Idishdagi monometrik va absolyut bosimni aniklash. Ishdan maqsad

TAJRIBA MA’LUMOTLARINI HISOBLASH
1. Belgilangan hisoblash qismida bosim (damni) yo‘qotilishi (I-I va II-II kesimlar uchun tuzilgan) Bernulli tenglamasidan topiladi.
; (4.8)
; (4.9)
2. Quvurdagi suyuqlik sarfi va harakat tezligi (o‘rtachasi)
(sm³/s), , (sm/s); (4.10)
formulalar yordamida topiladi.
3. Qarshilik koeffitsiyenti ni topish uchun Darsi–Veysbax formulasi qo‘llaniladi.
(4.11)
4. Qarshilik sohalarini aniqlashda Reynolds soni.
(4.12)
foydalaniladi.
5. Qarshilik sohasiga qarab, uzunlik bo‘ylab gidravlik ishqalanish qarshilik koeffitsiyentining nazariy qiymatini topish uchun formula tanlanadi.
6. O’lchashlar va hisoblar 4.2-jadvalga yoziladi
4.2-jadval

t/r	Uzunlik bo‘yicha bosim yo‘qotishni aniqlash			O’rtacha tezligini aniqlash				Gidravlik ishqalanish Koeffitsiyentini aniqlash
				V	t	Q
	sm	sm	sm	sm^3	s	sm^3/s	sm/s
1
2
3

SINOV SAVOLLARI:

1. 
   Suyuqlik qarshiligi har bir sohasini xarakterlang.
   
2. 
   Gidravlik silliq va gidravlik g‘adir-budur yuzalar nima?
   
3. 
   Quvur uzunligi bo‘yicha bosim yo‘qotish tajribada va nazariy yo‘l bilan qanday aniqlanadi?
   
4. 
   Suyuqlikning laminar qatlami nima?
   
5. 
   Gidravlik ishqalanish koeffitsiyenti nazariy va tajribada qanday aniqlanadi?
   
6. 
   Oqim sarfi va o‘rtacha tezligi tajribada qanday aniqlanadi?
   

MAHALLIY QARSHILIK KOEFFISIYENTINI ANIQLASH
ISHDAN MAQSAD:
1. Mahalliy qarshilik koeffitsiyenti qiymatini tajriba yo‘li bilan aniqlash.
2. Topilgan qiymatlarni nazariy formula yordamida hisoblash, natijalarni ma’lumotnomalarda keltirilgan qiymatlari bilan solishtirish.
QISQACHA NAZARIY MA’LUMOTLAR
Mahalliy gidravlik qarshiliklar quvurlar elementlaridan bo‘lib, ularda quvurning tuzilishi, o‘lchash kattaliklari o‘zgarishi natijasida oqim tezligi, strukturasi o‘zgaradi. Natijada o‘rama harakatlar yuzaga keladi. Mahalliy qarshiliklar barcha gidravlik sistemalarda uchraydi. Ko‘p hollarda bular to‘suvchi to‘rlar (jo‘mrak, berkitgich), oqim kesimning kengayishi va torayishi, va x.k. burilishlar, tirsaklar shaklida uchraydi.
Energiyaning yœqotilishi oxir oqibatda suyuqlik qovushqoqligiga bog‘liq, shuning uchun yo‘qotilayotgan mexanik energiya issiqlik energiyasiga aylanadi.
Mahalliy qarshiliklar ta’sirida bosim yo‘qotilishini hisoblash uchun Veysbax formulasidan foydalaniladi:
; (4.13)
bu yerda - mahalliy qarshiliklar uchun bosim yo‘qotilishi sm.
– oqim harakati o‘rta tezligi sm/s;
– mahalliy qarshilik koeffitsiyenti.
Mahalliy qarshilik koeffitsiyenti ko‘proq mahalliy qarshilik turi, uning geometrik shakli, suyuqlik oqim tezligi, uning zichligi, qovushqoqligi va shuningdek quvur diametriga bog‘liq. Bu koeffitsiyent tajriba yo‘li bilan aniqlanadi.
1. Oqim keskin kengayishida bosim yo‘qotilishining nazariy qiymatini Borda formulasidan topish mumkin. (4.3-rasm).
(4.13)
bu yerda - keskin kengayishda bosim yo‘qolishi, sm;
- suyuqlikning kengayishigacha bo‘lgan o‘rtacha tezlik;
- kengayishdan keyingi o‘rta tezlik.
k - tajriba koeffitsiyenti bo‘lib, taqribiy hisoblash uchun k = 1.
(6.2) formulani boshqacha ko‘rinishda ham yozish mumkin, u holda formula quyidagi ko‘rinishga keladi:
(4.14)
Bu yerda (4.15)
- kengayishgacha bo‘lgan oqim kesimi yuzasi: sm²;
- tirik kesimning kengayishdan keyingi yuzasi (4.3-a rasm).

2. Oqimning keskin torayishi uchun (4.3-b rasm)
(4.16)
Mahalliy qarshilik koeffitsiyenti keskin torayishda quyidagi formuladan aniqlanadi:
(4.17)
3. Tiqinli jo‘mrak uchun mahalliy qarshilik koeffitsiyenti, uning shakli va ochilishi darajasiga bog‘liq. 4.3-jadvalda koeffitsiyentining tiqinli jo‘mrak ochilish burchagi o‘zgargandagi qiymatlari keltirilgan.
4.3-jadval

Burilish urchagi graduslarda	5	10	20	30	40	50	60	65
Qarshilik koeffitsiyenti	0,05	0,0029	1,56	5,47	17,3	52,6	206	485