Mavzu: Birinchi jahon urushida harbiy san’atning rivojlanishi

Germaniya armiyasi generali fon Shliffen yashin tezligida g‘alabaga erishish rejasini tuzib chiqqan edi.

• Rejaga ko‘ra Germaniya armiyasi betaraf Belgiya hududi orqali Fransiyaga hujum qilishi,

• Germaniya–Fransiya chegarasida to‘plangan Fransiya armiyasini qurshab olib, uni kuzgacha tor-mor etishi va shu orqali Fransiyaning taslim bo‘lishiga erishishi kerak edi. So‘ngra qisqa vaqt ichida Rossiyani ham tor-mor keltirish mo‘ljallangan edi.

Biroq, Shliffen rejasi amalga oshmay qoldi. Bunga Fransiya hu-kumatining iltimosiga ko‘ra 17-avgust kuni Rossiyaning Germaniya va Avstriya-Vengriyaga qarshi boshlagan hujumi sabab bo‘ldi.

• Germaniya rus armiyasini Sharqiy Prussiyadan siqib chiqarsa-da, rus armiyasi Avstriya-Vengriyaga qarshi hujumini davom ettirdi.

• G‘arbiy frontda Germaniya harbiy qudratining ma’lum darajada kuchsizlanishi Fransiyani saqlab qoldi.

Og‘ir ahvolga tushib qolgan nemis qo‘mondonligi 9-sentabrda butun g‘arbiy front bo‘ylab chekinishga buyruq berishga majbur bo‘ldi.

• Marna daryosi bo‘yida Fransiya va Buyuk Britaniyaning birlashgan qo‘shini 1914-yilning sentabrida Germaniya qo‘shiniga qarshi hujumga o‘tdi. Marna jangida har ikki tomondan 2 mln. ga yaqin jangchi qatnashdi.

11-oktabr kuni Germaniya Turkiyaga katta miqdorda qarz taklif etdi. Turkiyadan shu qarzni olgan zahotiyoq urushga kirishga va’da oldi.

• Turkiyaning urushga kirishi

• Turkiya 1914-yilning 2-avgustida yashirin sharoitda Germaniya bilan ittifoq shartnomasini imzoladi.

• Germanparast, harbiy vazir va Bosh qo‘mondon Anvar poshsho 29-oktabr kuni Turkiya flotiga nemis admirali Sushan qo‘mondonligida Qora dengizga chiqishga va Rossiyaning hududlarini o‘qqa tutishga buyruq berdi.

• Turkiyaning urushga kirishi

• 5-6-noyabr kunlari Buyuk Britaniya va Fransiya ham Turkiyaga urush e’lon qildilar.

• 2-noyabr kuni Rossiya Turkiya hujumiga javoban unga urush e’lon qildi. Urush harakatlari uzunligi 350 km bo‘lgan Kavkaz frontini vujudga keltirdi.

• 1915-yilning 19-yanvarida Antanta harbiy dengiz kuchlari Turkiyaga qarshi Dardanell bo‘g‘ozida harbiy operatsiyalarni boshlab yubordi. Germaniya mumkin bo‘lgan barcha imkoniyatlardan foydalanib, Turkiyaga yordam ko‘rsatdi.