41 Kb. Dostları ilə paylaş:
|