Topolińska, Najświętsza Maryja Panna Matka Kościoła (Płochocin) - Najświętsza Maryja Panna Płochocka (niekiedy też z funkcyjnym epitetem - Łaskawa), Matka Boża Królowa Pomorza i Matka Jedności (Piaseczno) - Matka Boża Piasecka.
58 To również przykład na określenie odmiejscowe, „wędrowne”.
59 http://www.sanktuaria.inlo/sanktuaria.html; http://www.ave-niaria.pl/sanktiiaria- maiyjne.html - dostęp: 06. 06. 2011.
60 Ostatni komponent tej nazwy występuje nierzadko samodzielnie.
„Jedna, lecz o wielu obliczach... ” O wizerunkach Najświętszej Maryi Panny w aspekcie... 67
-
Uwagi końcowe
Wielość wizerunków Najświętszej Maryi Panny i związana z nimi jakże barwna i różnorodna nomenklatura prowokują do określenia konsekwencji takiego stanu rzeczy. Z jednej strony bowiem liczba tych określeń jest niewymownym świadectwem wysokiej rangi kultu maryjnego na ziemiach polskich, jak również elementem wzbogacającym rodzimą kulturę narodową. Z drugiej zaś ogrom nazw Maryi powoduje, iż coraz częściej, nie tylko najmłodsi katolicy, zadająpytanie o liczbę „Matek Boskich” (sic!). Żyją zatem w błogim przeświadczeniu, że istnieje więcej niż jedna. Poświadczają to pytania, które pojawiają się na forach internetowych np.: „Ile jest matek boskich. Czy ktoś kiedyś próbował policzyć?”61 Następstwem takiego spojrzenia są m.in. wybory „najlepszej Matki Boskiej”62. Mało tego, każdej z nich przypisuje się zupełnie inne funkcje oraz kompetencje.
Drugim niepokojącym sygnałem jest postępująca desakralizacja (nie tylko) maryjnych antroponimów63. Wspomina o tym m.in. J. Bartmiński, zwracając uwagę na określenia nacechowane emocjonalnie, np. Jezus Maria\, Matko Boskal64.
Jednak ów proces nie zawsze dotyczy jedynie sfery języka, ale wpływa również na ogólny obraz pewnych elementów rzeczywistości. Niekiedy stosowanie nazw charakterystycznych dla Maryi ma na celu przypisanie boskości obiektom właściwym sferze profanum. Natomiast częściowa laicyzacja składników należących do sakrosfery jest wtórna. Pozbawione świętości maryjne sakronimy doskonale funkcjonująna przykład w kulturze popularnej. Egzemplifikacjątegoż zjawiska jest ikona popkultury, amerykańska piosenkarka Madonna Louise Veronica Ciccone, posługująca się pseudonimem artystycznym Madonna. Obrazoburczy wizerunek wspomagany jest w tym przypadku także poprzez odwoływanie się bardzo często do treści i motywów religijnych, np. w tekstach piosenek, stylizacjach czy też podczas koncertów65. Zabiegi te stosująobecnie również inne
61 Zachowałem pisownię oryginalną (http://grono.net/lieretycy/topic/18147649/sl/ile- jest-matek-boskich-czy-ktos-kiedys-probowal-policzyc/ - dostęp: 06.06.2011).
62http://www.netkobiety.pl/t393.html- dostęp: 06.06.2011.
63 To jeden z wielu przykładów zmian wizerunku Kościoła w ogóle.
64 J. Bartmiński, dz. cyt., s. 193.
65 Wiele kontrowersji wywołała okładka zerowego numeru „Machiny” (marzec 2006), na której w ikonę przestawiającą Matkę Bożą wkomponowano twarz piosenkarki, natomiast oblicze Jezusa zastąpiono twarzą córki wokalistki (zob. http://allaboutma- donna.com/2006/02/madonna-on-cover-of-machina-magazine-hq-picture.php - dostęp: 06. 06. 2011). Pomijam tu bardziej szokujące nawiązania do wizerunku Maryi w kulturze popularnej. To temat na osobną rozprawę.
Krzysztof Kołatka
wokalistki. Można tu wspomnieć chociażby o niebywale kontrowersyjnej wokalistce znanej jako Lady Gaga.
Ciekawy i niezwykle wymowny przykład stanowi również kampania społeczna zatytułowana Boskie Matki66. Owocem tego przedsięwzięcia jest album
-
tym samym tytule. Poświęcono go kobietom, które mimo choroby nowotworowej zdecydowały się urodzić. Kontrowersyjnej nazwie towarzyszą równie kontrowersyjne fotografie, przedstawiające owe „boskie matki” w pozach i stylizacjach imitujących postać Najświętszej Maryi Panny. Mimo że w samej nazwie nastąpiła zmiana szyku, skojarzenie z osobą Maryi jest jednoznaczne.
Oba przypadki wskazują na pewną dwukierunkowość. Z jednej strony przypisuje się boskie przymioty elementom świeckim, z drugiej zaś obiekty budujące sferę sacrum są tej świętości, przynajmniej w pewnym stopniu, pozbawiane.
Kwestie, które stały się przedmiotem mojego zainteresowania ledwie zasygnalizowałem i bez wątpienia godne są pełniejszej charakterystyki. Poza tym warto rozważyć pewną kwestię natury czysto terminologicznej. Otóż skoro antroponimy odnoszące się do Maryi stanowią tak bogatą i zróżnicowaną grupę, może warto zastanowić się nad nazwaniem podkategorii, określającej wyłącznie sakronimy maryjne. Taką funkcję mógłby pełnić na przykład termin marionim.
Innym, niezwykle ważnym, zagadnieniem, w dalszym ciągu czekającym na opracowanie, są wizerunki Matki Bożej funkcjonujące w kulturze popularnej
-
w świadomości współczesnych katolików.
66 Zob. http://www.kampaniespoleczne.pl/wydarzenia,3189,album_boskich_matek -dostęp: 06.06.2011.
„Jedna, lecz o wielu obliczach... ” O wizerunkach Najświętszej Maryi Panny w aspekcie... 69
The only one, but with many faces...
About the likenesses of the Blessed Virgin Mary in the onomastic aspect
A vast richness and diversity of anthroponyms attributed to Maria, both the formal ones and of popular and folk provenance, is an inexpressible sign of unprecedented Marian cult in the Polish land.
Even though the adoration of the Blessed Virgin Mary is a characteristic feature not only of the Polish Catholic Church, it is here that She is worshiped in a very special and unique way. This state is a consequence of the centuries-old influence of numerous determinants. For instance, among the many decisive factors one can point at the exceptionally strong, long-lasting relations between the national patriotic thought and religious strands, especially Marian ones. The best illustration of this indissoluble tie, very well known from history and literature, are the acts of commending the Polish nation to the Blessed Virgin Mary’s care.
The aim of the article is to collect, analyse and attempt to classify Marian sacronyms present in the liturgical calendar (taking also into account their folk equivalents) and the ones characteristic of the likenesses of the Mother of God which can be found in the selected Pomeranian sanctuaries.
Dostları ilə paylaş: |