Liderlik becerileri

LİDERLİK BECERİLERİ

MÜGE CANTEKİN

01.12.2012

LİDERLİĞİN TEMELİ OLARAK KENDİNİ TANIMA


Lider, vizyon ve değerler ile birlikte, bireyleri hedefler çevresinde odaklayan, güçlendiren ve sinerji oluşumunda öncü olandır.

“Kendi gücümüzü bilirsek, nelere başarı umuduyla girişebileceğimizi daha iyi biliriz; kendi zihinlerimizin güçlerini iyi denetlenmiş ve onlardan neler bekleyebileceğimiz konusunda kimi değerlendirmeler yapmış olursak, hem herhangi bir şey bilmekten umudu keserek iş yapamaz ve düşüncelerimizi işletemez durumda kalma eğiliminde olmalıyız hem de her şeyi sorguya çekmeye ve kimi şeyler anlaşılamaz diye her bilgiyi yadsımaya kalkmayız. Denizci için, onunla okyanusun bütün derinliklerini ölçmese bile, ipinin uzunluğunu bilmesinin büyük yararı vardır. İpin gitmek zorunda olduğu yerlerin derinliğini ölçebilecek kadar uzun olduğunu ve gemisini parçalayacak sığlıklarda kendisini uyaracağını bilir. Bizim işimiz, her şeyi değil, kendi davranışlarımızla ilgili şeyleri bilmektir. İnsanın bu dünyadaki durumu içinde bulunan bir akla sahip yaratığın, kanılarını ve onlara bağlı olan eylemlerini yönetebileceği ve yönetmek zorunluluğu için gerekli ölçüleri bulabilirsek, başka kimi şeylerin bilgimizin dışında kalmış olmasından canımızın sıkılması gerekmez.”

John Locke


Liderlik öz farkındalık, öz sorumluluk ve öz yapılandırma ile başlar.
DUYGUSAL ZEKA VE LİDERLİK
Çalışma hayatında duygusal zeka unsurları

	Tanım	Gösterge
Öz Farkındalık	Kendi ruh halinin fark etmek ve bunun diğer insanlar üzerindeki etkisini anlamak	özgüven gerçekçi öz değerlendirme kendisiyle dalga geçebilmek
Öz Yapılandırma	Rahatsızlık verici duygu ve düşünceleri kontrol edebilmek Yargıyı askıya alarak, karar vermeden düşünme	Güvenilirlik Bütünsellik Değişime açıklık
Motivasyon	Para ve statü dışında kalanlar için çalışma güdüsü Yüksek enerji ve kararlılık ile hedefe ilerleme	yüksek başarma güdü başarısızlıkta optimizm örgütsel bağlılık
Empati	Diğer insanların duygularını anlama Kişileri duygusal tepkilerine göre değerlendirebilmek	yetenekleri bulma ve bulundurma kültürler arası hassasiyet müşteriler veya paydaşlar ile ilişki/hizmet
Sosyal Beceriler	İlişkileri yönetme ve ağ kurma becerisi Ortak zemin yaratma ve yakınlık oluşturma	değişime liderlik etmek ikna becerisi takım kurma ve takıma liderlik etme becerisi

İÇSEL BENLİK İŞLEME SİSTEMİ
Paradigma
Bireyin iç ve dış dünyasını (kendisini ve etrafını) yorumlama, algılama ve bilme süreçleriyle ilgili tüm etkenlerin yarattığı örgütlü ve dinamik düşünsel sistem, düzenektir.
Düşündüklerimiz ve inandıklarımız nesneleri görüşümüzü etkiler.

J. Berger

“Sağduyu en iyi paylaştırılmış şeydir. Çünkü herkes kendisinin buna olan ihtiyacını o kadar iyi karşılanmış olduğu düşüncesindedir ki, başka her şeyde en kanaatsiz olanlar bile bu konuda sahip olduklarından fazlasını istemezler. Bunda ise herkesin aldanması muhtemel değildir; aksine, bu durum, sağduyu ya da akıl denilen iyi hüküm verme ve doğruyu yanlıştan ayırma gücünün bütün insanlarda eşit olduğunu gösterir; ve bu açıdan görüşlerimiz arasındaki uyuşmazlık bazılarımızın bazılarımızdan daha akıllı olmasından değil; ancak hepimizin düşüncelerimizi farklı yollara sevk etmemizden ve aynı şeyleri göz önünde bulunduramamızdan ileri gelmektedir. Çünkü akla sahip olmak yetmez, önemli olan onu iyi kullanmaktır. Çünkü en büyük ruhlar, en büyük erdemlere olduğu kadar en büyük kötülüklere de eğilimlidir; ve daima gayet yavaş yürüyenle, eğer doğru yoldan ayrılmazlarsa, koşup ta ondan sapanlardan çok daha fazla ilerleyebilirler.”

Descartes
Neresinden bakıyorum? Ne görüyorum?
Bakış açımız hayatımıza yön veriyor. Yaşam içinde, hayatımızın hangi alanında olursa olsun başımıza gelenleri nasıl değerlendiriyoruz? Bizim yaşadığımız olaylarının benzerinin başka insanların da başlarına geldiğini biliyoruz. Çoğu zaman başımıza gelen olayları, başkalarının bize söylediklerini veya bize karşı olan hislerini değiştirmek mümkün olmuyor. O zaman başkalarının hayatlarında devrim yaratmak mümkün değil gibi görünüyor.

ZİHİN YAPIMIZ

“Yarattığımız dünya düşünce biçimimizin ürünüdür. Düşünce biçimimizi değiştirmeden

yarattığımız dünyayı değiştiremeyiz.”
Albert Einstein
LİDERLİK ÇARKI

Kaynak: Clinton Sidle, 2005. The Leadership Wheel: Five Steps for Achieving Individual and Organizational Grateness. Palgrave-Macmillan.

Liderlik Çarkı

Savaşçı

Yolla bütünleşme…


Savaşçının Yapısı:

• 
  Planlar gerçekleştirme, dersleri özümseme, bilmekle yapmak arasındaki boşluğu kapatma yeteneği.
  
• 
  Olmaları gerektiğini bildikleri gibi işleri yoluna koymaya dair isteklilik ve kararlılık.
  
• 
  İşleri iyileştirmek için yürütür, işin sonuna kadar devam eder, kontrolü eline alır ve sonuna kadar direnirler.
  
• 
  Cesur, güçlü ve özverilidir.
  
• 
  Azimli ve hırslıdır, kendiliğinden işe girişir, sorumluluk alır.
  
• 
  Görev odaklı, inatçı, kararlı, olumsuzluk karşısında sabırlıdır.
  
• 
  Deneme yanılma yoluyla öğrenmeye isteklidir.
  
• 
  Bir şeylerin daha etkili işlemesini sağlamak için güç ister.
  
• 
  Herkesin iyiliği için taraf tutmaya karşı isteklidir.
  
• 
  Kendisi ve başkaları için emniyet ve özgürlük yaratmaya çalışır.
  
• 
  Kendi gerçeklerinden ödün vermeyerek bütünlüğe model oluşturur ve eylemleriyle sözleri birbirini tutar.
  
• 
  Göreve odaklanma, harekete geçme, süreci zorlama ve sonuçları gerçekleştirme ve mevcut gerçeklikle istenilen gelecek arasındaki boşluğu kapatma konusunda başkalarının yollarına model oluşturma gücüne sahiptir.
  
• 
  Özgür iradesini kullanarak ve risk alarak, benliğiyle ideal benliği arasındaki boşluğu daraltarak kendini oluşturur ve yeniden oluşur.
  
• 
  Kişi olarak bütünüyle yönetmeye çalışır.
  
• 
  Kendi ve kurum için savunulan vizyonlara model oluşturur, onları sergiler ve bütünleştirir.
  

Lider olarak Savaşçı: Örnekle Liderlik Etme

• 
  Eylemsel zekâyla ve yolla bütünleşerek etkileme
  

Öngörülü Liderlerle İlişkilendirilen Liderlik Becerileri:

• 
  İşin sonuna kadar gider.
  
• 
  Sonuçları gerçekleştirir.
  
• 
  Örnek oluşturur.
  
• 
  Görev alır ve sorumluluk üstlenir.
  
• 
  Kararlılık.
  

• 
  
  
  Savaşçının Gölgesini Savaşçının Erdemine Dönüştürme:
  
  • 
    Egosuz veya başarılarla kendini ilan etme ihtiyacı içermeyen eyleme yönelik bir hevesi ortaya çıkarmak için paranoyadan vazgeçin.
    
  • 
    Savaşçının akıl faaliyeti, istekli bir şekilde kendi çıkarının oluşturduğu engelleri kontrol altına alıp üstesinden gelmek için (Öğretmenin, Besleyicinin ve Öngörülü Kişinin) biçimlendirici güçlerinden yararlan bir anlayışla hep başarma eylemidir. Bu güçlerden yararlanarak, Savaşçı kökeni daha derin bir bilince dayanan dengeli ve bencillikten uzak bir eylem sağlamak için egonun üstesinden gelir.
    
  
  
  
  
  Savaşçının Erdem Niteliklerine Yansıyan Öğrenme alışkanlıkları:
  
  Cesaret:
  
  • 
    Azimlidir.
    
  • 
    Yaparak öğrenir.
    
  • 
    İlerlemek için yeni şeyler üzerinde deney yapar.
    
  • 
    Risk almak ve zor seçimler yapmaya karşı isteklidir.
    
  • 
    Riske ve rahatsızlığa rağmen doğru olanı yapar ve başkalarını da aynısını yapmaya zorlar.
    
  
  Doğruluk:
  
  • 
    Yaptığınız şeyin söylediğiniz şeyden daha önemli olduğuna dair bir anlayışa sahiptir.
    
  • 
    İlkelerini yaşayarak güvene, kararlılığa ve inanca esin kaynağı olur.
    
  • 
    Bütünlüğünden asla vazgeçmeyen bir ortam oluşturmaya yönelik kişisel güce sahiptir.
    
  
  Savaşçının Gölgedeki Yönleri (Savunma Rutinleri)
  
  Meşguliyet:
  
  • 
    Önceliklere ve yöne odaklanmaksızın sonuçlara odaklanır.
    
  • 
    Yapmak adına yapar.
    
  • 
    Zaman veya ivme kaybetme korkusunu durup düşünmekten korkar.
    
  • 
    Gözünü Korkutma:
    
  • 
    Sonuçları gerçekleştirme ve elde etme ihtiyacı öylesine büyüktür ki, göz korkutucu ve duyarsız tarzlara yol açabilir.
    
  • 
    Başkalarının başarılarını kıskanabilir veya çekemeyebilir.
    
  • 
    Başkalarını küçümseyerek ve ezip geçerek kendini öne çıkartır.
    
  • 
    Mikro yönetim:
    
  • 
    Başkalarına yetki vermek istemez.
    
  • 
    Liderliğe; üst-alt yönetim tarzıyla yaklaşır.
    
  • 
    Başkalarının işine karışır (etrafta gezinerek, omuzların üzerinde gözetleyerek ve herkese bir şeyleri yapmanın doğru yolunu anlatarak)
    
  
  

Öngörülü

Yolun sonunu görme…


Öngörülü kişinin Yapısı:

• 
  Duyusal ve duygusal bilgileri toplayıp özümser ve derin bir iç görüye ve engin bir anlayışa dönüştürür.
  
• 
  Her bireyin ve her durumun eşsizliğini doğal güzelliklerini, doğuştan gelen özelliklerini ve olanaklarını belirgin bir şekilde ayırt ederken, bütünü ve kişiler arasındaki ilişkileri görür.
  
• 
  Hızla sentezler ve iç sesine dayanarak belirleyici kararlar alır.
  
• 
  Geri adım atıp genel durumu görebilir, perspektif kazanabilir.
  
• 
  Fikirlere bayılır, öğrenmeye ve gerçekleştirmeye motive olur.
  
• 
  Yeni bağlantılar oluşturma konusunda yaratıcıdır, geniş bir perspektiften bakar, bir şeyleri yapmaya yönelik yeni yaklaşımlar ve yollar geliştirir.
  
• 
  İlerlemek için başkalarındaki kararlılığa ve tutkuya esin kaynağı olur.
  
• 
  Deneyimlerinden mantık ve anlam çıkartır.
  
• 
  Kendine ve yaşama yönelik olanaklar ve amaca dair iç görüye sahiptir.
  
• 
  Dünyaya umut, fırsat ve olanak anlayışıyla bakar.
  
• 
  Geleceğe yönelik net bir amaç ve vizyon anlayışı vardır.
  
• 
  Yaşamdaki en yüksek hedeflerini gerçekleştirmeye vizyona ve kararlılığa sahiptir.
  
• 
  Düşünceli ve yansıtıcıdır.
  
• 
  Para, güvenlik veya terfi anlayışının ötesine geçen çalışma anlayışına sahiptir.
  

Lider Olarak Öngörülü Kişi: Öngörülü Kişi ve Mimar

Sezgisel zeka gücüyle etkileme, canlandırıcı vizyonuyla esin kaynağı olma.

Öngörülü liderle İlişkilendirilen Liderlik Becerileri:

• 
  Stratejik düşünme
  
• 
  Sistemler aracılığıyla çalışma
  
• 
  Değişim yönetimi
  
• 
  Vizyon geliştirme
  
• 
  Sistem düşünceleri
  
• 
  Amaççılık
  

Öngörülü Kişinin Erdem Niteliklerine yansıyan Öğrenme Alışkanlıkları:

• 
  Var olan düşünceyi zorlar.
  
• 
  En umut verici fikirleri nişanlar.
  
• 
  Durumun değerlendirmesini yapar ve etkili eylem planları üzerinde belirleyici kararlar alır.
  
• 
  Belirsizlikleri rahatlıkla ele alır.
  
• 
  Bir konuyu tanımlayabilir ve tam bilgi
  

Perspektif:

• 
  Kapsamlı bir şekilde kavramsallaştırır.
  
• 
  Dünyaya sistem perspektifinden bakar.
  
• 
  Bir şeylerin birlikte nasıl işlediğini anlar.
  
• 
  Meseleleri ve sorunları birçok açıdan görür.
  
• 
  Birbirine bağımlı olanları tanır.
  
• 
  Olanakları ve potansiyel eylemlerin kapsamlı sonuçlarını anlar.
  

Yenilikçilik:

• 
  Yeni kavramları ve zihinsel modelleri sentezler.
  
• 
  Yeni bakış açılarını tetikleyen süreçler ve ortamlar geliştirir.
  
• 
  Çığır açma düşüncelerini besler.
  
• 
  Başkalarının hayal gücünü, hünerlerini ve kararlılıklarını cezbeden yönergeleri ve amaçları belirler.
  

Öngörülü Kişinin Gölgedeki Yönleri (Savunma Rutinleri)

Dağınıklık:

• 
  Sürekli yeni olanaklar bulmaya ve deneyimlerinde daha derin anlamlar aramaya olan gereksinimini dikkatin dağılmasına ve ayrıntılara dikkat etmemesine neden olabilir.
  
• 
  Dikkati sürekli dağılır.
  
• 
  Fikirler ağına yakalanır.
  
• 
  Ayrıntıları atlar.
  
• 
  Yüzeyin altına geçemez.
  
• 
  Ardında dikkatsizliğin izlerini bırakır ve bir işin sonunu getiremez.
  
• 
  Aşırı Kararlılık:
  
• 
  Odaklanmakta ve en önemli olana öncelik vermekte zorlanır.
  
• 
  Sürekli olarak ek zorluklar ve uğraşlar üstlenir.
  
• 
  Birden çok faaliyete düzgün bir şekilde katılmak için çok az zaman ve enerji ayırır.
  

Zorlayıcılık:

• 
  Deneyimini kişiselleştirmemesi.
  
• 
  Yeniyi arayışta takıntılı hale gelir.
  
• 
  Olmaksızın karar verebilir.
  

Besleyici

Kalbi uyandırma…


Besleyicinin Yapısı:

• 
  Kendisiyle ve başkalarıyla duygusal olarak temas halinde olma ve güçlü ilişkiler kurma gücünü simgeler.
  
• 
  Hisleri, duygusal tepkileri ve cesaretlendirici kalbi yoluyla, bir güven, zenginlik ve bolluk anlayışı oluşturarak dünyayla sınırlı bağlamını zenginleştirir. (Önce öğretmen aracılığıyla yapılır.)
  
• 
  Herkesi eşit görür.
  
• 
  Toplumla ve ilişkilerinin yürümesiyle ilgilenir.
  
• 
  İnsanların birbirine nasıl davranacağına önem verir.
  
• 
  Başkalarına anaç bir tavırla hizmet eder ve onları korur.
  
• 
  Bireylerin kendilerine değer verildiğini hissettiklerinde ve birbirlerine güvendiklerinde, toplum için özveride bulunma konusunda daha fazla motive ve istekli olacaklarına inanır.
  
• 
  Açık ve güvenilirdir.
  
• 
  Toplumsal becerilere sahiptir.
  
• 
  İyi bir işbirlikçi ve ağa kurucudur.
  
• 
  İyi bir dinleyicidir ve iyi iletişim kurar.
  
• 
  Güçlü ekipler ve kültürler oluşturma yönünde kararlıdır.
  
• 
  Öğrenmeyi, kararlılığı ve başkalarıyla arasındaki sinerjiyi geliştirir.
  
• 
  Kurum ahlak ve etik pusulasıdır.
  

Lider Olarak Besleyici: Hizmetkâr Lider:

Duygusal zekânın, ilişkilerin ve bağlantıların gücüyle etkileme.

Vizyon ve Değerler
Geleceğe dair bir şeyler söyleyebilmek

Besleyiciyle İlişkilendirilen Liderlik Becerileri:

• 
  Dinleme
  
• 
  Kişilerarası ilişkiler.
  
• 
  Kişilerarası iletişim.
  
• 
  İşbirliği
  
• 
  Ağ kurma
  
• 
  Hizmet odağı
  

Besleyicinin Erdem Niteliklerine Yansıyan Öğrenme Alışkanlıkları

Empati:

• 
  Başkalarının temel ilkelerine karşı dürüst açıklık
  
• 
  Sorunlar ve yeni fikirler üzerine birlikte içten bir diyalog ve düşünme sağlar.
  
• 
  Bir öğrenme örgütünde ilişkilerin, ekiplerin ve kültürlerin geliştiği şey üzerine güven oluşturur.
  

Değer – Güdümlü:

• 
  Güven oluşturur.
  
• 
  İnsanın esas olan iyiliğine ve kendini gerçekleştirmesine karşı temel bir inanç geliştirir.
  
• 
  Kararları yönlendirmeye ve birlikte nasıl çalışacağını öğrenmeye yönelik güç.
  

Esneklik:

• 
  Kuşkudan uzaktır.
  
• 
  Bencillikten kurtulmuştur.
  
• 
  Değer ve beceriklilik anlayışı sağlar.
  
• 
  Başkalarıyla ilgilenmeye ve onları desteklemeye açıktır.
  
• 
  Olumsuzluktan sıyrılabilir.
  
• 
  Her durumun halledilebilir olduğunu düşünür.
  

Besleyicinin Gölgedeki Yönleri (Savunma Rutinleri)

Aşırı Hassasiyet:

• 
  Eleştiriyi kişisel olarak algılar.
  
• 
  Farklılıklar yüzünden suçlu hisseder.
  
• 
  Çelişkiden kaçınır.
  
• 
  Zorlayıcı konular olmaksızın değişiklikler yapmaya çalışır.
  
• 
  İddiasız bir hale gelerek kendini korur.
  
• 
  Bilgiyi tutma ve katılmadıkları fikre karşı koymama.
  

Bağımlılık:

• 
  Ailenin, meslektaşlarının beklentilerine ve diğer kişilerin gündemlerine duyarlıdır.
  
• 
  Başkaları için kendini meşguliyete boğar.
  

Gurur:

• 
  Kendini uzaklaştırır ve ilgisiz hale gelir.
  
• 
  Defalarca kendini kanıtlamaya çalışır.
  
• 
  Tüm dikkatini iyi görünmeye ve kendini başkalarının gözünde kanıtlamaya verir.
  
• 
  Besleyicinin Erdem Niteliklerine Yansıyan Öğrenme alışkanlıkları:
  

Besleyicinin Gölgesini Besleyicinin Erdemine Dönüştürme:

• 
  Benmerkezci düşünceden başkalarıyla eşit olma hissine geçiş yapma.
  
• 
  Besleyicilerin akıl faaliyetleri ılımlı olmalıdır ve bu ılımlılık onların rahatlamalarına ve tüm yaşamın bereketli bir derinliğini, kapsamlılığını ve bolluğunu hissetmelerine olanak tanır.
  

Öğretmen

Dünyayı bilme…


Öğretmenin Yapısı:

• 
  Şeyleri oldukları gibi görmezler
  
• 
  Gerçekliğe, somut olana, kısa vadeye odaklanılır.
  
• 
  Gerçekleri ele almayı sever.
  
• 
  Ayrıntılara dikkat eder ve gerçeğe bir düzen ve anlayış getirmeye çalışırken yığınla bilgiyi düşünmeyi ve analiz etmeyi sever.
  
• 
  Somut gerçekler, rakamlar ve veriler olmadan onları etkilemek zordur.
  
• 
  Gerçeği net bir şekilde görmek ve anlamak için varsayımları nesnel ve yönetimli bir şekilde sorgular.
  
• 
  Eleştirmekte gecikmez.
  
• 
  Bir uzman olarak görünmeyi sever ve çoğunlukla öyle görünür.
  
• 
  Kendi görüşüne güvenir, başkalarını yanılgılardan kurtarmaya çalışır.
  
• 
  Dünyaya yaklaşımı sistemli, yapısal, siyah/beyazdır ve bu nedenle dostça/sıcak görünmeyebilir.
  
• 
  Tertiplidir.
  
• 
  Akıllıdır, bir iş için gerekli olan beceri ve yetkinlikleri çabuk kavrar.
  
• 
  Muhafazakâr olmaya eğilimlidir.
  
• 
  Bilgiyi paylaşma sorumluluğu hisseder; bu anlamda iyi bir koç ve rehberdir.
  

Lider olarak Öğretmen: Uzman

Entelektüel zekânın gücüyle etkileme (uzmanlık, teknik beceri, mantıklı düşünce, eyleme geçmek için açık bir görüş sağlayan edinilmiş bilgi)

Öğretmenle İlişkilendirilen Liderlik Becerileri:

• 
  Ticari ve teknik zekâ
  
• 
  Analitik yetenekler
  
• 
  Teknoloji becerileri
  
• 
  Örgütsel beceriler
  
• 
  Ayrıntılara dikkat
  
• 
  Süreç mühendisliği
  

Öğretmenin gölgedeki Yönleri (Savunma Rutinleri)

Bağımlılık:

• 
  Kendini ve kendine olan saygıyı zeka yoluyla tamınlar her şeyi siyah veya beyaza, doğru veya yanlışa dönüştürmeyi ister.
  

Doğruculuk:

• 
  Karşı gelindiğinde kalıplaşmış ve katıdır! Münakaşacı ve fazlasıyla eleştireldir. Gergin ve savunmacıdır, fikirleri tehdit edildiğinde kızgınlıkla çıkış yapar.
  

Analiz Felci:

• 
  Gereksiz verileri ve ayrıntıları araştırır.
  
• 
  Yaptığı şey üzerinde gerekenden fazla çalışır!
  
• 
  Genel durumu göremez veya uygun durumda işe koşamaz.
  

Öğretmenin Erdem Niteliklerine Yansıyan Öğrenme Alışkanlıkları:

Merak:

• 
  Açık ve dürüst bir şekilde gerçeğin doğasını sorgular ve araştırır.
  
• 
  Uzmanlık ve bilgi edinmeye güdülenmiştir.
  
• 
  Varsayımları ve meseleleri araştırır.
  
• 
  Beklenmedik durumları önlemeye yönelik bilgileri araştırır.
  
• 
  Başkalarının dünyayı anlamasına yardımcı olur.
  

Mantık:

• 
  Problem çözümünde mantıklı ve rasyoneldir.
  
• 
  Değerlendirme fırsatlarını kollar.
  
• 
  Eleştirel bakış açısı ve eylemleri gerçekliğe dayandırmak için gerekli olan ayrıntılara dikkat sağlar.
  
• 
  Başkalarıyla ilgilenirken öğreticidir.
  
• 
  Problemleri belirlerken gerçekçidir.
  

Nesnellik:

• 
  Serinkanlı bir gözlemcidir.
  
• 
  Önyargıları açık bir şekilde ele alır.
  
• 
  Kendisinin ve başkalarının gerçeği daha net bir şekilde görmelerine ve onunla daha barışçıl bir şekilde yüzleşmelerine yardımcı olmak için duygusal tepkileri nötr hale getirir.
  
• 
  Dünyayı nesnel açıdan görme ve eylemleri gerçeğe dayandırma çabasında sistemli, bilinçli ve vicdanlıdır, tahmin yürütmez.
  

Öğrenmenin Gölgesini Öğretmenin Erdemine Dönüştürme:

• 
  Endişeyi bir kenara bırakın.
  
• 
  Nesnellik konusunda rahatlayın.
  
• 
  Öğretmenin akıl faaliyetleri, anlama çabasıyla barışçıl, nesnel ve anlayışlı gözlem ve bilgi arasında uyum sağlayan mutlak bir niteliktir.
  

Bilge

Öğrenmeyi öğrenme…


Bilgenin Yapısı:

• 
  En yüksek mertebede, bilgelik diğer bütün zekâların toplamı ve başlangıcıyla bitişir.
  
• 
  Farkındalığın temeli.
  
• 
  Farkındalığı fark etme, daha fazla bilinç uyandıran düşünmeyi fark etme
  
• 
  Diğer bütün zekâların potansiyelini uyandırır.
  
• 
  Sakin, sessiz, açık, yumuşak başlı
  
• 
  Dengeli olma, dengede durma, bir durumda gerektiğinde diğer zekaların güçleriyle çalışarak sağlanır.
  
• 
  Durumun değişen gereksinimlerine uyum sağlamada atik ve yetenekli
  
• 
  Çeşitli durumlarda başarma yeteneği
  
• 
  İyimserlik
  
• 
  Kendine hâkim olma
  
• 
  Deneyimli bir öğrenme ve gelişme fırsatı olarak görür.
  
• 
  Başkalarının kendi yolculukları ve izledikleri yolu fark etmelerini sağlar.
  
• 
  Sürekli öğrenci
  
• 
  Tam olarak farkında olmak ister.
  
• 
  Yaşama, öğrenmeye ve büyümeye, potansiyelini tümüyle gerçekleştirme sorumluluğu alır.
  
• 
  Nasıl öğreneceğini öğrenme isteği vardır.
  

Lider Olarak Bilge: Öğrenci olarak ve kendine ve durumlara karşı zafer kazanan kişi olarak Lider

Ruhsal zeka yoluyla etkileyerek, Bilge farkındalığı tüm öğrenmenin kökeni ve liderlik yolculuğunun başlangıcı ve sonudur.

Bile Liderle İlişkilendirilen Liderlik Becerileri:

• 
  Kendini tanıma
  
• 
  Kendini geliştirme
  
• 
  Düşünme
  
• 
  Deneyimden öğrenme
  
• 
  Denge
  
• 
  Sabır
  

Bilgenin Erdem Niteliklerine Yansıyan Öğrenme Alışkanlıkları:

Farkındalık:

• 
  Gözlemden ve düşünmeden gelir.
  
• 
  Açıklığa ve içtenliğe olanak tanır.
  
• 
  Esnek ve hassas olmak için temel sağlar.
  
• 
  Birinin doğuştan gelen bütün güçlerini uyandırmaya yöneliktir.
  
• 
  Kişinin gelişimine bütünsel dengeli yaklaşıma yöneliktir.
  

İyimserlik:

• 
  Kişisel güçlü ve zayıf yönlerde ilişkin bir iç görü sağlar.
  
• 
  Değişiklik yapmak, sorumluluğu almak ve farklılık yaratma isteği için itici güç sağlar.
  
• 
  Yaşamın sunduğu fırsatları görür.
  
• 
  Herhangi bir durumu kişisel gelişimi ve başarısı için bir fırsata dönüştürme konusunda yetkin hisseder.
  

Çeviklik:

• 
  Tam anlamıyla özgür kalmak için nasıl öğreneceğini ve çalışacağını öğrenir.
  
• 
  Öğrenmek, büyümek ve gelişmek için rahatlık bölgesinin ötesine geçer.
  
• 
  Öğrenme, bilgi arama, başkalarıyla birlikte çalışma, amaç bulma, büyüme ve gelişimin yararına hareket etme konularındaki diğer yönlerin bütün güçlerinden yararlanır.
  

Bilgenin Gölgedeki Yönleri (Savunma rutinleri)

Kayıtsızlık:

• 
  Alışılmış rahatlık bölgesinde kalır.
  
• 
  Yaşamın ayrıntılarına dikkat etmemek umursamazlığa yol açar.
  
• 
  Yön, motivasyon ve gelişim olmadan günlük deneyimlerde gezinme.
  

Mağdur Zihniyeti:

• 
  Güvenliğin ve mutluluğun kendi seçimlerinden ziyade yaşam durumlarından geliştiğine inanır.
  
• 
  Sorunların açıklanmasından kendini çıkarır.
  
• 
  İşler kötü gittiğinde başkalarını veya durumları suçlar.
  

Kendi Kendini Kandırma:

• 
  Gerçeklikten çekinir.
  
• 
  Bilinçsiz samimiyette kendini duygusuzlaştırır.
  
• 
  Kendine dalıp gider ve rutinin içinde tükenir.
  
• 
  Geri bildirim dahil tehdit oluşturan herhangi bir şeyi dışarıda bırakır.
  
• 
  Kötümser, motivasyonsuz ve sıkışmış hale gelir.
  

Bilgenin Gölgesini Bilgenin Erdemine Dönüştürme:

• 
  Uyanıp kuşkuyu, miskinliği ve uyuşukluğu bir kenara bırakın.
  
• 
  Risk alarak dünyaya adım atar.
  
• 
  Bilgenin akıl faaliyeti, geniş çaplı tetikte duran bir farkındalık veya bilinçtir ve (zekaların) hepsini ve var olmanın bütün yönlerini uyandırmasına ilişkin olarak herkesi kapsar. Dolayısıyla, Bilgelik için bir şeyleri geride bırakmanın anahtarı doğuştan gelen farkındalık gücünü yeniden uyandırmaktır.
  

LİDERLİK VE DEĞİŞİM
Liderlik değişimle ilgilidir. Bulunulan durumdan bir adım daha iyiye ve ileriye işleri ve insanları taşıyabilmek için değişimi ve bunun kişisel dinamiklerini tanımak gereklidir. Liderlerin görevi geleceği şekillendirmektir. Bu şekillendirme süreci kendi içinde pek çok belirsizlik ve riski içinde taşımaktadır. Bu yönüyle liderlik değişime önderlik etme sürecinde cesaret ve eski alışkanlıkları terk edebilme becerisini de ortaya koyabilmektir.

“Akışta insanlar yaptıkları şeye kendilerini öylesine kaptrırırlar ki, etkinlik kendiliğinden, neredeyse otomatik olarak gerçekleşir; böylece insanlar kendilerini yaptıkları eylemden ayrı olarak fark edemez olurlar. Bu üst düzey yaşantıya akış denir.

Öz amaçlı kişiliklerin en önemli özellikleri çevrelerindeki ciddi kısıtlamalara karşın, bu kısıtlamaları özgürlüklerini ve yaratıcılıklarını ifade etme fırsatlarına dönüştürebilmişlerdir. Kullandıkları yöntem, kişinin bir yandan işini zenginleştirirken, bir yandan da işinden zevk almasının bir yoludur. Bunun bir başka yolu da öz amaçlı kişilikleri olmayan insanların akış yaşamalarına daha fazla olanak tanıyacak koşulları yaratana dek işin kendisini değiştirmektir. Bir iş, doğası itibariyle, sunduğu çeşitlilik, uygun ve esnek zorluklar, açık hedefler ve hızlı geribildirim açısından, bir oyuna ne kadar benzerse, çalışanın gelişme düzeyinden bağımsız olarak o kadar eğlenceli bir hale gelecektir.” Prof. Dr. Csikszentmihalyi, Mihayl.

1. 
   
   Örgütsel Değişimde Liderin İzlediği Yol
   
   1. 
      Vizyonu belirlemek
      
   2. 
      Vizyonu iletmek
      
   3. 
      İvedilik duygusu yaratmak
      
   4. 
      Rehber koalisyonu oluşturmak
      
   5. 
      Vizyonu iletmek
      
   6. 
      Çalışanlara vizyona göre hareket etme yetkisi vermek
      
   7. 
      Kısa vadeli kazanımları paylaşmak
      
   8. 
      İyileştirme
      
   9. 
      Yeni yaklaşımları kurumsallaştırma
      
   
   

Değişimin bir düzende götürülebilmesi istenen ancak çoğu zaman gerçekleşemeyen bir süreçtir. Bu anlamda değişimin kendi içinde barındırdığı karmaşıklığı tolere edebilmek ve bunun yenilikçi sonuçlarına odaklanmak önemlidir.
“Çok erken bir çağdan başlayarak sorunları parçalara ayırmaya, dünyayı bölümlemeye alıştırılırız. Görünüşte bu, karmaşık ödevler ve konularla daha kolay baş edilmesini sağlar, ama bunun için gizli, anormal bir bedel öderiz. Eylemlerimizin sonuçlarını artık göremez oluruz; içimizdeki daha büyük bir bütüne bağlantı duygumuzu kaybederiz. Sonra „büyük resim‟ çabasına girdiğimizde, zihnimizde parçaları yeniden bir araya getirmeye, tüm parçaları sıralayıp düzenlemeye çalışırız. Ama fizikçi David Bohm‟un dediği gibi bu çaba boşunadır. Gerçek bir yansıma görmek için kırık bir aynanın parçalarını yeniden bir araya getirmeye çalışmaya benzer. Öyle ki bir süre sonra bütünü görmeye çalışmaktan hepten vazgeçeriz.” Peter M. Senge

LİDERLİK STİLLERİ
İşlemsel Liderlik

• 
  Koşullu Ödüllendirme
  

1. 
   Üstün performans ödüllendirilir
   
2. 
   Çalışanlar beklentileri bilirler
   

• 
  Aktif olarak İstisnalarla Yönetim
  

1. 
   Standartlar bellidir
   
2. 
   Problem olana kadar müdahale yoktur
   
3. 
   Geçmişten gelen faaliyetlerin üzerinde bir performans sergileyebilmek
   

• 
  İstisnalarla Yönetim
  

6. 
   Hedeflenen standarda ulaşılmadığında müdahale
   
7. 
   Otonom çalışan ve takımlar için geçerlidir
   

Dönüşümsel Liderlik
Dönüşümsel liderlik vizyoner liderlik veya karizmatik liderlik olarak da tanımlanmaktadır. Ortak değerler ve vizyon etrafında örülmüş bir liderlik tarzıdır.

• 
  Astların yetenek ve becerilerine odaklanma
  
• 
  Kendilerine olan güveni arttırma
  

Durumsal Liderlik

Delege Etmek

1. 
   Neyi delege edeceğim? KARAR
   
2. 
   Kime delege edeceğim? SEÇİM
   
3. 
   Nasıl ve neyi görüşeceğim? KONUŞMA
   
4. 
   Ne ile desteklemek gerekiyor? SONDAJ
   
5. 
   Nasıl takip edeceğim? TAKİP
   
6. 
   Nasıl Değerlendireceğim?KARAR
   

Bir lider için çalışanının sorumluluğunu geliştirmenin en iyi yolu sorumluluk vermektir. Çalışanına neyi nasıl yapması gerektiğine dair gerekli bilgiyle donatmış bir lider için artık koçluk yaparak delege etme aşamasına gelmiştir. Bu seviyede artık işlerin sadece kendileri değil işle ilgili yapılması gereken diğer işlerin de sorumluluğu verilmiştir. Bu süreç çalışan için alanını geliştirme ve kendi çözümlerini yaratabilme becerisini ortaya koymak için eşsiz bir fırsattır.
Böylelikle:

• 
  Varolan beceri ve kaynaklar kullanıma sunulur.
  
• 
  Zaman yönetimine imkan tanınır.
  
• 
  Aidiyet duygusu desteklenir.
  
• 
  Yeni liderlerin gelişimine olanak tanınır.
  
• 
  Çalışanların ve ekibin problem çözme becerileri gelişir.
  

Müdahale


EYLEM ODAKLI LİDERLİK

*Kaynak: John Adair,1998. Effective Leadership.

Bireyi Geliştirmek	Takımı Oluşturmak	Görevi Yerine Getirmek
Motivasyon Eğitim Hedefler Performans Ödüllendirme Birey Güvenlik Destekleme	Hedefler Standartlar Takım Elemanları Takım Kültürü Destek Temsiliyet Bilgilendirme	Amaç Sorumluluklar Program Önceliklendirme Kaynaklar Süpervizyon Çalışma Koşulları

LİDERLİK VE İLETİŞİM
Doğru anahtarla her şeyi, yanlış anahtarlarla hiçbir şeyi söyleyemezsiniz. İşin tek inceliği anahtarı oluşturmaktadır.” George Bernards Shaw’ın yıllar yıllar önce bahsettiği bu doğru anahtar insan ilişkilerindeki ve iletişimindeki ustalık olsa gerek.

İletişim Hedeflleri

İyi Bir İletişim İçin:

Empati
Bir kişinin kendisini duygu ve düşüncelerinden soyutlayarak bir başkasının inançlarını, arzularını ve özellikle duygularını farkına varabilme ve anlayabilme yeteneğidir. Kişi karşısındakini o kadar iyi anlar ki onun gibi hissetmeye başlar, kendini onunla özdeşleştirir.
“Gözlemden yola çıkarak başka birinin duygu durumuna ilişkin olarak zihinde bir canlandırma yapabilme ve kişinin durumunu tahmin edebilme becerisi.”
İletişimde başarının birinci ve değişmez kuralı istekli olmaktır. İletişimin sürecini yaratan ise niyetlerimizdir.

Empati kavramı:

• 
  Anlamaktır.
  
• 
  Anlamaya Çalışmaktır.
  
• 
  Bu çabayı fark ettirmektir.
  

Empati İçin:

• 
  İnsan tanımak
  
• 
  Gözlem
  
• 
  Kişi davranış ve söylem nedenlerini anlamak
  
• 
  Soru sorma becerisi
  
• 
  Dinleme becerisi
  
• 
  Odaklanma
  
• 
  Öğrenen zihin yapısında olmak
  
• 
  Durumu önemsemek
  

İki perspektifi entegre etmek

• 
  Duygular, duygusal empatik tepkilere yardımcı olur. Duygusal empati ise bilişsel empatiye yol gösterir ve düzenler.
  
• 
  Duygusal empati yardımcı olma hissini tetikler, bilişsel empati ise karşıdaki kişinin ne tür bir yardıma ihtiyacı olduğunu tespit etmemizi sağlar.
  
• 
  Duygusal empati, bilişsel empatinin kötüye kullanımını önler.
  

“Ahenk bir başkasının dünyasına girme yeteneği, ona anladığınızı hissettirmek, yani onunla kuvvetli bir bağa sahip olmaktır. Dünya haritanızdan çıkıp bütünüyle onun dünya haritasına girme yeteneğidir. Bunun temeli ise iletişimdir.”

Anthony Robbins

Ego Durumları
Ego insanın hem özne boyutunu tanımlayan irade, bilinç ve vicdanı hem de onun nesne boyutunu tanımlayan, dürtülerini, iç isteklerini, tutkularını, içsel enerji kaynaklarını içine alan çok boyutlu komplekstir.

1. 
   Çocuk
   

Hisse dayalı kavramlar

2. 
   Ebeveyn
   

Öğretmeye dayalı kavramlar

3. 
   Yetişkin
   

Öğrenmeye dayalı kavramlar
Soru Sormak
İnsan zihni sorularla ve cevaplarla çalışır. Bazen çok uzun konuşmalar yapmaktansa tek bir soru sormak ikna sürecinde oldukça etkili olur. Bu sebeple soru sorma sanatını bilmek olumlu sonuçlar getirir.
Soru Türleri

1. 
   Açık Uçlu Sorular
   
2. 
   Kapalı Uçlu Sorular
   
3. 
   Yönlendirme Soruları
   

SONDAJ SORULARI

EKO SORULARI

KAPALI UÇLU SORULAR

AÇIK UÇLU SORU

Etkin Dinleme

Dinlemede Seviyeler

1. 
   İçsel Dinleme- Yorumlama-Yargılama-Önerme-Ekleme
   
2. 
   Odaklanarak Dinleme-Merak-Soru
   
3. 
   Global Dinleme-Merak-Soru-Bağlam
   

Aktif Dinleme İçin

• 
  Sakin kalabilmek
  
• 
  Empati kurmak
  
• 
  Önyargısız dinlemeye hazır olmak
  
• 
  İletişime beynini ve yüreğini katmak
  
• 
  Kişiye ve konuya odaklanmak
  
• 
  İşi aceleye getirmemek
  
• 
  Psikolojik baskı uygulamamak
  
• 
  Prematüre yargılardan uzak durmak
  
• 
  Soru sormak
  
• 
  Eş zaman fikri
  
• 
  Göz kontağı
  
• 
  Eko
  

Dinleme Sırasında Yansıtma İçin
Yansıtma, karşındakinin kendi duygularını ve bizim onu anlama çabası içinde olduğumuzu farkına varmasını sağlar.
Köprüleme Tekniği

• 
  Yani...?
  
• 
  Sonra...?
  
• 
  Böylece...?
  
• 
  Yani sen...?
  
• 
  Bunun anlamı....?
  

Yansıtma Cümle Örnekleri:

• 
  Sesinde şunu hissediyorum…
  
• 
  Şunu anladım…
  
• 
  Bu konuda heyecanlısın….
  
• 
  Demek istediğin…
  
• 
  Şöyle bir şeyden mi bahsediyorsun…
  
• 
  Şunu duyuyorum…
  
• 
  Şunu fark ettim…
  

İnsanoğlu aklının, dili kontrol ettiğini düşünür fakat aslında dil akıl üzerinde hükümdardır.
Francis Bacon

ZAMANI VE ENERJİYİ YÖNETMEK
Zaman, iki hareket arasındaki süredir. Hareket ve maddenin nesnel hali zamanla belirir. Zamanın olmadığı yerde, nesnellikte yoktur!
Zaman sahip olduğumuz en iyi ölçüm aracıdır!

ZAMAN ALGISI

SUBJEKTİF

OBJEKTİF

ZAMANI YÖNETMEK Mİ?
Zaman yönetilemez. Zamanı ancak doğru değerlendirmek mümkündür. Böylelikle zamanı değil zamana dair kendimizi yönetmenin önemini kavramış oluruz. Önceliklendirme yapabilir, ve bunlarla ilgili harekete geçebiliriz. Bu durum zaman kaybına neden olan alışkanlıklardan ve aktiviteleri değiştirmeyi gerektirir. Değişimi sağlayabilmenin yolu ise yeni yöntemler ve fikirlere başvurarak zamanı maksimum verimde kullanabilmektir.
ETKİN OLMAK

İşlerin herhangi bir aksamaya uğramadan olması gerektiği şekilde yerine getirilmesidir.

ETKİLİ OLMAK

İşleri organize eder ve gerçekleştirirken kaynakları verimli bir şekilde kullanabilmektir.

Beden Saati

‘Harcanan zaman var olmak, kullanılan zaman ise yaşamaktır.’

EDWARD YOUNG

Zaman Hırsızları

1. 
   Plânsızlık
   
2. 
   Mükemmelliyetçilik
   
3. 
   Öncelikleri belirleyememek ve sıralayamamak
   
4. 
   Ertelemek
   
5. 
   Kendini gereğinden fazla işe adamak
   
6. 
   Acelecilik
   
7. 
   Kırtasiyecilik ve verimsiz okuma
   
8. 
   Rutin ve gereksiz işler
   
9. 
   Açık kapı politikası (hayır diyememek)
   
10. 
    Gereksiz telefonlar
    
11. 
    Gündemsiz ve verimsiz toplantılar
    
12. 
    Kararsızlık
    
13. 
    Yetki verememek
    
14. 
    Dağınık masa ve büro düzeni
    

“Meşgul olmak yeterli değildir. Asıl soru: “Ne ile ilgili meşgul olduğumuzdur?””

Henry Thoreau
Zaman Yönetiminde Önemli Adımlar

1. 
   Kişisel Zaman Algısını Kontrol
   
2. 
   Uzun Vadeli Hedefler
   
3. 
   Kısa ve Orta Vadeli Planlar
   
4. 
   Günü Planla
   
5. 
   En İyi Zaman Dilimini En İyi İşe Ver
   
6. 
   Organizasyonu Öğren
   
7. 
   Toplantı Yönetimi Öğren
   
8. 
   Yetki Devret-Delege Et
   
9. 
   Verdiğin Zamanı Kullan
   
10. 
    Sağlığına Özen Göster
    

Zaman Yönetimine Dair Kurallar

1. 
   Pareto
   

80/20 Kuralı

2. 
   Parkinson
   

Zamanlanan işler tamamlanır.

3. 
   Önemli İşlere Öncelik