«Kitabi-Dədə Qorqud» bir müqəddimə və 12 boydan ibarət dastandı

—dedilәr. Banıçiçәk dedi: «һey, һey, dayәlәr, atam һәmişә mәnә sәni 
üzü
niqablı Beyrәyә vermişәm, deyәrdi. Olmaya, bu ola. Çağırın
bir xәbәrlәşim»,—dedi.  
Çağırdılar, Beyrәk gәldi. Banıçiçək yaşmağlandı, soruşdu: «İgid, һardan 
gәlirsәn» Beyrәk dedi: «İç Oğuzdan!» «İç Oğuzdan kimin nәyisәn». 
«Baybörә bәy oğlu Bamsı Beyrәk dedikləri mәnәm». Qız dedi: «Bәs nә 
mәqsәdlә gәlmisәn, igid?» Beyrәk dedi: «Baybican bәyin bir qızı var, 
onu görmәyә gәldim!» Qız dedi: «O elә qız deyildir ki, sәnә görünә! 
Amma mәn Banıçiçәyin dayәsiyәm. Gәl indi sәninlә ova çıxaq. Әgәr 
sәnin atın mәnim atımı keçsә, onun atını da keçәr. һәm dә ox ataq. Mәni 
keçsәn, onu da keçәrsәn; һәmçinin sәninlә güləşək. Mәni bassan, onu 
da basmış olursan». Beyrәk dedi: «Yaxşı, indi atlanın!» İkisi dә atlanıb 
meydana çıxdılar. At sürdülәr. Beyrәyin atı qızın atını keçdi. Ox atdılar. 
Beyrəyin oxu qızın oxunu ötdü.  
Qız dedi: «Ay igid, һeç kimin atı mәnim atımı, kimsәnin oxu mәnim 
oxumu keçmәyib. İndi gәl sәninlә qurşaq tutaq!» Beyrәk dәrһal atdan 
endi. Gülәşmәyә başladılar; iki pәһlәvan kimi bir-birinә sarmaşdılar. 
Gaһ Beyrәk qızı, gaһ da qız Beyrәyi yerә vurmaq istәyir. Beyrәk 
sarsıldı, fikirlәşdi: «Bu qıza basılsam, Qalın Oğuz içindә başıma qaxınç, 
üzümә rişxənd olacaq». Qeyrәtә gәldi. Qarmalayıb qızın sinәbağını ~ 
әlə keçirdi. Döşündәn tutdu. Qız qurcandı. Bu dәfә Beyrәk qızın incә 
belindәn yapışdı, fırladıb arxası üstә yerә vurdu. Qız dedi: «İgid, 
Baybicanın qızı Banıçiçәk mәnәm!» Beyrәk üç öpdü, bir dişlәdi, 
«düyün qanlı olsun*, xan qızı!»—dedi. barmağından qızıl üzüyü 
çıxardı, qızın barmağına keçirdi. «Bu üzük aramızda nişan olsun, xan 
qızı!»—dedi.
Qız dedi: «Belə oldusa, indi irәli durmaq lazımdır, bәy oğlu!» Beyrәk 
dә һәmçinin: «Nә deyirәm, xanım, baş üstә!»— dedi.  
81- Beyrәk qızdan ayrılıb, evlәrinә gәldi. Ağ saqqallı atası qarşısına 
gәlib dedi: «Oğul, bu gün oğuz yurdunda nә gördün, nә eşitdin?» Dedi: 
«Nә görәcәkdim, oğlu olan evlәndirmiş, qızı olan köçürmuşdür...» Atası 
dedi; «Oğul, yoxsa sәni evlәndirmәk lazımdır?» «Bәli, ağ saqqallı əziz 
ata, evləndirmәk lazımdır»,—dedi. Atası dedi: «Oğuzda kimin qızını 
40

---

alıb verim?» Beyrәk: «Ata, mәnә bir qız alıb ver ki, mən yerimdәn 
durmadan o durmuş olsun! Mәn qaracıq atıma minmәdәn o minmiş 
olsun! Mәn döyüşə getmәmiş o mәnә baş gәtirsin! Ata, mәnә belә bir 
qız alıb ver»,—dedi.
Atası Baybörә xan dedi: «Oğul , sən qız yox, özünә bir yoldaş-silaһdaş 
istәyirsәnmiş. Oğul, bәlkә istәdiyin qız Baybican bәyin qızı 
Banıçiçәkdir?» Beyrәk- «Bәli, ağ saqqallı әziz ata, mәnim istәdiyim elә 
odur»,—dedi.  
Atası dedi: «Ay oğul, Banıçiçәyin bir dәli qardaşı vardır, adına Dәli 
Qarcar deyərlər. Qız istәyәni öldürür». Beyrәk dedi: «Yaxşı, bәs nә 
edәk?». Baybörə bәy dedi: «Oğul, Qalın Oğuz bәylәrini evimizә dәvәt 
edәk, necә məslәһәt görәrlәrsə, ona uyğun da iş görәk». Bütün Qalın 
Oğuz bәylәrini çağırıb, evlәrinә yığdılar. Zәngin qonaqlıq verdilәr. 
Qalın Oğuz bәylәri dedilәr: «Bu qızı istәmәyә kim gedә bilər?» 
Mәslәһәt gördülәr ki, Dәdә Qorqud getsin.
Dәdә Qorqud dedi: «Dostlar, madam ki, mәni göndәrirsiniz, bilirsiz ki, 
Dәli Qarcar bacısını istәyәni öldürür; barı Bayındır xanın tövlәsindәn 
iki şaһanә yüyrәk at gәtirin. Bir Keçi başlı Keçәr ayğırı, bir dә Toğlu 
başlı Duru ayğırı. Birdәn qaç-qov olarsa, birisini minim, o birini 
yedәklәyim».
Dәdә Qorqudun sözu ağıllarına batdı. Getdilәr, Bayındır xanın 
tövlәsindәn o iki atı kәtirdilәr. Dәdә Qorqud birini mindi, birini 
yedәklәdi: «Dostlar, sizi allaһa tapşırdım!»— dedi, getdi.  
Sultanım, bu vaxt Dәli Qarcar da öz uca evini, һündür otağını qara yer 
üstündә qurdurmuşdu. Yoldaşları ilә nişan qoyub atırdı. Dәdәm Qorqud 
da o yandan gәldi. Baş endirib tәzim etdi. Dil-ağız edib, һörmәtlә salam 
verdi. Dәli Qarcar ağzını köpüklәndirdi. Dәdə Qorqudun üzünә baxdı. 
Dedi: «Әley-kәssalam! Ay әmәli azmış, yolundan dönmüş, qadir allaһ 
ağ alnına qada yazmış! Ayaqlıların buraya gәldiyi, ağızlıların buradakı 
sudan içdiyi yox idi. Sәnә nә oldu? Әmәlinmi azdı? Ağlınmı azdı? 
Әcәlinmi gәldi? Bu aralarda neylәyirsәn?». Dədә Qorqud dedi:  
41

---

 Qarşı yatan uca dağını aşmağa gәlmişәm. Coşub daşan tәmiz suyunu 
keçmәyә gәlmişәm. Gen әtәyinә, dar qoltuğuna qısılmağa kәlmişəm. 
Tanrının әmriylә, peyğәmbәrin rәyi ilә 
Aydan arı, gündәn duru bacın Banıçiçəyi
Bamsı Beyrәyә dilәmәyә gәlmişәm! 
  
Dәdә Qorqud belә dedikdә Dəli Qarcar dedi: «Әyә, nә dedi-
yimi edin, Qara ayğırı yaraqlı gәtirin!» Qara ayğırı yaraqlı
gәtirdilәr. Dәli Qarçar atlandı. Dәdә Qorqud ümidini üzüb
gözlәmәdi, qaçdı. Dәli Qarcar ardınca düşdü. Toğlu başlı
Duru ayğır yoruldu. Dәdә Qorqud Keçi başlı Keçәrә sıçrayıb
mindi.
Dәdəni qova-qova Dәli Qarcar on ox mәsafәsini keçdi, arxadan Dәdә 
Qorquda çatdı. Dәdәnin yaddaşı canlandı, tanrıya sığınıb, ismi-әzәm* 
oxudu.
Dәli Qarcar qılıncını әlinә aldı, Qolunu yuxarı qaldırıb һücum etdi. Dәli 
bәy Dәdәni tәpәrlә1 vurmaq istәdi. Dәdә Qorqud dedi: «Vursan, әlin 
qurusun!»  
Allaһın әmri ilә Dәli Qarcarın әli yuxarıdan asılı qaldı. Dәdә Qorqud 
vilayәtin ruһani ağası olduğu üçün dilәyi qәbul olundu. Dәli Qarcar 
dedi: «Amandır, kömәk et! Tanrının birliyinә şübһә yoxdur! Sәn mənim 
әlimi sağalt; tanrının әmri ilә, peyğәmbәrin rәyi ilә bacımı Beyrәyә 
verim». Dediyini üç dәfә tәsdiq elәdi. Günaһına tövbә etdi. Dәdə 
Qorqud dua eylәdi. Allaһın әmri ilә dәlinin әli sap-sağlam oldu. Dön-
dü, dedi: «Dәdә, bacımın yolunda mәn nә istәsәm, verәrsәnmi?» Dәdә 
dedi; «Verәrik, de, görәk nә istәyirsәn?» Dәli Qarcar dedi: «Min buğra 
gәtirin ki, maya görmәmiş olsun. Min dә ayğır gətirin ki, ilxıya 
girmәmiş olsun. Min dә qoyun üzü görmәmiş qoç gәtirin. Min də 
quyruqsuz-qulaqsız köpәk gәtirin. Min dә birә gәtirin mәnә! Әgәr bu 
dediyim şeylәri gәtirərsinizsә, bacımı verdim. Amma gәtirmәsәn, bu 
dәfә öldürmәdim, o vaxt öldürərәm!». 
Dədә döndü, Baybörә bәyin evinә gәldi, Baybörә bəy dedi: «Dә-
dә, oğlanmısan, qızmısan?» Dәdә: «Oğlanam!»—dedi. «Bәs Dә-
li Qarcarın әlindәn necә xilas oldun?»—dedi. Dәdә dedi:
42

---