Mantiqiy asoslari. Bul algebrasi, bul funksiyalarini amalga oshirish. Ikkilik kodda buyruqlarni bajarilishi
Yüklə 98,2 Kb. Pdf görüntüsü
|
| +V
cc kuchlanishi natijasida hosil bo‘lgan tok, tranzistor orqali uning emitteriga o‘ta olmaydi. Natijada sxema uchun chi- qish signali hisoblangan V out kuchlanishining qiymati, +V cc kuchlanishin- ing qiymatiga yaqin qiymatga teng bo‘ladi. Ushbu xildagi tranzistorlar uchun odatda +V cc = 5 V. 3.8-rasm. NE (NOT) - inkorlash amalini bajaruvchi element. Agar V in kuchlanishining qiymati kritik qiymatdan katta bo‘lsa, tranzistor ulanadi, ya’ni u orqali tok oqa boshlaydi va tranzistor o‘tkazgich sifatida ishlaydi. Bu esa V out signalini erga ulanganligini anglatadi, ya’ni bunda V out ~ 0 bo‘ladi. Demak agar sxemadagi V in kuchlanishining qiymati [0, 5V] chegaraning pastki qiymatiga yaqin bulsa, Vout kuchlanishining qiymati chegaraning yuqori qiymatiga ega bo‘ladi. Bu esa ushbu sxemani, inkorlash sxemasi - invertor ekan- ligini anglatadi. Unda mantiqiy 0, mantiqiy 1 ga, mantiqiy 1 esa man- tiqiy 0 ga aylantiriladi. Sxemada siniq chiziqlar shaklida ifodalangan qarshilik (rezistor) esa tranzistor kuyib qolmasligi uchun, undan o‘tayotgan tok kuchini cheklash maqsadida qo‘yilgan. Tranzistorni bir holatdan boshqa holatga o‘tishi uchun, bir necha nanosekund kerak bo‘ladi. 3.8-rasmning o‘ng tomonida inkorlash amalini bajaruvchi element - invertorning chizmalardagi ifodalanishi va uning haqiqat jadvali keltirilgan. 3.9-rasmda keltirilgan NE-I (NOT-AND) - mantiqiy ko‘paytirish va inkorlash amallarini bajaruvchi elementining sxemasi tarkibidagi ikkita tranzistor ketma-ket ulangan. Agar V 2 va V 2 kuchlanishlarning qiymatlari [0, 5V] chegaraning yuqori qiymatlariga yaqin bo‘lsa, ya’ni mantiqiy 1-ga teng bo‘lsa, unda ikkala tranzistor ham o‘tkazgichlarga aylanadi va sxemaning chiqishidagi kuchlanish o‘zining past qiymatiga teng bo‘lib qoladi. Bunda chiqishda mantiqiy 0 hosil bo‘ladi. Agar tranzistorlardan birining kirishidagi, ya’ni ba- zasidagi kuchlanish past qiymatga - mantiqiy 0-ga teng bo‘lsa, chi- qish kuchlanishi V out mantiqiy 1-ga mos bo‘lgan kuchlanishga teng bo‘ladi. Boshqacha qilib aytganda, V out kuchlanishi, mantiqiy 0- ga mos kuchlanishga teng bo‘ladi, qachonki V 2 va V 2 kuchlanishlarning qiymatlari mantiqiy 1-ga mos keladigan kuchlanishga teng bo‘lsagina. 3.9-rasmning o‘ng tomonida esa, ushbu elementning chizmalardagi ifodalanishi va uning haqiqat jadvali keltirilgan. 3.9-rasm. NE-I (NOT-AND) - mantiqiy ko‘paytirish va inkorlash amallarini bajaruvchi elementlarini bajaruvchi element. 3.10-rasmda keltirilgan NE-ILI (NOT-OR) - mantiqiy qo‘shish va inkorlash elementining sxemasi tarkibidagi ikkita tranzistor parallel tarzda ulangan. Agar kirishdagi bitta signal yuqori qiymatga (mantiqiy 1-ga) teng bo‘lsa, unga tegishli tranzistor ulanadi va kirishdagi signal V out o‘zining pastki qiymatiga, ya’ni mantiqiy 0-ga teng bo‘ladi. Agar ikkala kirishdagi signal ham o‘zining pastki qiymatiga (mantiqiy 0-ga) teng bo‘lsagina, chiqishdagi kuchlanish yuqori qiymatga, ya’ni mantiqiy 1-ga teng bo‘ladi. 3.10-rasmning o‘ng tomonida, ushbu elementning chizmalardagi ifodalani- shi va uning haqiqat jadvali keltirilgan. 3.10-rasm. NE-ILI (NOT-OR) - mantiqiy qo‘shish va inkorlash amallarini bajaruvchi element. Yuqoridagi rasmlarda keltirilgan sxemalar - uchta oddiy ventillami tashkil etadi. Ular mos ravishda NE, NE-I va NE-ILI ventillari deb at- aladilar. Ushbu ventillarning chiqishidagi kichik aylanacha esa, inkor- lovchi chiqish deb ataladi. Chizmalardagi A va B-lar kirish signallari, X esa chiqish signalidir. Haqiqat jadvallarining qatorlarida kirish signallarin- ing kombinatsiyalari va ularga to‘g‘ri keladigan chiqish signallarining qiymatlari keltirilgan. 3.7-rasmda keltirilgan I (AND) - mantiqiy ko‘paytirish elementini, NE-I elementining chiqishini, NE elementining kirishiga ulash bilan hosil qilish mumkin. ILI (OR) - mantiqiy qo‘shish elementini esa, NE- ILI elementining chikishini, NE elementining kirishiga ulash bilan hosil qilish mumkin. Beshta - I, ILI, NE, NE-I va NE-ILI ventillar, kompyuter arxitekturasi raqamli mantiqiy sathining asosini tashkil etadi. Bu erda mu- him bo‘lgan jihatlardan birini ta’kidlab o‘tamiz. NE-I va NE-ILI ven- tillarida - ikkitadan, I va ILI ventillarida uchtadan tranzistorlar ish- latilgan. Shu sababli ko‘pgina kompyuterlarda NE-I va NE-ILI ventil- laridan asosiy - bazaviy elementlar sifatida foydalaniladi. I, ILI va boshqa mantiqiy funksiyalarni amalga oshiruvchi sxemalar NE-I va NE- ILI ventillari asosida yig‘iladi. Yüklə 98,2 Kb. Dostları ilə paylaş:
|