Kafedra: Sənayenin təşkili və idaretmə İxtisas: 050404 – Dövlət və bələdiyyə idarəetməsi Qrup

Ekspert sistemləri insan təcrübəsini təmin edən və tətbiqləri idarə edən avtomatlaşdırılmış proqram sistemləridir. Bu texnologiya mütəxəssislərin bilik, təcrübə və iradəsini avtomatlaşdırmağa kömək edir. Ekspert sistemlərinin yaradılması üçün əsas texnologiyalar bunlardır:

• Bilik bazasının yaradılması: Ən vacib aspektlərdən biri ekspert sisteminin bilik bazasının yaradılmasıdır. Bu, insan ekspertlərinin bilik və təcrübəsini formal şəkildə təsvir etmək və qorumaq deməkdir. İnformasiya bazası məlumatın sistemə necə emal edildiyini və problemlərin necə həll edilməli olduğunu ehtiva edir.

• Problemin həlli mühitinin inkişafı: İkinci hissə faktları və tətbiq məlumatlarını təhlil etmək və problemin həlli üçün lazım olan qərarları seçmək üçün lazımi proqram mühitinin yaradılmasıdır. Bu mühit sistemə müraciət edən şəxsin verdiyi məlumatları təhlil etmək üçün istifadə olunur.
• İnterfeyslərin yaradılması: İstifadəçi ilə sistem arasında əlaqəni təmin etmək üçün interfeyslərin yaradılması vacibdir. İstifadəçi bu interfeyslərdən müraciət etdiyi problemi təsvir etmək və sistemdən cavab almaq üçün istifadə edir.

• Bilik Bazasından Sorğuların İcrası: Ekspert sistemin əsas funksiyalarından biri, bilik bazasından sorğuların icra edilməsidir. Sistem, verilmiş müraciətə cavab vermək üçün bilik bazasından verilənləri axtarır və müraciətin əsas problemini həll etmək üçün təkliflər təqdim edir.

• Müraciətin Təhlili: Müraciətlərin təhlil edilməsi, istifadəçinin təqdim etdiyi məsələni və müraciətin əsasında yatan problemləri başa düşməyə kömək edir. Bu müraciətin hansı sahəyə aid olduğunu təyin etmək üçün müraciətin məzmununun təhlil edilməsi lazımdır.
• Təkliflərin Təsdiqi və Təhlili: Ekspert sistemin təklif etdiyi həll yolları istifadəçi tərəfindən təsdiq edilməlidir. İstifadəçi, təkliflərin effektiv və məqbul olub-olmadığını yoxlamaq üçün bu təklifləri təhlil etməlidir.

• Nəticələrin Verilməsi: İstifadəçiyə problemin həll yolları və alternativ təkliflər təqdim edildikdən sonra, nəticələr təqdim olunmalıdır. Bu nəticələr, problemin həllini təsvir edən məlumatlar və iradələr içərə alır.
• Sistem İdarəetmə və İnkişafı: Ekspert sistemi işlətdikcə və yeni biliklər əldə etdikcə, bilik bazasının inkişaf etməsi və sistemin effektivliyini artırmaq üçün yeniləmələr etmək önəmlidir.

Ekspert sistemlərinin qurulması texnologiyası, mütəxəssislərin bilik və təcrübələrini informasiya sistemində avtomatlaşdırmağa kömək edir və bu, bir sıra sahələrdə, tədqiqatda, tibbdə, müdafiə sənayesində və s. kimi fərqli tətbiqlər üçün istifadə edilir.
Ekspert sistemlərinin qurulması texnologiyası, geniş bir tədqiqat və inkişaf mərhələlərinə əsaslanır.

• Müştəri Tələblərinin Anlaşılması: İlk mərhələ, müştəri tələblərinin və müraciət edilən məsələlərin anlaşılmasıdır. Burada, ekspert sisteminin hansı sahədə və hansı müraciətçilər üçün istifadə ediləcəyini başa düşmək əsas əhəmiyyətə sahibdir. Müştəri tələbləri və müraciət edilən problemlər başqa sahələr üçün fərqlənə bilər, buna görə də müştəri tələblərinin tam anlaşılması müraciətin doğru bir şəkildə yerinə yetirilməsinə kömək edir.
• Bilik Bazasının Yaradılması: Bilik bazası, ekspert sisteminin əsasını təşkil edir. Bu mərhələdə, insan ekspertlərindən gələn bilik və təcrübələr formal olaraq sistemin anlaya biləcəyi bir forma daxil edilir. Bu bilik bazası müraciətlərin təhlil edilməsində və problemlərin həllində istifadə olunacaq.
• Sistem İdarəetmə və İnkişafı: Sistem işlətdikcə və yeni biliklər əldə etdikcə, bilik bazasının inkişaf etməsi və sistemin effektivliyini artırmaq üçün yeniləmələr etmək önəmlidir.

• Təkliflərin Təsdiqi və Təhlili: Sistem tərəfindən təklif edilən həll yolları və alternativ təkliflər, istifadəçilər tərəfindən təsdiq edilməlidir. İstifadəçilər tərəfindən təsdiq edilmiş təkliflər daha sonra problemin həllinə aid əsas şərtlər olacaqdır.
• Sorğuların Hazırlanması: Sorğular, müraciət edilən problemlə bağlı müraciət edənlərdən gələn məlumatları təhlil etmək və cavablarını tapmaq üçün lazım olan təhlil alqoritmləridir. Bu mərhələdə, sistemin bilik bazasından müraciətlərinə cavab vermək üçün hansı sorğuları hazırlamağının ən effektiv yolunu müəyyən etmək əhəmiyyətlidir.

Bu mərhələlər, ekspert sistemlərinin qurulması üçün ümumi bir yol təmsil edir. Hər addım ciddi tədqiqat və təhlil tələb edir və müraciətlərin və müraciətçilərin xüsusi tələblərinə əsaslanmalıdır. Ekspert sistemləri, informasiya və bilik sahəsində işləmək üçün tətbiq edilir və insan ekspertlərinin bilik və təcrübələrini avtomatlaşdırmağa kömək edir.

Diqqətiniz üçün təşəkkürlər!