Kronstadt 1921 Paul Avrich İngilizceden çeviren: Gün Zileli

7'deki Geçici Hükümette Din Işleri Bakanlığı yapmış olan Kartashev, Yudeniç'in beş kişiden oluşan Politik Konseyinin üyesiydi; ve Sovyet kaynaklarına göre,¹⁷¹ Merkez'in Kronstadt'daki temsilcileri arasında bulunan Petrograd Üniversitesi eski rektörü D. D. Grimm, 1921 olaylarında önemli bir rol oynamıştır.

Yudeniç saldırısı boyunca Kronstadt, çok sayıda savaş gemisinin batmasına ya da yara almasına neden olan Ingiliz hava saldırılarına ve torpillerine göğüs gererek Bolşeviklere bağlı kalmıştı. Krasnaya Gorka ise tersine Beyazların tarafına geçti ve aynı yolu izlemeyi reddeden Kronstadt'ı ateşe tuttu. Bu noktada, muhtemelen Ingiliz gizli servisiyle suç ortaklığı yapan¹⁷² Ulusal Merkez'in katkısı açıktır; ne var ki isyan, Petropavlovsk'un ağır bombardımanının ardından bir Kronstadt bahriyeli ve Kızıl ordu müfrezesi tarafından yapılan saldırıyla müstahkem mevkinin alınması sonucunda ezildi.

s.104

Yudeniç yenilgisinin ardından Çeka tarafından tutuklanan Merkez'in birçok taraftarı ya idama ya da uzun süreli hapse mahkûm edildi. Fakat, aralarında Profesör Kartashev'in de bulunduğu Merkez'in çok sayıda lideri ülkeden kaçmayı başardı ve Paris'te yeni bir merkez kurarak derhal örgütün yeniden inşasına girişti. 1920'nin sonunda Ulusal Merkez, Londra, Berlin, Helsingfors (Profesör Grimm burada baş temsilciydi) ve Beyaz göçmenlerin yoğun olduğu diğer merkezlerde örgütlenmekle övünüyordu. Kartashev, Struve ve Rodichev'in yanısıra, Merkezin liderliğinde, V. D. Nabokov ve A. I. Guchkov gibi önde gelen Kadet ve Oktobrist liderler, keza Obshchee Delo'nun editörü V. L. Burtsev gibi sağ kanat popülistler de yer alıyordu. Gerçi, Pavel Miliukov ve M. M. Vinaver gibi, Müttefikler yardım etse bile Rusya'nın bir silâhlı işgal yoluyla kurtulacağına olan umutları sona eren en seçkin liberaller bu örgüte katılmayı reddetmişlerdi.¹⁷³

1920 sonlarında Ulusal Merkez Avrupa çapında bir Ulusal Kongre hazırlamak için kendine önemli ölçüde çekidüzen verdi. Sonunda kongre, Paris'te 1921 Haziran'ında

s.105

toplanarak, Profesör Kartashev başkanlığındaki, hedefi "Rusya'yı Komünist kölelikten kurtarmak olan" Rus Ulusal Komitesini seçti.¹⁷⁴ Elbette bu, 1918 yılında kurulduğu andan itibaren Ulusal Merkez'in hedefi olmuştu, ama Beyaz generaller de - Yudeniç, Kolçak, Denikin, Wrangel - o zamandan beri birbiri ardından yenilip gitmişlerdi. Gerçi Wrangel, emrindeki Rus Ordusunun büyük kısmını silâhlarıyla birlikte Rusya dışına çıkartmayı başardı. Askerlerinin 70 ya da 80 bini Kostantinopolis (Istanbul, çn.), Gelibolu ve Limni'de enterne edilirken, daha büyük sayıda binlercesi de kendi askeri rütbe ve disiplinlerini koruyarak Sırbistan ve Bulgaristan'da üslendi. Wrangel, güçlerini, Ağustos 1920'de Güney Rusya'da fiilen kurulan hükümetini tanıyan Fransa'nın (bu şerefi ona bahşeden tek ülkeydi) koruması altında yerleştirdi. Wrangel'in kaçışını gerçekleştiren bir deniz zırhlısı, çok sayıda destroyer ve içinde 5.000 kadar mürettebat bulunan Karadeniz Donanmasından bir düzine geminin oluşturduğu donanma gücü Tunus'un Bizerte limanında enterne edildi. Kasım 1920'de Paris, Wrangel'in müteveffa hükümetini tanıma kararını geri aldı, ancak, bir yandan ona kuvvetlerini dağıtması noktasında ısrar ederken, bir yandan da "insani temelde" askeri birliklerini beslemeye devam etti.¹⁷⁵ Fakat Fransız hükümetinin askeri birliklerin dağıtılması yönündeki çabaları sonuç vermedi. 1921 Mart'ında, Kronstadt isyanı sırasında, Kostantinopol'deki Britanya maslahatgüzarı, "Rusya dışındaki tek anti-Bolşevik güç olan ordusuna, ülkesinde şu anda meydana gelen olaylardan dolayı iyiden iyiye ihtiyaç duyulacağını iddia eden General Wrangel'in güçlerini dağıtması yönündeki her türlü öneriye şiddetle karşı çıkması beklenebilir," diye yazıyordu.¹⁷⁶

s.106

Ulusal Merkez'in faaliyetlerine dönecek olursak, bu örgütün arşivlerinde "Kronstadt'da bir Isyan Örgütleme Sorunu Üzerine Notlar" başlıklı ve "Çok Gizli" damgasını taşıyan, imzasız, el yazması bir muhtıra bulunmaktadır.¹⁷⁷ "1921" tarihli muhtıra, Kronstadt'da beklenen bir ayaklanmanın geleceğe yönelik ayrıntılarını tartışmaktadır. Muhtıranın içeriğinin incelenmesinden, bunun, Viborg ya da Helsingfors'da üslenmiş bir Ulusal Merkez ajanı tarafından 1921 yılının Ocak'ında ya da Şubat'ı başlarında yazıldığı açıkça ortaya çıkmaktadır. Denizci ayaklanmasının "önümüzdeki bahar" patlak vereceği kehanetinde bulunan ajan, Bolşeviklere karşı huzursuzluğun "çok sayıda ve kuşku götürmez işaretleri" olduğunu kaydettikten sonra, eğer "küçük bir grup çabuk ve kararlı bir eylemle Kronstadt'da iktidarı alacak olursa," donanmanın ve garnizonun da gecikmeden onları izleyeceğini belirtmektedir. "Denizciler arasında," diye eklemektedir, "en enerjik eylemlere geçmeye hazır böyle bir grup şimdiden oluşmuş bulunmaktadır." Ve eğer dış destek sağlanabilirse "ayaklanmanın tam bir başarı sağlaması işten bile değildir," diye bağlamaktadır.

Metnin yazarı, Kronstadt'daki durum üzerine son derece malumat sahibidir. Üslerin istihkamları hakkında ayrıntılı bilgiye dayanan tahliller yer alan muhtırada, Krosnaya Gorka'dan açılacak topçu bombardımanı tehlikesi dikkate alınmakta, fakat bunun isyana büyük bir tehdit oluşturmayacağı belirtilmektedir. Muhtıra ayrıca, isyanın sağlıklı gelişebilmesi için isyancılara yiyecek temini hazırlıklarına ihtiyaç olduğunu vurgulamaktadır. Yazar, bu noktanın üzerinde özellikle durmaktadır. Ajan, Fransızların yardımıyla, yiyecekler Kronstadt'a doğru harekete geçmek için Baltık'da hazır bekleyecek gemilere yerleştirilmelidir, diye yazmakta ve General Wrangel'in Rus Ordusu, bir Fransız deniz müfrezesinin ve Bizerte'deki Karadeniz Donanma birliklerinin desteğiyle bir askeri güç olarak seferber edilmelidir, diye devam etmektedir. (Muhtıra bir ön tahminde bulunarak, ayaklanmanın baharda buzların erimesine kadar başlamayacağını, buzlar eriyip Kronstadt karadan gelecek bir işgal tehdidinden azade olduğu, gerekli yiyecek tedariki sağlandığı ve Wrangel'in güçleri eyleme geçmeye hazır olduğu zaman başlayacağını belirtmektedir.)

s.107

Rus ordusunun varmasıyla birlikte, diye devam ediyor Muhtıra, Kronstadt'daki bütün yetke derhal bu ordunun kumandanının eline geçecektir. Sonra bu müstahkem mevki, "Rusya'daki Sovyet iktidarını alaşağı etmek" için "ele geçirilemez bir üs" görevi yapacaktır. Gerçi operasyonun başarısı Fransa'nın para, yiyecek, donanma desteği vermesine bağlıydı. Aksi takdirde, ayaklanma bundan öncekilerle aynı sonuca varacak ve kötü bir başarısızlığa uğrayacaktı. Muhtıra, eğer Fransız hükümeti kabul edecek olursa, "isyanı örgütleyen temsilcilerle konu üzerinde daha ayrıntılı anlaşmalara gidebilecek, ayaklanma planının ayrıntılarını ve sonraki eylemleri görüşecek ve aynı zamanda ayaklanmanın finansmanı ve organizasyonu için gereken fonla ilgili daha tam bilgi alacak" birisinin tayin edilmesinin arzu edilir olacağını belirterek bağlamaktadır.

Yazarın kimliği bilinmemekle birlikte, onun, Viborg'da bir Rus sürgünü olan Profesör G. F. Tseidler olduğuna ilişkin işaretler vardır. Bolşevik Devrimine kadar Rus Kızıl Haçı'nın müdürü olan Tseidler, Finlandiya'ya sığındıktan sonra bu ülkedeki Rus Kızıl Haç şubesinin başı oldu. O, Petrograd Üniversitesi'nden eski meslektaşı olan ve o sırada Helsingfors'da Ulusal Merkez'in baş temsilcisi (Tseidler'le de bağlantılı) ve General Wrangel'in Finlandiya'daki resmi görevlisi olarak çalışan David Grimm'le yakın teşrik-i mesaideydi. Bir Kızıl Haç görevlisi olarak Tseidler, Gizli Belgede merkezi bir yer işgal eden, Kronstadt'a ve Petrograd'a yiyecek tedariki sorunuyla özel olarak ilgilidir. Örneğin, 1920 Ekim'inde Petrograd'daki yiyecek krizi üzerine Amerikan Kızıl Haç'ının Paris'teki merkezine bir rapor göndermiştir.¹⁷⁸

s.108

Daha önemlisi, birkaç ay sonra, onun tarafından Paris'teki Ulusal Merkez'e çekilmiş telgraftır: "Durum, raporumda sözünü ettiğim gerekli yiyecek tedariki sorunu üzerinde acil olarak karar verilmesini gerektirmektedir. Gerçek faaliyet her an patlak verebilir."¹⁷⁹ Telgraftaki tarih "28/ /1921"dir. Ne yazık ki, ay belirtilmemiştir, ancak Şubat olması son derece muhtemeldir, Şubat'ın 28'i, Petrograd grevlerinin zirve noktasına ulaştığı ve Petropavlosk kararlarının Kronstadt'da kabul edildiği gündür. Telgrafın altındaki el yazısıyla yazılmış "Tamam" kaydının yanında Ulusal Merkez'de askeri uzman olarak görev yapan eski Çarcı general G. L. Vladimirov'un imzası bulunmaktadır. Tseidler'in, "raporda sözü edilen gerekli yiyecek tedariki" derken, yukarda açıklanan Gizli Muhtıraya atıfta bulunduğu açıktır. Tseidler'in metnin yazarı olduğuna ilişkin bir başka delil de, Bolşeviklerin Kronstadt'ı yeniden ele geçirmelerinden kısa bir süre sonra, 5 Nisan 1921'de Viborg'da, göçmen hareketinin isyancılara gerekli teçhizatı sağlamadaki başarısızlığından yanıp yakınan ve yeni bir patlama halinde Petrograd'a yiyecek temini konusunda yeni bir plan sunan bir broşür yayımlamasıdır.¹⁸⁰ Göreceğimiz gibi, Mart isyanı sırasında Tseidler'in felaketi önlemek için isyancılara yiyecek temin etme yönündeki çabaları eksiksizdi.

Gizli Muhtıra bir yana, Ulusal Merkez'in 1921'in ilk haftalarında dikkatini Kronstadt'a çevirdiğine ilişkin başka belirtiler vardır. Örneğin, Ulusal Merkez'le yakın bağlara sahip bir göçmen gazeteciler örgütü olan Russunion temsilciliğinin ortaya sürdüğü, Şubat'da denizciler

s.109

arasında isyan çıktığı yolundaki uydurma gazete haberleri kayda değer. Merkez'in önde gelen isimlerinden ve söylentilerin ilk olarak yayımlandığı Ulusal Merkez'in yayın organı Obshchee Delo'nun yönetmeni Vladimir Burtsev aynı zamanda Russunion temsilciliğinin başlarından biriydi ve Obshchee Delo Paris'teki merkezin şubesi olarak çalışıyordu.¹⁸¹ Bu söylentilerin, yakında bir isyanın patlak vermesini büyük bir arzuyla bekleyen sürgünlerin ateşli muhayyilesinin ürünü olduğu da düşünülebilir. Bolşevik yanlısı olduğundan zaman zaman eleştirellikten uzaklaşsa da, bu konularda geniş bilgi sahibi, Işçi Partili sol bir gazete olan Daily Herald gerçi bu fikirde değildir. Herald'ın dünya haberleri muhabiri, Matin ve diğer gazetelerin Müttefiklerin kışkırtmasıyla Beyaz sürgünler tarafından hazırlanan karşı-devrimci bir komplonun varlığından haberdar oldukları için Kronstadt'da "olacağına kesin gözüyle baktıkları" bu haberleri yayımladıklarını yazmaktadır.¹⁸² Bu iddia kuşku götürse de, Ulusal Merkez'in Fransa'yı en azından Baltık'taki planlarından haberdar ettiğini ve bu faaliyetlere devam etmek için yardımını istediğini ortaya koyan Gizli Belgenin ışığında hiç de ihtimal dışı görünmemektedir.¹⁸³

Her neyse, Kronstadt'da beklenen isyanı desteklemek üzere Ulusal Merkez'de harıl harıl planlar yapıldığına ilişkin bir kuşku söz konusu değildir. Ve Gizli Muhtıraya göre, Merkez'in Baltık ajanları kendilerini yardımcı bir rolle sınırlama tutumu içinde olmayacaklardı; tersine, onların hedefi "isyanın hazırlanmasında ve yönlendirilmesinde" Fransız Yüksek Kumandanlığı ile işbirliğini sağladıktan sonra mümkün olan en erken zamanda isyancılarla aktif işbirliğine girmek olacaktı. Sonuç olarak, Merkez'in ayaklanmadan kendi amaçları için yararlanma niyetinde olduğu tartışma götürmez.

s.110

Acaba, isyana girişen bahriyelilerle gerçekten önceden kurulmuş bağlantılar var mıydı? 1921'in ilk haftalarında yazılmış olan Gizli Muhtırada yazar, "şu anda isyanın enerjik örgütleyicilerinden oluşan sıkı bağlara sahip bir grubun varlığından" söz etmekte ve "Kronstadt'dan alınan" bu bilginin muhtemelen Merkez'e dost kaynaklardan geldiğini belirtmektedir. Sözde isyancılardan oluşan örgütlü bir grubun önceden ortaya çıkmış olması, denizciler arasındaki hoşnutsuzluk aylardır geliştiği için hiç de ihtimal dışı değildir, hatta çok muhtemeldir. Ve eğer varsa bir isyan örgütünün, Geçici Ihtilalci Komitenin gelecekteki üyelerini barındırması da olanak dahilindedir. Petrichenko'nun daha ayaklanmanın ilk anlarından başlayarak hakim bir role sahip olması - Petropavlovsk kararlarındaki imzası, Çapa Meydanında konuşması, 2 Mart konferansında ve bu konferanstan çıkan Ihtilalci Komitede başkanlık yapması - onun isyan patlamadan önceki faaliyetleri hakkındaki spekülasyonları güçlendirmektedir. Ayrıca, diğer bir komite üyesi tarafından ileri sürülen, komitenin kurulmasından bir gün önce 1 Mart günü Kalinin'in tutuklanmasının "biz" adına iptal edilmesi iddiası da vardır.¹⁸⁴

Bu durumda, Petrichenko ve arkadaşlarının Gizli Muhtıra'nın umutlarını bağladığı "sıkı bağlara sahip grup"u oluşturmuş ve hatta Ocak ya da Şubat 1921'de Ulusal Merkez'in ajanlarıyla bağlantı kurmuş olmaları akla yakındır. Ihtilalci Komite'nin - daha sonra inceleneceği gibi - , isyanın bastırılmasından ve komite üyelerinin bazıları Finlandiya'ya sığındıktan sonra Merkez'le bir anlaşma içine girdiği inkâr edilemeyecek kadar açıktır ve

s.111

bunun eski ilişkinin devamı olması ihtimali yabana atılamaz. Yine de, dikkatli bir araştırma sonucunda böylesi bir düşünceyi destekleyecek deliller yoktur ortada. Gizli Muhtıranın pratiğe geçirildiğine ya da ayaklanmadan önce göçmen hareketiyle bahriyeliler arasında bağlantı olduğuna ilişkin herhangi bir delil gün ışığına çıkmış değildir. Tersine, ayaklanma kendiliğindenliğin damgasını taşımaktadır ve bir grup kararlı liderin ön plana çıkması hiç de karşı bir argüman oluşturmaz. En ilkel olanları da dahil her ayaklanma, hoşnutsuzluğu eyleme dönüştüren, örgütleyen ve yönlendiren "ajitatörlere" ve "elebaşlarına" sahiptir. Kronstadt olayında, isyancıların tavrında ileriye dönük hazırlıklara herhangi bir özen göze çarpmamaktadır. Önceden hazırlanan plana göre, bahriyelilerin buzlar eriyinceye kadar birkaç hafta beklemeleri, böylece bir piyade saldırısı tehlikesinin ortadan kaldırılması, aynı zamanda iki savaş gemisinin harekete geçmek üzere buzlardan kurtulması ve batıdan gelecek yardım için yolun açılmış olması gerekiyordu. Ayrıca isyancılar, enikonu düşmanca bir tutum içine girmiş olan Kalinin'in Petrograd'a dönmesine izin vermişlerdi. Dahası, Oranienbaum'a buzlar üzerinde küçük bir birlik yollamanın dışında herhangi bir saldırı girişiminde bulunmamışlardı. Çok sayıda komünistin harekette yer alması da önemli bir noktadır. En azından başlangıçta, Kronstadtlılar kendilerini ihtilalci komplocular olarak değil, sosyal ve politik reformlar için bir baskı grubu olarak görmüşlerdi. George Katkov'un da belirttiği gibi, buna Petrograd'daki yetkililer de inanıyorlardı, aksi takdirde ne Kalinin ve Kuzmin'i 1 Mart'ta Kronstadt'a gönderirlerdi, ne de Kronstadt Sovyeti'nin Bolşevik başkanı Vasiliev Petropavlosk kararlarının oylamaya konduğu Çapa Meydanındaki mitinge başkanlık ederdi.¹⁸⁵

s.112

Bahriyelilerin isyan bayraklarını yükseltmek için dışardan teşvik edilmeye ihtiyaçları yoktu. Dertleri aylardır birikmişti: Yiyecek ve yakacak yetersizliği, ekmek somunlarının azaltılması, donanmadaki bürokratik yönetim, Bolşeviklerin ülke içindeki baskılarına ilişkin haberler. Daha önce de gördüğümüz gibi, en az 5.000 Baltık denizcisi rejimin politikalarına duydukları tepkiyle Komünist partiden istifa etmişti. Askerden kaçma ve ordudan izinsiz ayrılma olayları iyice artmıştı. Sıla iznine çıkan denizciler yiyeceklere nasıl el konduğunu kendi gözleriyle görmüş ve her yerde hazır ve nazır yol kesme müfrezelerinin arama ve yakalama işlemlerine bizzat maruz kalmışlardı. Bu yüzden, 1921 Şubat'ında Kronstadt bir isyan için iyice olgunlaşmıştı. Orada bir isyanın başlaması, göçmen komplocularının ve yabancı istihbarat ajanlarının çevirdiği bir dolap değil, ülkeyi baştan başa saran köylü ayaklanmaları dalgasının ve yanıbaşındaki Petrograd'da işçilerin çektiği acıların ürünüydü. Ve isyanın gösterdiği gibi, o, 1905'den Iç Savaşa kadar Çarcı ve Bolşevik rejimin benzeri merkezi hükümetlere karşı daha önce patlak veren örneklerin yolunu izlemiştir. Yiyeceklere el konmasına ve politik komiserlerin yukardan atanmasına karşı protestosuyla, "özgür sovyetler" ve "komiserokrasiye son" sloganlarıyla ve Sol SR'lerin, Maksimalistlerin, anarşistlerin ve aşırı radikal çizgideki partisiz isyancıların ön planda rol almalarıyla, Kronstadt'ı haber veren Mart 1921'in halefi Ocak 1918 Petrograd deniz üssündeki ayaklanma özellikle dikkat çekicidir.

Gerek isyan sırasında, gerek daha sonra sürgündeyken bizzat Kronstadtlılar, hükümet tarafından ileri sürülen, içerde ve yurt dışında karşı-devrimci gruplarla işbirliği yaptıkları suçlamasını, özellikle eski düzeni yeniden kurmaya çalıştıklarını şiddetle reddediyorlardı. "Biz bütün emekçilerin iktidarının savunucularıyız," diyordu isyancı Izvestiia "ve her türlü tek partinin tiranca yetkesine karşıyız."¹⁸⁶ Ihtilallerinin başından sonuna kadar tamamen

s.113

kendiliğinden olduğunda ısrar ediyorlardı. Patlamadan önce aralarında ajitatörlerin bir faaliyeti olmamış, saflarında anti-Bolşevik yayınlar dağıtılmamış, hiçbir şekilde yabancı parası ya da yardımı almamışlardı. Son Bolşevik saldırısından sonra sağ kalıp Finlandiya'ya kaçanların ifadesi böyledir.¹⁸⁷

Bizzat Petrichenko'nun sürgündeki sözleri özellikle ilgi çekicidir. 1925'de yazdığı bir makalesinde, devrim muhafızlarının ta kendisi olan biz Kronstadt bahriyelilerinin karşı-devrimcilerle hiçbir ilişkisi yoktur, diye açıklıyordu. Iç Savaş sırasında, Rusya'yı ve Petrograd'ı Beyazlara karşı savunurken sarsılmaz bir cesaretle savaştık ve 1921 Mart'ında da davaya olan fedakârca bağlılığımızda hiç bir değişme olmamıştır. Dış dünyayla bağlantılarımızın kesildiği koşullarda istesek bile hiçbir dış yardım alamazdık. Dışardaki grupların temsilcileri olarak hareket etmiş değiliz: Ne kapitalistlerin, ne Menşeviklerin, ne de SR'lerin. Isyanımız, Bolşevik baskıyı ortadan kaldırmaya yönelik kendiliğinden bir harekettir. Önceden kararlaştırılmış bir eylem planımız yoktu, tersine yolumuz koşullar tarafından belirlenmiştir. Başkalarının bir isyan için bazı planlar yapmış olması mümkündür - böyle koşullarda bu tür şeylerin olması da normaldir. Fakat Geçici Ihtilalci Komite kesinlikle böyle bir şey yapmamıştır. Ayaklanma boyunca inisiyatif daima bizim elimizde olmuştur. Ve bazı sağcı unsurların ayaklanmamızdan yararlanmaya çalıştığını duyduğumuz zaman taraftarlarımızı "Baylar ve Yoldaşlar" başlıklı makaleyle derhal uyarmışızdır.¹⁸⁸

Sözü edilen makale, isyancı Izvestiia'da, 6 Mart tarihinde çıkmış bir başyazıdır. Bu başyazıda şöyle deniyordu:

s.114

Siz yoldaşlar, şimdi, Komünist diktatörlük üzerinde kazandığınız büyük ve kansız zaferi kutluyorsunuz, fakat düşmanlarınız da sizinle birlikte bu kutlamaya katılıyor. Aslında sizin sevincinize yol açan saiklerle onlarınki birbirinin tamamen zıddıdır. Size ilham veren yakıcı istek sovyetlerin gerçek iktidarını yeniden kurmak, size ilham veren soylu umut işçilerin emeğinin özgürleşmesi ve köylülerin topraklarını tasarruf etme hakkına sahip olmasıyken, onlara ilham veren Çarın kamçısının ve generallerin ayrıcalıklarının geri getirilmesi umududur. Sizin çıkarlarınız farklıdır ve bu yüzden onlar sizlerin yoldaşınız değildir. Sizler, Komünist düzeni barışçı yeniden inşa ve yaratıcı çalışma için alaşağı etmek istiyorsunuz; onlar ise, işçi ve köylüleri köleleştirmek için istiyorlar bunu. Sizler özgürlük istiyorsunuz; onlar ise, sizi yeniden prangaya vurmak. Dikkatli olun. Kurtların kuzu kılığına bürünüp sırat köprüsünden geçmesine izin vermeyin.¹⁸⁹

Gizli Muhtıraya rağmen Rus göçmenlerinin isyanı örgütleyip etkilemediğini kabul etsek bile, bir kere patlak verdikten sonra ona ilgisiz kalmadıkları açıktır. Elbette, isyancıların hedefleri onlarınkinden epeyce uzaktı: Bahriyeliler yalnızca işçi ve köylülerin temsil edildiği bir özgür sovyet sistemi istiyordu; Kurucu Meclisin restorasyonunu planlamaları söz konusu olmadığı gibi, mülksüzleştirilmiş ve dışlanmış bir azınlık olan toprak sahiplerine ve burjuvaziye herhangi bir özgürlük ya da politik hak talepleri de yoktu. Buna rağmen isyan sürgünler arasında yeni bir umut uyandırmaktan geri kalmadı. Talihsiz Geçici Hükümetin başbakanı Alexander Kerensky'e göre bu isyan Bolşevizmin yakında çökeceğinin habercisiydi.¹⁹⁰ Aynı şekilde, silâhlı dış müdahalenin başarısından umudunu tamamen kesmiş olan Kadet lideri Miliukov da, ayaklanmayı yenilmez özgürlük hareketinin, Rus halk kitleleri tarafından başlatılması olarak selâmlıyordu. New York Times'ın

s.115

Paris muhabiriyle yaptığı görüşmede Lenin rejiminin günlerinin sayılı olduğuna ilişkin iyimserliğini dile getiren Miliukov Amerikan hükümetinden askeri birlik ve silâh talebinde bulunmayıp, isyancılara yiyecek göndermesini istiyordu. Gerçi, mesai arkadaşı Vinaver onun kadar iyimser değildi. "Bu kendine özgü hareketin başarı şansı olduğunu söylemek zordur," diyor ve ekliyordu: "Bolşevikler onu bugün ezebilirler, ama yok edemeyeceklerdir."¹⁹¹

Ulusal Merkez kendi adına fazlasıyla sevinçliydi. Gizli Muhtıra yazarının öngörüleri, Kronstadt'da, hem de beklenenden birkaç hafta önce tamı tamına gerçekleşmişti. Şimdi acil görev isyancılar için yardım toplamaktı. Merkez'in arşivindeki bir iç bültende "Rus göçmenleri Kronstadt isyanını tüm kalpleriyle desteklemektedirler," deniyordu. Bülten, Kızıl Haç bayrağı altında bir an önce yiyecek ve ilaç göndermeliyiz, dedikten sonra, Bolşevikler onları bastırmadan önce ayaklanmanın anakaraya yayılmasına yardımcı olmak için isyancılara uçak, motorbot, yakacak ve giyecek sağlamalıyız, diye devam ediyordu.¹⁹² 6 Mart'ta, Merkez'in yarı-resmi organı olan, Burtsev'in Obshchee Delo'su, bütün göçmen gruplarına Rusya'nın son kurtuluş şansının ortadan kalkmaması için isyancıları desteklemeye çağıran ateşli bir bildiri yayımladı:

Bir daha geri dönmeyecek bir anda yaşıyoruz. Olaylara kayıtsız kalmak söz konusu bile olamaz. Bütün Ruslara - ve onlar aracılığıyla müttefiklerimize -, Kronstadt ihtilalcilerine aktif maddi destekte bulunmaları çağrısında bulunuyoruz. Isyancılara silâh, Petrograd'a yiyecek. Bolşeviklere karşı mücadele hepimizin ortak davasıdır! Bu korkunç günlerde gevezelik etmeye devam edersek, kendimizi tartışma ve sonu gelmez öneriler bataklığından çekip çıkaramazsak yazıklar olsun bize, eyvahlar olsun Rusya'ya! Bugüne kadar sayısız fırsatlar kaçıran Avrupa bu son fırsatı da kaçırırsa ona da yazıklar olsun, yazıklar olsun bütün dünyaya!¹⁹³

s.116

Göçmenler, gerçek bir ortak çaba gösteremeyecek kadar bölünmüş olsalar da Burtsev'in çağrısı karşılıksız kalmadı. Çağrının yayımlandığının hemen ertesi günü 7 Mart'ta, Paris'teki Rus Ticaret ve Endüstri Birliği Kronstadt'a yiyecek ve malzeme gönderme niyetinde olduğunu ve bu kararını Helsingfors'daki temsilcileriyle görüştüğünü açıkladı. Aynı zamanda bu kuruluş Kronstadt Ihtilalci Komitesi'ne, isyancıları tamamen desteklediğine ilişkin bir radyo mesajı (Petropavlovsk radyo operatörü, Reval aracılığıyla yollanan mesajları alabiliyordu) gönderdi. Radyo mesajı, "Rusya'nın kurtuluşu kutsal davası" için Kronstadt'a yardım olarak ilk elde iki milyon Finlandiya markının taahhüt edildiğini ve ayrıca Geçici Hükümet'in Paris elçisi V. A. Maklakov'un, Fransız dışişleri bakanından isyancılara yiyecek yardımı sözü aldığını bildiriyordu. 9 Mart'ta Ticaret ve Endüstri Birliği, Kronstadt ve Petrograd'a etkili bir malzeme tedarik hattı örgütlemek üzere özel bir komite kurdu. Diğer anti-Bolşevik gruplar da çabucak harekete geçtiler ve ertesi gün bir ortak plan oluşturmak üzere birleşik bir toplantı düzenlendi.¹⁹⁴

Bu sırada, isyancılara malzeme gönderme hattı kurmak üzere Ulusal Merkez'in Helsingfors'daki merkezi tarafından bir komite örgütlendi. Wrangel'in Finlandiya'daki baş temsilcisi Profesör Grimm'in başkan seçildiği komite'nin en faal üyesi olan Profesör Tseidler,

s.117

girişime para toplamak üzere derhal Rus göçmenlerinin mali merkezi olan Paris'e hareket etti. Ticaret ve Endüstri Birliği'nin başkanı N. Kh. Denisov'dan acilen 100.000 franklık bir meblağ aldı. Tseidler Finlandiya'ya döndükten sonra Çar II. Nikola zamanında başbakanlık ve maliye bakanlığı yapmış ve o sırada Paris'teki Enternasyonal Banka'nın Müdürü olan Kont V. N. Kokovtsov ona 5.000 Ingiliz poundu gönderdi, ayrıca Rusya-Asyatik Bankası da 225.000 frank katkıda bulundu. Bunlara ek olarak diğer Rus bankaları, sigorta şirketleri ve Avrupa'daki mali çevreler tarafından yapılan yardımlar Kızıl Haç aracılığıyla bu kuruluşun Finlandiya'daki temsilcisi Tseidler'e aktarıldı. 16 Mart'ta Kokovtsov, Paris'teki Rus Bankası Komitesinden, şimdiden Kronstadt hesabına yatırılan miktarın 775.000 frankı geçtiği ve Ticaret ve Endüstri Birliği'nin isyancılar için iki milyon Fin markı taahhüt ettiği bilgisini aldı.¹⁹⁵

Sürgünler, bu enerjik para yardımı toplama kampanyasının yanısıra Itilaf devletlerinin yardımını da sağlamaya çalıştılar. Ulusal Merkez'in temsilcileri Başkan Harding'e ve Amerikan Ticaret Sekreteri Herbert Hoover'e telgrafla başvurarak Kronstadt bahriyelilerine acilen yiyecek gönderilmesi talebinde bulundular. Benzeri talepler, Paris'teki Rus Parlamento Komitesi'nden ve aynı zamanda Kronstadt'da bulunan Kozlovsky'e bir mesaj yollayarak en kısa zamanda seferber olacak Rus ordusunun yardımlarını sunan Konstantinopolis'deki

s.118

General Wrangel'den de geldi.¹⁹⁶ Lağvedilmiş Kurucu Meclis'in Paris'teki bir gayri-resmi toplantısı Washington'daki Geçici Hükümet konsolosu Boris Bakhmetiev'e bir telgraf çekerek Amerikalıları duruma müdahale etmeye ikna etmeye çalışmasını istedi. Fakat, Iç Savaşın müdahale politikalarına geri dönmekte isteksiz olan Birleşik Devletler hükümeti bu tür başvurulara karşı duvar gibi sağırdı. Beklenen Britanya yardımı bile pek umut verici görünmüyordu ve sürgünlerin Londra'nın desteğini kazanma yönündeki çabaları pek bir sonuç vermedi. Tam da o sırada, önceki yılların düşmanlıklarını sona erdirecek bir modus vivendi'nin^* yansımalarından biri olarak Britanya ile Sovyet Rusya arasında bir ticaret anlaşmasının eli kulağındaydı.

Müttefik devletler arasında Bolşevik rejime en sert biçimde karşı olan Fransa, gelecek yabancı yardımı için en büyük umuttu. Arşivdeki belgeler, Ulusal Merkez'in isyan boyunca Fransız dışişleri bakanlığıyla sürekli bağlantıda olduğunu gösteriyor.¹⁹⁷ Kerensky'nin Berlin'deki gazetesi, bir Fransız filosunun Kronstadt'a yardım göreviyle Baltık'daki Reval limanına hareket etmek üzere olduğunu yazmıştır,¹⁹⁸ ancak bunu doğrulayacak bir delil yoktur. Işçi Partisi taraftarı Daily Herald'a göre, isyancılar Fransa'dan mali yardım almışlardır. "Kesinlikle söyleyebilirim ki," diye yazıyordu Herald'ın dışişleri muhabiri, "Fransız hükümetinin Kronstadt'da parmağı vardır ve isyancılar için harcanan büyük miktarda para Fransızlar tarafından Viborg'daki malum bir profesöre [belli ki Steidler] gönderilmiştir. Aynı şekilde Kızıl Haç adıyla kamufle edilerek her türlü malzeme de gönderilmektedir."¹⁹⁹

s.119

Elbette, Paris'teki göçmenler tarafından bu kadar kısa sürede toplanan ve Viborg'daki Tseidler'e gönderilen böyle büyük bir meblağın Fransız hükümetinden gelmiş olması ihtimal dahilindedir. (Bütün bu dönem boyunca Fransa'nın Türkiye'deki Wrangel güçlerini beslemeye devam ettiği de kaydedilmelidir.) Diğer yandan, Fransa da -Ingiltere kadar hızlı olmasa da- Sovyet rejimiyle bağlar kurmaya hazırlanıyordu ve Kronstadt'a yaptıkları yardım önemli bir yekûn tutsa bile, muhtemelen çok büyük bir meblağ da değildi. Pavel Miliukov'un zengin haber kaynaklarına sahip gazetesine göre, Fransa krize politik ya da askeri müdahalede bulunmayı reddetmiş ve kendini, Finlandiya'dan, açlık içindeki Kronstadt halkına yiyecek ulaştırılabilmesi için sınırdan geçiş izni verilmesi talebinde bulunmakla sınırlamıştı. Viborg'daki Amerikan elçisi Harold Quarton'un Washington'daki Dışişleri Sekreterliğine gönderdiği ayrıntılı ve son derece değerli raporlardaki kayıtlarda, bütün yabancı güçler içinde Fransa'nın muhtemelen işin içine en fazla giren ülke olduğu kabul edilirken, sonuçta sağlanan yardımın önemsiz olduğu belirtilmektedir.²⁰⁰

Öte yandan, Bolşeviklerin (ve Daily Herald'ın), Kızıl Haç'ın olaylara dahliyle ilgili iddiaları daha sağlam bir zemine dayanmaktadır. Ulusal Merkez'in Kronstadt'a malzeme hattı örgütleme çabalarını Kızıl Haç perdesi altında yürüttüğüne kuşku yoktur. Bu, Baltık'daki Merkez ajanlarının özel mektuplaşmalarında da kabul edilmektedir.²⁰¹ Ayrıca Sovyetler, Uluslararası Kızıl Haç'ı ve Amerikan Kızıl Haç'ını, üstüne vazife değilken olaya burnunu sokmakla suçlamıştır. Profesör Tseidler, isyancılara yardım için Uluslararası Kızıl Haç'ın Stettin ve Narva'daki yiyecek depolarını kullanmayı umuyordu; Paris'teki Rus Kızıl Haç'ı, Cenevre'ye bu yönde izin verilmesi için telgraf çekmiş, fakat hiçbir yanıt alınamamıştı.
s.120

Tseidler, aynı zamanda, Albay Ryan adlı, Amerikan Kızıl Haç Baltık şube müdüründen Viborg'daki depolarını hizmete vermesini istemiştir. (Ulusal Merkez bu yiyecekler için özel bir talepte bulunurken kabul edileceğinden hiç kuşkusu yoktu, çünkü bunlar, 1919'da Bolşeviklerden kurtarılacak Petrograd halkını beslemek için General Yudeniç tarafından satın alınmış, ancak daha sonra Baltık bölgesindeki Rus sığınmacılarına yardım olarak Amerikan Kızıl Haç'ına devredilmişti.)²⁰² Yardıma istekli olan Ryan, Amerikan Kızıl Haç'ının Avrupa temsilciliğindeki üstlerine danışmak üzere 11 Mart'ta Paris'e gitti. Ancak, görüşmeler bir sonuç vermedi. Ryan'ın, Obshchee Delo'nun bir muhabirine söylediği gibi, iki engel söz konusuydu: Birincisi, örgütü, herhangi bir politik ya da askeri gruba yardım etmeye kurum olarak kapalıydı, ikincisi, bir şekilde bu engel aşılsa bile, Finlandiya hükümeti sınırından yiyecek nakline izin vermemekteydi.²⁰³ Bolşevikler her ne kadar Finlandiya'yı Beyazlarla işbirliği yapmakla suçlamışlarsa da, ayaklanma boyunca Finliler Sovyet hükümetiyle yapılan barış andlaşmasına (14 Ekim 1920), Harold Quarton'un sözleriyle, "kıskançlıkla sadık kalmışlardı." Fin Genel Kurmayı, isyanın erken patladığını ve başarısızlıkla sonuçlanacağını düşünmekte ve Bolşeviklere askeri bir misilleme için bahane vermek istememektedir. Tseidler'in daha sonradan belirttiği gibi, Finlilerin tek olumlu davranışı, insani bir jest olarak tıbbi yardıma izin verebileceklerini bildirmek olmuş, fakat bu önerinin de arkası gelmemiştir.²⁰⁴

s.121

Paris'te, Ulusal Merkez ve taraftarları, bu beklenmedik engeller karşısında hop oturup hop kalkıyorlardı. Kerenski'nin selefi olarak Geçici Hükümette başbakanlık yapmış olan Prens G. E. Lvov, Finlandiya elçisinden durumu yeniden gözden geçirmelerini istirham ettikten sonra bir kere daha Fransız müdahalesini sağlamaya çalıştı. Aynı zamanda, Amerikan Kızıl Haç'ının temsilciliğine giderek, Viborg'daki yiyecek stokunun devreye sokulması talebinde bulundu, fakat bütün çabaları sonuçsuz kaldı.²⁰⁵ Bu sırada zaman hızla ilerliyordu. Kronstadt'daki yiyecek stokları tükenmeye yüz tutmuştu, öyle ki, 13 Mart günü Petrichenko, Profesör Grimm'e telgraf çekmiş ve Finlandiya'yla diğer ülkelerin yardımını sağlaması konusunda ona yetki vermiştir. Quarton'a göre, Finlandiya Genel Kurmayı (olayların gösterdiği gibi, doğru olarak) isyancıların yiyecek stokunun ay sonuna kadar zor idare edeceği kanaatindeydi. Buna rağmen Quarton, kızakla yapılacak bir yiyecek naklinin yolunun kesileceği endişesiyle Washington'a, bu yönde herhangi bir girişimde bulunulmamasını salık veriyordu.²⁰⁶ Bazı mülteciler tarafından dayatılan herhangi bir dış müdahalenin Rusya'nın yeni bir yabancı işgali karşısında birleşmesine yol açıp, içinde bulunduğu zor durumda Lenin'e yardımcı olacağını ileri süren Berlin'deki Birleşik Devletler temsilcisi de aynı fikirdeydi; bundan dolayı, Paris sürgünlerinin yardım talebi, insani temelde bir talep bile olsa, diye bağlıyordu temsilci, "zamansızdır ve yanlış anlamalara yol açabilir."²⁰⁷ Bu mesaj, bana kalırsa, Amerikan Dışişleri Sekreteri tarafından Washington'daki Amerikan Kızıl Haç'ının merkezine ulaştırıldı ve muhtemelen bu örgütün müdahalede bulunmama kararında etkili oldu. "Kızıl Haç," diye yazıyordu, Kızıl Haç'ın ulusal sekreteri ayaklanmadan birkaç hafta sonra, "Kronstadt'daki isyancılara herhangi bir yardımda bulunmamış ve bu yönde herhangi bir girişimi de olmamıştır."²⁰⁸

s.122

Öte yandan, Rus Kızıl Haç'ı isyancılara bütün gücüyle yardım etmek için son ana kadar çaba gösterdi. Finlandiya şubesinin başı olarak Tseidler Avrupa'daki sempatizanlardan para toplamaya devam etti, fakat şimdi o esas olarak, kuşatma altındaki denizcilere yardım ulaştırmanın bir yolunu bulmakla ilgileniyordu. 16 Mart'ta isyan nihai çatışmaya yaklaşırken, Tseidler ve Grimm'in çalışma arkadaşlarından biri olan Baron P. V. Vilken, bir Rus Kızıl Haç'ı sorumlusu kisvesi altında, Kronstadt'a buzlar üzerinden yardım ulaştırma önerisinde bulundu. Vilken, Baltık Donanmasında mayın döşeme birliğinin başı ve Sevastopol'un komutanı olarak görev yapmış eski bir Imparatorluk donanması kaptanıydı. Amerikan ya da Uluslararası Kızıl Haç'ını perde olarak kullandığı iddiası doğru olmamakla birlikte, Bolşevikler onu bir Beyaz ajanı olarak nitelerken haklıydılar. Quarton'un deyişiyle, onun "gizli misyonu", Geçici Ihtilalci Komiteye, bir malzeme nakil hattı kurulur kurulmaz Kronstadt'a yiyecek ve ilaç sevkiyatına başlama teklifinde bulunmaktı.²⁰⁹ Geçmişte olsa böyle bir teklif kuşkusuz sert bir şekilde geri çevrilirdi. Fakat şimdi denizciler korkunç bir yiyecek sıkıntısı içindeydiler ve ilaçları tamamen tükenmişti. Vilken'in ne amaçla hareket ettiği hakkındaki her türlü kuşku (isyanın liderleri onun geçmişinden haberdardılar) bir yana itildi ve Ihtilalci Komite onun teklifini kabul etti. Petrichenko, Kızıl Haç'ın "politik olmayan ve insani amaçlarla yardımda bulunan bir örgüt olduğu" açıklamasını yapmıştır.²¹⁰

s.123

Fakat, Petrichenko'nun işaret ettiği ve Komünistlerin kendilerinin de kabul ettiği gibi, isyancılara dışardan herhangi bir yardım gelmemiştir.²¹¹ Finli kaçakçılar yük kızaklarıyla birkaç ton un ve domuz yağı ulaştırmaya çalışmış, ancak bu yetersiz sevkiyat bile çok geç kaldığından Bolşeviklerin eline geçmişti.²¹² Böylece, Kadet göçmenlerin Kronstadt'a yardım sağlama yönünde gösterdikleri devasa çabalar tam bir başarısızlıkla sonuçlanmış oldu. Kızıl Haç'ın yiyecek stokları devreye sokulamadı; Finlandiya'nın ambargosu kırılamadı; buz kırma gemileri sağlanamadı ve ulaşım gemileriyle hiçbir şey gelmedi. Finlandiya ve diğer ülkelerin tarafsızlık politikalarını yeniden gözden geçirmelerini kesin olarak önleyen ve Obshchee Delo'nun "arkadan hançerlemek" sözleriyle sert bir şekilde tepki gösterdiği²¹³ son darbe 16 Mart'ta imzalanan Anglo-Sovyet ticaret anlaşması oldu. Kısaca, Gizli Muhtıra'da öngörülen hiçbir şey gerçekleşmediği gibi, metnin yazarının yaptığı bütün uyarılar doğru çıktı. Belki de ayaklanma bu kadar erken patlamasa ve göçmenleri hazırlıksız yakalamasaydı gerekli hazırlıklar yapılabilecekti. Sonuç olarak, isyancılara yardımın ulaşması ancak isyan bastırıldıktan sonra Finlandiya'daki sığınmacı kamplarında nasip olmuştur.

Burtsev'in, Bolşevikleri iktidardan uzaklaştırmak "ortak davasında" tek yumruk olma çağrısına rağmen Rus sürgünlerinin bölünmüşlüğü olduğu gibi devam etti. Isyan boyunca Menşevikler, Sosyalist Devrimciler ve Ulusal Merkez'in liberalleri kendi farklı yollarında ilerlemeye devam ettiler; aralarında ne bir işbirliği, ne de çabaların ve kaynakların birleştirilmesi söz konusuydu. Gerçi SR'ler, isyancılara malzeme tedarikine ilişkin kendi planlarını -başarısızlıkla sonuçlansa da- uygulamaya koydular.

s.124

Kronstadt olayları, sürgündeki SR örgütüne yeni bir canlılık ve enerji kazandırmıştı. Paris, Berlin ve Prag'daki en ünlü parti liderleri - Geçici Hükümetin başı Alexander Kerensky ve kısa ömürlü Kurucu Meclis'in başkanı Victor Çernov -, isyancıları ayakta tutmak için gereken yiyecek erzağı ve diğer malzemeyi satın almak üzere para toplama işine bütün güçleriyle sarıldılar. Sonradan Sovyet hükümeti tarafından yayımlanan Bolşevik gizli istihbaratının ele geçirdiği özel mektuplaşmalardan onların önemli miktarda bir para topladıklarını biliyoruz. Paris'teki SR Merkez Yönetiminin bir üyesi olan Prag'daki V. M. Zenzinov'un yazdığı iki mektup (6 ve 13 Mart tarihli), 100.000 Fransız frankını aşkın meblağdan artı Kerensky'nin Birleşik Devletler'deki elçisi Boris Bakhmetiev tarafından New York'dan yollanmış 25.000 dolardan söz etmektedir. Mektuplar, Kronstadt'a yollanmak üzere Amsterdam'da toplanan 800 ton una değinmektedir.²¹⁴

Tüm yardımlar, Baltık'taki Reval kentinde üslenmiş olan ve Kadet Ulusal Merkezi açısından Tseidler ve Grimm'in oynadığı role benzer bir rolü SR'ler açısından yerine getiren Victor Çernov kanalından geçiyordu. Ayaklanmanın ilk haftasında Çernov, Geçici Ihtilalci Komite'ye aşağıdaki telgrafı gönderdi:

Kurucu Meclis başkanı Çernov, 1905'den bu yana tiranlığın boyunduruğunu üçüncü kez kıran kahraman bahriyelilere, Kızıl Ordu askerlerine ve işçi yoldaşlara kardeşçe selâmlarını gönderir ve Kronstadt'a yurtdışındaki Rus dayanışma örgütlerinin insan ve erzak yardımlarını sunar. Neye ne kadar ihtiyacınız olduğunu bize bildirin. Ben şahsen gelmeye, tüm enerjim ve gücümle halk ihtilaline hizmet etmeye hazırım. Emekçi kitlelerin nihai zaferi kazanacağına inanıyorum. Selâm halkın kurtuluşu bayrağının bir kere daha yükselişine. Sağ ve sol her türlü despotizme son! ²¹⁵

s.125

Ihtilalci Komite bu teklifi görüşmek üzere özel bir toplantı yaptı. Perepelkin önerinin derhal reddedilmesi yönünde oy kullanırken, yalnızca Valk önerinin kabul edilmesi lehinde oy verdi; Petrichenko ve Kilgast'ı izleyen diğerleri ise, en iyi yolun işi zamana bırakmak olduğunu savundu.²¹⁶ Sonuç olarak Çernov'a şu yanıt verildi: "Kronstadt Geçici Ihtilalci Komitesi gösterdikleri dayanışmadan dolayı, yurt dışındaki bütün kardeşlerine en derin minnettarlık duygularını ifade eder. Geçici Ihtilalci Komite Çernov'un teklifine müteşekkir kalmakla birlikte, bundan sonraki gelişmeler içinde durum netliğe kavuşana kadar beklemek kararındadır. Bu süre içinde her şey değerlendirilecektir."²¹⁷ Yanıtın tonunun dostça olmadığı söylenemez. Ayaklanmalarının Rusya çapında yayılmasını bekleyen Bahriyeliler o anda dış yardıma gerek duymasalar bile, daha sonra gerekli olması ihtimalini dikkate alarak kapıyı tamamen de kapamak istememişlerdi. Sonuç olarak, ne SR yardımı talep edildi, ne de Kronstadt'a herhangi bir yardım ulaştı.

Kadet'lerin ve SR'lerin tersine, anti-Bolşevik tertiplerden uzak duran sürgündeki Menşevikler isyancılara yardım konusunda herhangi bir girişimde bulunmadılar. Lenin ve takipçileri iktidarı aldıklarından beri Menşevikler politik iktidardan pay almaya ve sovyet seçimlerine engellenmeden katılmaya çalışan yasal bir muhalefet partisi gibi davranmışlardı. Iç Savaş sırasında Bolşevikleri Beyazlara göre ehven-i şer görerek rejime karşı silâhlı isyana karşı çıkmış ve karşı-devrime katılan üyelerini partiden atmakla tehdit etmişlerdi. (Gelecekteki Sovyet diplomatı Ivan Maisky, Samara'daki anti-Bolşevik SR hükümetine katıldığı için partiden ihraç edilmişti.) Bolşeviklerin despotizmi ve terörü konusundaki

s.126

bütün suçlamalarına rağmen Menşevikler, 1921 gibi geç bir tarihe kadar Lenin hükümetine karşı silâhlı mücadeleye girişmenin yalnızca karşı-devrimin işine yarayacağı inancına bağlı kalmışlardı; ve yurt dışındaki en önemli Menşevik yayın organı Sotsialisticheskii Vestnik (Sosyalist Haberci), Kronstadt bahriyelilerinin tek parti diktatörlüğüne ve Savaş Komünizmi politikalarına muhalefetini sempatiyle karşılarken, kendini Kadet'lerin ve SR'lerin müdahaleci politikalarından dikkatle ayırıyordu. Yayın organı, bizim hedefimiz Bolşeviklerle silâh yoluyla değil, işçi kitlelerinin önünde durulmaz baskısı yoluyla mücadele etmektir, diye açıklama yapıyordu.²¹⁸

Özet olarak, sürgündeki Ruslar (Menşevikleri kısmen hariç tutmak koşuluyla) isyanı sevinçle karşıladılar ve isyancılara mümkün olan her yoldan yardım etmenin yollarını aradılar. Bu bağlamda, Sovyetlerin onlara yönelttiği suçlamalar doğrudur. Fakat göçmenlerin isyanı yönettikleri gerçek değildir. Tam tersine, Paris ve Helsingfors'daki bütün entrikalara rağmen Kronstadt ayaklanması başından sonuna kadar kendiliğinden ve kendi başına bir hareketti. Ayaklanmanın bir komplonun sonucu olmadığı; yurt dışındaki Rus çevrelerinde bir komplo girişiminin ön hazırlıkları göze çarpmakla ve bahriyelilerin var olan rejime karşı husumetini paylaşmakla birlikte, komplocuların ortaya çıkan ayaklanmada bir rol oynamadıkları açıkça görülmektedir. Ulusal Merkez, patlamanın ortaya çıkmasını beklemiş, onun örgütlenmesi için planlar yapmış, Fransa'nın yardımıyla isyancılara yiyecek, ilaç, askeri birlik ve silâh sağlamanın yollarını aramıştı. Merkez'in nihai hedefi isyanın kontrolünü ele geçirmek ve Kronstadt'ı, Bolşevikleri iktidardan uzaklaştırmak için yeni bir müdahalenin sıçrama tahtası yapmaktı. Gerçi, görüldüğü gibi, bu planları yürürlüğe koymak için zaman olmamıştı. Ayaklanma, çok erken, komplonun temel şartları - buzların erimesi, malzeme ulaştırma hattının kurulması, Fransa'nın desteğinin sağlanması, Wrangel'in dağınık durumda bulunan ordusunun olay alanına yakın bir yere nakledilmesi- yerine gelmeden haftalarca önce patlak verdi.

s.127

Kadet'lerin ve SR'lerin ayaklanmayı kendi yararlarına çevirmeye teşebbüs etmelerinde hayret edecek bir şey yoktur. Fakat ayaklanmaya sonuna kadar rengini veren bahriyeliler ve Ihtilalci Komite oldu. Isyanlarının Rusya'nın diğer yerlerindeki kitlesel ayaklanmaya örnek olacağı beklentisi içinde olan bahriyeliler durum kötüye gidinceye kadar ne dış yardım talebinde bulundular, ne onları donatmak için çırpınan göçmenlerden herhangi bir yardım aldılar ve ne de Baron Vilken'in 16 Mart'taki kısa ziyareti dışında, isyan boyunca sözde destekçileriyle herhangi bir doğrudan temasları oldu. Üstüne üstlük, herhangi bir Beyaz komploda işbirliği yapmaları son derece mantıki olan Kronstadt'daki eski çarlık subaylarıyla sürgünler arasında herhangi bir bağlantı olmadığı da gün gibi ortadadır.

Gerçi, isyan bastırıldıktan ve isyanın liderleri Finlandiya'ya kaçtıktan sonra Kronstadtlılarla göçmenler arasında aktedilen bir çeşit anlaşmadan söz edilebilir. 1921 Mayıs'ında Fort Ino kampında bulunan Petrichenko ve sığınmacı arkadaşlarından bir çoğu General Wrangel'in ordusunda gönüllü olarak görev almaya karar verdiler. O ayın sonunda Wrangel'in Helsingfors'taki temsilcisi Profesör Grimm'e mektup yazarak, Bolşevikleri devirmek ve "1917 Şubat Devriminin kazanımlarını" yeniden tesis etmek üzere yürütülecek yeni bir kampanyaya güçlerini katmayı önerdiler. Bahriyeliler, herhangi bir ortak girişim için altı maddelik temel bir program ileri sürdüler: (1) Bütün topraklar köylülere, (2) Işçiler için özgür sendikalar, (3) Sınır devletlerine tam bağımsızlık, (4) Kronstadt sürgünlerine eylem özgürlüğü, (5) Askeri üniformalardan bütün rütbelerin kaldırılması, (6) "Bütün iktidar partilere değil, sovyetlere" sloganlarının uygulanması. Gerçi, bu sloganın Komünistler devrilene kadar "uygun bir politik manevra" olarak kalacak olması şaşırtıcıdır. Bir kere zafer kazanıldı mı, bu slogan rafa kaldırılacak ve ülkenin anarşi tarafından yutulmasını önlemek için bir geçici askeri diktatörlük kurulacaktı. Bu son nokta kuşkusuz, Wrangel'e sus payı olması niyetiyle düşünülmüştü. Her ne olursa olsun, bahriyeliler, halkın "ne çeşit bir hükümet istediğine karar vermekte özgür olmasında" ısrar etmişlerdir."²¹⁹

s.128

Grimm, bu maddeleri derhal kabul etti ve Wrangel de haftalarca sonra olumlu bir yanıt verdi. Ayrıca bu paktın gerçekleştiği anlaşılıyor. Eğer Sovyet gizli polisinin raporlarına güvenilecek olursa, Grimm ve Baron Vilken'le işbirliği içinde olan Petrichenko, 1921 yazında örgütlediği bazı sığınmacı denizcileri Komünistlere karşı, uygun bir zamanda, yeni bir köprübaşı tutulmasına yardımcı olmaları için Petrograd'a göndermiştir. Bahriyeliler şehre ulaştıkları andan itibaren Ulusal Merkez'le bağlantılı olan ve başkanlığını Petrograd Üniversitesinin eski coğrafya profesörlerinden V. N. Tagantsev'in yaptığı Petrograd Savaş Örgütünün yönetimi altında çalışmışlardır. Sonuç olarak, öyle görünüyor ki, General Wrangel'in güçleri oyuna dahil olacaklardı, fakat bunlar olamadan Savaş Örgütü açığa çıkarıldı ve tasfiye edildi.²²⁰

s.129

Gerçi sığınmacılar, cesaretlerini kaybetmemişlerdi. Anti-Bolşevik bir cihat konusunda anlaşmış göçmenleri birleştiren Ulusal Merkez tarafından 1921 Haziran'ında toplanan Ulusal Birlik Kongresi, Finlandiya'daki bir grup Kronstadtlıdan programlarının onaylandığını bildiren sıcak bir mesaj aldı.²²¹ Ayrıca, Ulusal Merkez'in arşivlerinde bulunan 30 Ekim 1921 tarihli ve Petrichenko ile Yakovenko tarafından (Geçici Devrimci Komite'nin başkan ve başkan yardımcıları olarak) imzalanmış gizli bir belgede, Vsevolod Nikolaevich Skosyrev'in "Komünistlere karşı silâhlı mücadele platformunda yer alan diğer örgütlerle yapılacak aktif çalışmayı koordine etmek" üzere Paris'teki Rus Ulusal Komitesi'ne katılmakla görevlendirildiği belirtilmektedir.²²²

Elbette bunların hiçbiri ayaklanma öncesinde ve sırasında Merkez ile Ihtilalci Komite arasında herhangi bir bağ olduğunu kanıtlamaz. Görünen o ki, daha çok, her iki tarafın da yaşadığı mağlubiyet duygusu ve Sovyet rejimini devirmekteki ortak kararlılık onları yenilgi sonrasında bir araya getirmiştir. Isyanın kendiliğinden karakterini ısrarla reddeden Bolşevikler, Rus muhalefet gruplarının hepsini -Sağda monarşistlerden, Solda anarşistlere kadar- Müttefiklerin gizli servisleriyle işbirliği yapmakla suçlamışlardır. Fakat bu iddiaları kanıtlayacak ikna edici bir delil ortaya konmamıştır. Bizzat Lenin, 15 Mart'ta, Onuncu Parti Kongresinde, Kronstadtlıları kastederek, "Beyaz Muhafızları istemiyorlardı, ama bizi de istemiyorlardı,"²²³ derken bunu kabul etmiş oluyordu. Göçmenlerin olaylarda önemli rol oynadığında ısrar etse de, Lenin, ayaklanmanın Iç Savaştaki Beyaz hareketlerin bir tekrarı olmadığının farkındaydı. O bunu daha çok, partisiyle Rus halkı arasında meydana gelen derin uçurumun bir işareti olarak görmüştür. "Bu hareket," demiştir, "Beyaz Muhafızların katılımının ötesinde, bir küçük burjuva karşı-devrimi, küçük burjuva anarşist

s.130

kendiliğindenciliğidir." Aslında bu sözlerle o, ayaklanmanın ardında, topraklarını devlet için ve onun kontrolünde değil, kendi uygun gördükleri ve istedikleri şekilde kullanmak isteyen küçük mülk sahiplerinin, Rus köylülüğünün hoşnutsuzluğunun bulunduğunu anlatmak ister. "Hiç kuşkusuz," diye ekler Lenin, "bu küçük burjuva karşı-devrimi, Denikin, Yudeniç ve Kolçak'ın toplamından daha tehlikelidir. Çünkü yıkıma giden köylü mülkiyetinin hakim olduğu bir ülkede yaşıyoruz ve öte yandan ordunun terhis edilmesi, isyancı potansiyel taşıyan çok sayıda unsurun başıboş kalmasına yol açmıştır."²²⁴

Lenin'in mesai arkadaşı Buharin de benzer görüştedir. Onuncu Kongrede, Kronstadt'dan çok daha tehlikeli olanın köylülerden işçi sınıfının bir bölümüne yayılan "küçük burjuva bulaşıcı hastalığı" olduğunu söylemiş, bunun, bazı generallerin ya da başkalarının yol açtığı Kronstadt'daki bir askeri isyandan çok daha büyük bir risk doğurduğunu belirtmiştir. Buharin, birkaç ay sonra aynı konuya yeniden dönmüştür. 1921 Temmuz'undaki Üçüncü Komintern Kongresinde, "belgelerin ortaya çıkarttığı gibi," demiştir, "olaylar kesinlikle Beyaz Muhafız merkezlerinden kışkırtılmıştır, fakat aynı zamanda Kronstadt isyanı ekonomik zorlama sosyalist sistemine karşı bir küçük burjuva ayaklanmasıdır."²²⁵

Resmi propaganda makinesinin bütün sayıp sövmelerine rağmen Lenin ve Buharin, bu sözleriyle Kronstadt ayaklanmasının gerçek özünü açıkça ortaya koymuşlardır. Bahriyelilerin ayaklanması Beyaz komplosu olmaktan çok, bütün ülkeyi baştan başa saran işçi huzursuzluğunun ve kendiliğinden köylü isyanlarının ürünüdür. Bu hareketlerin tümü, Bolşevik diktatörlüğe ve onun modası geçmiş Savaş Komünizmi programına karşı bir kitle protestosunu temsil ediyordu. Bu, hükümete karşı bir halk protestosuydu ve Kronstadt'daki ayaklanma bu protestonun en dokunaklı ve dramatik ifadesiydi.

s.131