Kimyoviy texnologiyada energiya reja: Energiya va uning turlari

Energiyadan ratsional foydalanish. Sanoat tarmoqlari ko`mir, neft, yonuvchi slanetslar, tabiiy gaz, gidro va atom elektrostansiyalari kabi energiya manbalaridan foydalaniladi. Sanoatda energiya juda ko`p miqdorda ishlatilganligi sababli u sanoatning texnik-iqtisodiy ko`rsatkichlariga katta ta`sir ko`rsatadi. Energiyadan tejamli foydalanish darajasi “energiyadan foydalanish koeffitsiyenti” ή<sub>e</sub> bilan belgilanadi. Bu koeffitsiyent quyidagi nisbat bilan ifodalanadi:
ή<sub>e</sub>=
Bu yerda W<sub>naz</sub> – bir birlik og`irlikdagi mahsulotni olish uchun sarflanadigan nazariy energiya miqdori, W_amal – bir birlik og`irlikdagi mahsulotni olish uchun amalda sarflangan energiya miqdori.
Ko`p korxonalarda bu koeffitsiyent juda past ko`rsatkichga ega bo`lishi energiyadan tejamsiz foydalanganligidan darak beradi. Energetika resurslarining cheklanganligi energiyani tejash va undan ratsional foydalanish masalasini qo`yadi.
Sanoat korxonalarida hamma energiya turlaridan issiqlik energiyasi ko`p ishlatiladi. Undan texnologik jarayonlarda foydalanish darajasi “issiqlikning foydali ish koeffitsiyenti” (F.I.K.) ή_t bilan ifodalanadi:
ή_t=
Bu yerda Q_t – bevosita asosiy texnologik jarayonlarni bajarish uchun sarflangan issiqlik miqdori, Q_pr – umumiy sarflangan issiqlik miqdori.
Issiqlikning foydali ish koeffitsiyenti energiyadan foydalanish koeffitsiyentining xususiy xolidir. Sanoatda issiqlikning foydali ish koeffitsiyenti uncha katta emas. Masalan, ohak kuydirish pechlarida asosiy jarayon kalsiy karbonatning termik dissotsiatsiyasi bo`lib, unda issiqlikning foydali ish koeffitsiyenti taxminan 65% ga teng. Bunda 25% ga yaqin issiqlik apparatidan chiqib ketayotgan (gazsimon) mahsulotlar bilan keltiriladi va 10% chasi atrof-muhitga tarqaladi. Issiqlikning foydali ish koeffitsiyentini oshirish uchun texnologik jarayonlarda hosil bo`layotgan mahsulotlar issiqligidan foydalanish va atrof-muhitga sarflanayotgan issiqlik miqdorini kamaytirish choralarini ko`rish kerak.
Texnologik jarayon gazlarini yoki chiqindi gazlar issiqligini apparatlarga beriladigan materiallarni qizdirishda ishlatish mumkin.
Reagentlar issiqlik almashtiruvchi xonaga beriladi, u yerda ular jarayon mahsulotlaridagi issiqlik hisobiga qizigan trubalar atrofidan o`tib, kerakli darajagacha qiziydi ca so`ngra u reaksion kameraga o`tkaziladi. Bu xildagi issiqlikdan foydalanish apparati