Maktabgacha ta’lim fakulteti 2-kurs MTS sirtqi ta’lim
talabasi XudoyberganovaMadina
Maktabgacha ta’lim tashkilotlarida pedagogik amaliyot jarayonida bajariladigan
vazifalar
1.
Maktabgacha pedagogika, maktabgacha metodika fanlaridan olgan nazariy
bilimlarini ta’lim-tarbiya jarayonga tatbiq etish.
Har bir guruhda 5 ta markazlar bo‗lib, ularning har birida izlanish va o‗yinlar uchun
yetarli miqdordagi materiallar saqlanadi. Qurilish va konstruksiyalash markazida turli
xil va shakldagi qurilish elementlari mavjud bo‗lib, bolalar ulardan o‗z fantaziyasiga
tayangan xolda inshootlar bunyod etadilar: misol uchun ko‗rgan tarixiy obidalari,
uylar, garajlar, ferma va shu kabilar. Qurilish bilan mashg‗ul bo‗lgan bolalar bu yerda
juda ko‗p narsalarni o‗zlashtirib oladilar. U bolalarning matematik qobiliyatlarini
rivojlantirishga, ijtimoiy ko‗nikmalarni egallashga yordamlashadi, muammolarni xal
etish tajribasini beradi. Bu yerda, shuningdek, ijodiy yondashishni namoyon etish va
bajariladigan ishga diqqatni jalb etishni o‗rganish mumkin. Ushbu markazga
tarbiyachilar va bolalar xoxish-istagiga ko‗ra ko‗plab turli narsalarni – o‗yinchoq
mashinalar, yuk mashinalari, samolyotlar, gazlama bo‗laklarini qo‗shib qo‗yish
mumkin. Syujet-rolli o‗yinlar va dramalashtirish markazida bolalarda haqiqiy
hayotdan olingan kichik naμia ko‗rinishlarini o‗ynashga xoxish-istak uyg‗otish uchun
albatta kerakli kiyimlar va boshqa narsalar bo‗lishi zarur. Bular ularda atrofda nimalar
sodir bo‗layotganini anglash, ularni ajrata olish hamda hayotda o‗z o‗rinlarini
tushunib yetishlariga yordam beradi. Til va nutq markazida kitoblar va eshitish hamda
yozish uchun o‗quv qurollari mavjud bo‗ladi. Bu tinch burchak bo‗lib, unda bolalar
kitoblarni qarab chiqishlari, bir-birlariga o‗qib berishlari mumkin. Shuningdek, bu
yerda tarbiyachi yoki ko‗ngilli yordamchi bolalarga kitobni ovoz chiqarib o’qib berishi
mumkin. Unda bolalarga kitobchalarni o‗z qo‗llari bilan yasash, mavzu(syujet)larni
o‗ylab topish va ijro etish, hikoyalar eshitish taklif etiladi. Ilm-fan va tabiat markazida
boshqotirma va konstruktor kabi bolalar yig‗ishi va bo‗laklarga ajratishi mumkin
bo‗lgan narsalar bo‗lishi lozim. Bu yerda, shuningdek, bolalarning bir xilda
taqqoslashlari, turlicha tasniflashlari, sanashlari uchun yordam beradigan o‗yinlar ham
bo‗lishi kerak. Bolalarning tabiat hodisalari haqida bilib olgan tushunchalari va
ko‗chadan topilgan narsalar bilan mashg‗ul bo‗lishlari uchun foydalaniladi. San‘at
markazi bolalarning o‗z ijodiy qobiliyatlarini sinovdan o‗tkazish va amalga oshirishga
rag‗batlantiradi, ularga yangi materiallar bilan tanishishdan qoniqish olish
imkoniyatlarini beradi, bolalarning sezish qobiliyatini boyitadi. Bu yerda bo‗yoq,
qog‗oz, qaychi, bo‗rchalar, qalamlar, gazlama bo‗laklari va kesish hamda yelimlash
uchun turli qiyqimlar mavjud. Shuningdek, tabiiy materiallar – yog‗och, barg, qum-
tuproqni ham qo‗shib qo‗yish foydadan xoli emas. Markazdagi mashg‗ulotlar ijodiy
qobiliyat, so‗z orqali va so‗zsiz muloqot, umumiy va nozik harakatlanish, aqliy
qobiliyatni rivojlantirishga yo‗naltirilgan. Pedagoglarning vazifasi – bolalarning
muloqotga kirishishga bo‗lgan qiziquvchanligini rag‗batlantiruvchi muhitni yaratish
va bolalarning o‗zgaruvchan ehtiyojlariga qarab, o‗z vaqtida kerakli sharoitlarni
moslashtirgan xamda ularni kuzatishdan iborat. Individual yoki kichik guruhlar uchun
topshiriqlar ota-onalar bilan suhbatlashgandan so‗ng, qaysidir ko‗nikmalarga alohida
e‘tibor berish uchun ishlab chiqiladi.
Bolani har tomonlama rivojlantirish uning insoniyat tajribasi, bilimlari, qobiliyati va
madaniyatining saqlovchisi bo‗lgan kattalar bilan muloqoti tufayli insoniyatning ko‗p
asrlik tajribasini o‗zlashtirish asosidagina amalga oshiriladi. Bu tajribani faqat insoniy
muloqotning eng muhim vositasi - til orqaligina berish mumkin. Til – hayotimizning
ajralmas qismi bo‗lib, biz unga o‗z-o‗zidan bo‗lishi shart bo‗lgan narsa sifatida
qaraymiz. Tilning o‗zi nima, biz unda qanday so‗zlayapmiz, biz qanday qilib
so‗zlashni o‗rganishimiz haqida esa unchalik ko‗p o‗ylab ham o‗tirmaymiz.
Zamonaviy maktabgacha ta‘lim tashkilotlari – bola o‗z rivojlanishi uchun eng
ahamiyatli sohalarda va jihatlarda kattalar va tengdoshlar bilan keng hissiy-amaliy
o‗zaro muomala tajribasini oladigan joydir, maktabgacha ta‘lim muassasalarida bola
o‗z ehtiyojlari, qobiliyatlari va imkoniyatlariga muvofiq holda individual
rivojlanishiga bo‗lgan huquqini shu jarayon uchun tashkiliy-pedagogik sharoitlar
yaratilgan holda amalga oshiradi; pedagog o‗zining kasbiy va shaxsiyat fazilatlarini
rivojlantiradi, rahbar, bolalar va pedagoglar faoliyatining muvaffaqiyatli bo‗lishini
ta‘minlaydi; muassasa ota-onalarning o‗z bolalari uchun ko‗zda tutgan kelajagi
yuzasidan fikrlari xususiyatlarini inobatga oladi va ularni bolalar bilan, hamda ta‘limiy
jarayonning barcha ishtirokchilari bilan konstruktiv-hamkorlik munosabatlarini
ro‗yobga chiqarishga yo‗naltiradi. Bugungi kunda ta‘lim sohasida turli xususiyatdagi,
yo‗nalishdagi va ahamiyatdagi nihoyatda ko‗p innovatsiyalar mavjud, katta yoki
kichik ko‗lamli davlat islohotlari o‗tkaziladi, ta‘limning tashkil etilishiga, mazmuniga,
uslubiyotiga, texnologiyasiga yangiliklar kiritiladi. Maktabgacha ta‘lim jarayonida
innovatsion pedagogik texnologiya bu bolalarni vositalar yordamida ta‘lim
materiallarini o‗rganish orqali nutqini rivojlantirish, o‗z fikrk erkin bayon eta olish,
o‗zaro muloqot, tevarak-atrof bilan tanishish jarayonini yangicha talqin etishdir.
Ma‘lumki, Maktabgacha yoshdagi bolalarga ta‘lim-tarbiya berishdan asosiy maqsad
ularn sog‗lom, barkamol shaxs sifatida tarbiyalash va maktab ta‘limiga tayyorlashdan
iboratdir.[1.87.]
Maktabgacha
ta‘lim
jarayonida
innovatsion
pedagogik
texnologiyalarni amaliyotga joriy etish usullaridan foydalanish ijobiy natija beradi.
Ta‘lim-tarbiya tizimi markazida bola shaxsi turib, uning rivojlanishi va tabiiy
salohiyatini tatbiq etish uchun qulay, bexatar va nizosiz sharoitlar yaratilishi ko‗zda
tutiladi. Insonparvar shaxs texnologiyalari bu texnologiyalar bolaga hurmat va
muhabbatni, uning ijodiy kuchlariga optimistik ishonchni targ‗ib qiladi, majburlashni
man etadi. Maktabgacha ta‘lim tashkilotlarida markazlar faoliyatini yuqori saviyada
tashkil etish va uning samaradorligini oshirish maqsadida tarbiyachi mashg‗ulot uchun
berilgan vaqtdan unumli foydalanishi, turli texnologiyalar, usul va metodlardan
foydalanib turli mashg‗ulotlarni o‗tishi, tarbiyachi bu tajribalarni puxta o‗zlashtirishi
muhim ahamiyat kasb etadi. Shu sababali ham tarbiyachi mashug‗lotlarni o‗qitishda
zamonaviy yondashuvlar qilish va turli mashg‗ulotlarning o‗ziga xos xususiyatlarini
inobatga olgan holda innovatsiyalardan foydalaninib ta‘lim-tarbiya jarayonini tashkil
etish talab etiladi va tavsif beriladi. METOD VA METODOLOGIYASI Tarbiyachi
o‗quv materialini bolalarning yosh xususiyatlarini inobatga olgan holda ularga
munosib tarzda yetkazadilar. Maktabgacha ta‘lim tashkilotlari pedagogik jamoasining
o‗rni shundan iboratki, ular har bir bolaning qiziqishi, qobiliyati va ehtiyojini inobatga
olgan holda mos keladigan maqsadlar qo‗yishlari, bolalardagi tabiiy qiziqishlarni
qo‗llabquvvatlashlari, ularda borliqni birgalikda o‗zlashtirish ko‗nikmalarini
shakllantirishlari kerak. Bola rivojlanishining o‗ziga xosligini inobatga olishda avvalo
shuni tushunib yetish kerakki, barcha bolalar rivojlanishning ma‘lum bosqichlarini
bosib o‗tadilar, biroq bunda har bir bola noyob va takrorlanmasdir. Tarbiyachilar
bolalarni aynan bir xil, o‗xshash narsalar va faoliyat turlari bilan ta‘minlashlari uchun
ularning o‗ziga xos, boshqalardan ajralib turadigan rivojlanish ko‗rsatkichlari
to‗g‗risida to‗liq tasavvurga ega bo‗lishlari lozim. Shuningdek, tarbiyachilar bir xil
yoshdagi bolalarning qobiliyatlari va qiziqishlaridagi farqlarga e‘tibor bilan
munosabatda bo‗lishlari kerakligini mutaxassislar alohida ta‘kidlashadi. Masalan:
Quvnoq matematika: Xon qizini sanaymiz! Buning uchun siz hovlingizdan bir nechta
yapaloq shakldagi toshlarni bolangiz bilan birga to‗playsiz. Ularning bir nechtasiga
Xon qizlarini rasmini chizib, ularning hollarini sanagan holda joylashtirasiz va boshqa
toshlarga aynan usha sonlarni yozasiz. Qo‗shish, ayirish va barobar belgilarini ham
yozib olasiz. Tayyorlagan xonqizlaringizning qo‗yilgan hollarini soni bo‗yicha
arifmetik ishlanmalar tayyorlab farzandingiz bilan birga hisoblaysiz. Mantiqiy o‗yin:
Raqamli moychechak Kerak bo‗ladigan jihozlar: A4 formatdagi oq qog‗oz, flamaster,
rangli stiker qalamchalari. Oq qog‗ozga flamaster orqali moychechak tanasini chizib
olamiz va o‗rtasiga istaganizcha sonlarni yozamiz. Alohida rangli stiker
qalamchalariga shu sonlarni biron belgilar yordamida joylashtiramiz. Farzandingizdan
aynan shu rangli stikerlar orqali moychechak yaproqlarini shakllantirishini so‗rang
(belgilar va sonlar mos kelgan holda) Rasm chizamiz: Barmoqlarimiz bilan chizamiz.
Kerak bo‗ladigan jihozlar: A4 formatdagi oq qog‗oz, rangli bo‗yoqlar, flamaster.
Kerakli rang tanlanib uni barmoqlarimizga botiramiz va qog‗ozga bosib tushiramiz.
Tayyor shakllarga flamaster yordamida ishlov beramiz. Xarakatli o‗yin o‗ynaymiz:
To‗pni yumalat! Bu o‗yinda bolalarga to‗pni yumalatish va ilib olish o‗rgatiladi,
ularda harakatchanlik xususiyatlari tarbiyalanadi. Bolalar polda doira bo‗lib o‗tiradilar
(oyoqlarini kerib, oldinga uzatadilar yoki chordana qurib o‗tirib oladilar). Ota-onalar
qo‗lida to‗p ko‗tarib doiraning o‗rtasida o‗tiradi. U to‗pni navbat bilan har bir bolaga
qarab yumalatadi, bolalar ilib olgan to‗pni yana ota-onasiga yumalatadilar va mana shu
harakatlarni o‗zlashtirib olganlaridan so‗ng, doira markazida o‗zingizning
o‗rningizga bolalardan birontasi o‗tirishi mumkin.
Dostları ilə paylaş: |