Iste’molchilar va ishlab chiqaruvchi ortiqchaligi hamda bozor samaradorligi

hisoblaymiz. Bu holda taklif miqdori 1ga teng. Narx va taklif egri chizig‘i

orasidagi maydon 100$ga teng. Biz buni Grentmaning ishlab chiqarish ortiqchaligi

sifatida hisoblagandik. 5-rasm (b) chizmasi 800$ narxdagi ishlab chiqarish

ortiqchaligini ko‘rsatadi. Bu holatda narxning past va taklif egri chizig‘ining

yuqorisi 2ta burchakning umumiy maydoniga teng. Bu maydon 500$ga teng.

Ishlab chiqarish ortiqchaligi biz oldin hisoblaganimizdek Grendma va Jorjiyani

ikkita uyni bo‘yaganida ko‘rinadi. Bu misol taklif egri chizig‘iga tegishli, past narx

taklif egri chizig‘ining yuqorisi bozordagi ishlab chiqarish ortiqchaligini o‘lchaydi.

Mazmun shundaki: taklif egri chizig‘ining yuqorisi sotuvchilarning narxini ishlab

chiqarish va narx o‘rtasidagi farqni o‘lchaydi. Bundan kelib chiqadiki, umumiy

maydon bu barcha sotuvchilarni ishlab chiqarish ortiqchaligining yig‘indisiga

teng

Qanday qilib yuqori narx ishlab chiqarish ortiqchaligini oshiradi

Birinchisi Q1da tovarlarni past narxda P1da sotayotgan sotuvchilar yashash

darajasi yaxshiroq, chunki ular tovarlari uchun ko‘proq xaq olishadi. Mavjud

sotuvchilarning ishlab chiqarish ortiqchaligidagi o‘sish BCED maydoniga teng.

Ikkinchidan, bozorlarda yuqori narxda tovar sotishni xohlagan ba’zi yangi

sotuvchilar kelishi va uning natijasida taklif miqdori Q1dan Q2ga o‘sadi. Bozorga

yangi kelayotganlarning ishlab chiqarish ortiqchaligi CEF burchagida yotadi.

Tahlildan ko‘rinib turganidek biz iste’molchi ortiqchaligidan xaridorlarning

farovonligini aniqlagan bo‘lsak, ishlab chiqarish ortiqchaligi yordamida

sotuvchilarning farovonligini aniqlaymiz. Bu ikki o‘lchov usuli bir-biriga

o‘xshashligi sabab ularni ikkalasini ham ishlatish tabiiydir.