Asi
Aşkar
asi bax 1. üsyançı;
2. günahkar 1
asiləndirmək bax hiddətləndirmək
asiman bax göy I
asimani bax təmiz 1
asket bax guşənişin
asqı bax paltarasan 1
ASQIRIQ Adam üzünü silib dəsmalı ci
binə qoymamış Salman kişinin yeni asqırıq
yaylımı başlayır (R.Rza); SƏBİR Ta gəlirik
biz də bir az anlayaq; Məhzəri-irfanda vurur
tək səbir (M.Ə.Sabir); ASQIRTI.
ASQIRMAQ Xəstəxanaya çatanacan o
nə öskürdü, nə də asqırdı (Mir Cəlal); SƏ
BİR GƏTİRMƏK (VURMAQ) Arvad
qanov qırağı ilə gedirdi, birdən səbir gətirdi
(“Qaraqaşın nağılı”),
asqırtı bax asqırıq
aslan bax 1. şir; 2. igid
1. ASMAQ Qudurğan hitlerçilər; ..kəndli
lərdən; Asmışdılar üç nəfər (M.Rzaquluzadə);
DAR AĞACINA ÇƏKMƏK [Fəxrəddin:]
..Günahsız qardaşlarımızı və əziz vətəndaş
larımızı dar ağacına çekmişdilər (M.S.Ordu
badi); DARA ÇƏKMƏK [Fəxrəddin:] Əmir
İnancı da, onun vəziri Toxtamışı da dara
çəkdilər (M.S.Ordubadi); EDAM ETMƏK
[Səfiyə:] ..Fləbs olunanların hamısını edam
etmişdilər (M.S.Ordubadi).
2. ASMAQ, QARMAĞA KEÇİRMƏK
3. asmaq bax sərmək
2
asta bax yavaş
asta-asta bax yavaş-yavaş
ASTANA (qapının girəcəyi) [Güləbetin]
tez dönüb içəri girmək istəyəndə astanada
arıq, uzunboylu atası ile qarşılaşdı... (M.İb
rahimov); GİRƏCƏK Ziynet qayıtdı, girə
cəkdə dayandı (B.Bayramov);
KANDAR
..Mümtaz Mötebərov qardaşların bir-birini
duz kimi yaladıqlarını görəndə, dümağ ağardı
və qəfildən qapınm kandarında üzüstə sərildi
(M.Hüseyn); QAPININ AĞZI Şahnigar
gözü alışana qədər qapının ağzında dayandı
(İ.Şıxlı).
astma bax sinəgirlik
astronavt bax kosmonavt
astronavtika bax kosmonavtika
ASUDƏ Alır asudə nəfəs; Bax, bu məhəb
bət, bu həvəs (S.Rüstəm); ARXAYIN(CA)
Otuz-qırx addımlıqda iki atlı arxayınca söh
bət edərək gəlirdi (Çəmənzəminli); DİNC
Elə ki azacıq dinc olur yerim; İstəsəm gecə
dən bir çimir dadam... (M.Araz); Ac başım,
dinc başım, səbr, təvəkkül; Çırpınmaq bilmə
yən xəstə bir könül... (M.Müşfiq); RAHAT
Rahat nəfəs çəkə bilmir uyquda (A.Sehhət).
ASUDƏLİK [Əli:] Aşna, dərvişlikde de
asudəlik yoxmuş (Çəmənzəminli);
ARXA
YINLIQ Lakin
arxayınlıq şəraitində nə qə
dər olsa belə, en xırda şey... əsgəri narahat
edir (Ə.Əbülhəsən); AZADLIQ, DİNC
LİK, RAHATLIQ Uşaqlığım, gəncliyim;
rahatlığım, dincliyim; Menim Azadlığımdır
(B.Vahabzadə),
aş bax 1. plov;
2. xörək
aşçı bax aşpaz
aşxana bax yeməkxana
AŞIQ (sazla çalıb oxuyan, həm də söz
qoşan şair) Aşıq, bu
yerləri sən xəbər alsan;
Ayıldı dünyanın şöhrəti insan (S.Vurğun);
OZAN (arx.) [Dedə Qorqud:] Ata ayağı iti,
ozan dili çevik olar (Anar);
YANŞAQ (arx.)
[Cəfər Paşa Koroğluya:] Yanşaq, indi de sən
özün kimsən? Kimin yanşağısan? (“Koroğlu”).
AŞIRIM (dağın aşılacaq yeri) Orxan ya
macı qalxıb, aşırımın üstündə dayandı. Dağın
o biri ətəyinə səpələnmiş naxırı gördü
(İ.Məlikzadə); GƏDİK Dəvə boynu kimi
əyri dağ gədiklərini Murad dəfələrlə Əzizə
tərifləmişdir (Ə.Veliyev).
1. AŞIRMAQ, ÇEVİRMƏK, YIXMAQ
2. aşırmaq bax yemək
1
aşiq bax vurğun
aşiyan bax yuva
1
AŞKAR (gizli olmayan) [Hatemxan:] Bu
ki hamıdan qabaq senə aşkardır (S.Rəhimov);
AÇIQ Nədir günahınız,
açıq danışm; Üstümə
qayıdan yazılarım, siz! (M.Araz); AÇIQ-
AŞKAR [Musa:] Görürəm ki,
açıq-aşkar
özbaşınalıq edir (B.Bayramov); AYDIN [iran
qızı:] indi de oğluna mehz Ulduzu namizəd
seçməsinin səbəbi mənə aydın idi (M.İbra
himov); BARİZ Atanın bu xüsusiyyətləri
30
qızı ilə qarşılaşdığı zaman daha
bariz bir şə
kildə meydana çıxır (M. Arif); BƏLLİ [1-ci
kəndli:] Dinirik cəza, dinmirik cəza. Bizim
sözümüz bəllidir (M.F.Axundzade); ƏYAN
[Zəki Əfəndi:] Əgər yaxşı yazdın və sənin
ləyaqətin bizə aşkar və əyan oldu... (C.Məm-
mədquluzadə); MƏLUM [Nurmohəmməd:]
Belə isə cəsarət edib soruşuram: bir yolun ki,
indiki şəraitdə heç bir yerə çıxmadığı mə
lumdur, o yol ilə getməyin ki xeyri nədir?
(M.İbrahimov); NÜMAYAN (kl.əd.) Tavus
kimi cilvələnir o canan; Göz önündə dərhal
olur
nümayan (A.Şaiq);
VAZEH [Vəzir:]
Qərəzin budur ki, mən mətləbi vazeh açıb
sənə danışam (M.F.Axundzadə); ZAHİR
Tahir, zahir hünərlərin var; Bahir, zahir sə-
mərlerin var (M.Ə.Sabir),
aşna bax 1. dost; 2. oynaş
aşnabaz bax arvadbaz
aşnabazlıq bax arvadbazlıq; eşqbazlıq
aşnalaşmaq bax dostlaşmaq
AŞPAZ Noxudu bozbaşa salanda aşpazı
qoyub axund ilə məsləhət eləyirik (C.Məm-
mədquluzadə); AŞÇI Aşçı Nataşa borş gə
tirdi.. (Çəmənzəminli); XÖRƏKBİŞİRƏN
Gecənin qaranlığında şəfəqlər oynaşır, çu
qun qazanlarda xörəkbişirənlərin kölgəsi bir
nəhəng kimi uzanıb zəmilərin ortasında gə
zişirdi (İ.Şıxlı).
aşpazxana bax mətbəx
aşüftə bax pərişan 1
aşüftəhal bax pərişan
1
aşüftəlik bax pərişanlıq
AT (ev
heyvanı) Göy ot xımırtladan
atların
fınxırtısmdan və gecə böcəklərinin həzin
səslərindən başqa heç nə eşidilmirdi (İ.Şıxlı);
MADYAN (dişi at) Oruc ata yanaşmaq, tut
maq istədi. Lakin madyan fınxırıb dərhal
aralandı (Q.Xəlilov); SƏMƏND Deyirsən
deməli şikəstdir sənin; Məhəbbət yolunda
mindiyin səmənd (Ə.Kürçaylı).
ATA, DƏDƏ “Soyuqluq” sözünün mə
nasını hələ də başa düşməyən Qaraş, bir dəfə
dədəsindən xəbər aldı,
atasının əvəzindən
anası cavab verdi (Ə.Vəliyev); PAPA (dan.)
Papam da mamama həmişə Mila xanım de-
Aşna
yir (Ə.Qasımov); PƏDƏR (kl.əd.) Bihörmot
olubdur pədərə pəser; Yüzdə biri yaxşı olur
ittifaq (Q.Zakir); VALİD (kl.əd.) Madər-
ləriniz etdi sizə mehrü məhəbbət; Ağuşi-
şəfəqqətdə sizi bəslədi rahət; Validləriniz
xərcinizə etdi kefalət... (M.Ə.Sabir),
ata-ana bax valideyn
ata-anasız bax yetim
ATA-BABA (nəslin ilk baniləri) Lakin
Xalıqovun ləqəbi ata-babasının əlden-ele
keçən peşəsi ilə əlaqədardır (B.Bayramov);
ABAVÜ ƏCDAD [Həmzə:] Adə, ay şey
tan oğlu şeytan, ürəyim düşdü ki, vay sənin
abavü əcdadın gorbagor olsun (C.Cabbarlı);
DƏDƏ-BABA Bunlar
dədə-baba ayran ta
panda çörək, çörək tapanda ayran tapmazlar
(S.Rəhimov); ƏCDAD [Qürbət Kərim:]
Ondan tək mən qorxmuram, Allah göstermə
sin, elinə girəvə düşsə, əcdadımızı qəbirdən
çıxardar (M.Hüseyn); ABA.
atabaxan bax mehtər
ata-baba bax dədə-baba
ATALI, DƏDƏLİ (atası olan)
ATALIQ (həqiqi atanın əksi) ..Məleykə
bütün əhvalatı açıb Könülə danışdı, məlum
oldu ki, təqsir atalığındadır (X.Hasilova);
DƏDƏLİK Amma Nəcəfqulunu da hərdən
bir döyərdim ve bu da qaçardı dədəliyinə
şikayətə (C.Məmmədquluzadə); ÖGEY
ATA Şərifin doğma atası da, ögey atası da
müharibədə həlak olmuş, anası xərçəng xəs
təliyindən ölmüşdü (Ə.Kərim).
ataman bax dəstəbaşı
ATASIZ, DƏDƏSİZ (atası olmayan)
atçapan bax minici 1
atdanmaq bax döyünmək
ateist bax allahsız 1
ateizm bax allahsızlıq
atəş bax od
ATƏŞBAZLIQ (fişənglərlə keçirilən
şənlik) Bəli, bu gecə kənddə; Atəşbazlıq ola
caq (M.Rzaquluzadə); ATƏŞFƏŞANLIQ
Qaynaq şamlarının gözqamaşdırıcı qığıl
cımları ətrafa sıçradıqca, bayram günləri
düzələn atəşfəşanlığı xatırlayırdı (Əlizadə);
FİŞƏNGBAZLIQ.
Atəşbazlıq
31