İcra hakimiyyətinin realizəsinin inzibati-hüquqi formaları p L a n
Yüklə 357,64 Kb. Pdf görüntüsü
|
| İkinci suala
yekun olaraq bir daha qeyd etmək istərdim ki: 1. Dövlət idarəetmə orqanlarının fəaliyyəti aşağıdakı formalarda özünü biruzə verir: − hüquqi forma; − qeyri-hüquqi forma. 2. İdarəetmənin hüquqi forması aşağıdakı növlərə bölünür: − hüquq yaratma (hüquq müəyyən etmə) fəaliyyəti; − hüquq tətbiqetmə fəaliyyəti; − hüquqi əhəmiyyət kəsb edən digər hərəkətlərin həyata keçirilməsi. 3. İdarəetmənin qeyri-hüquqi formalarına aşağıdakıları aid etmək olar: - təşkilati hərəkətlərin görülməsi; - maddi-texniki hərəkətlərin görülməsi. Sual 3. İnzibati-hüquqi müqavilə Mülki hüquq müqavilələrin iştirakçıları bərabər hüquqlu subyektlər olduğu halda idarəetmə münasibətlərində isə ilk növbədə subyektlər hakimiyyət və tabeçilik münasibətlərində olurlar. Hüquqi əlaqələrin prinsipcə müxtəlif olan bu növləri arasında qarışıq tipli münasibətlər özünə yer tapır. Bu hüquq münasibətlərində hakimiyyət və hüquq bərabərliyi bu və ya digər nisbətdə uzlaşır. Məsələn, sərnişinlərin daşınması haqqında mülki-hüquqi müqavilə nəqliyyatda biletsiz getməyə görə bir tərəfin inzibati cərimənin tətbiq etmə hüququ ilə bağlıdır (AR İXM, m. 319). İnzibati müqavilə əqd növü olub, burada tərəflərin hüquq bərabərliyi razılaşan tərəflərin birinin və yaxud hər ikisinin hakimiyyət səlahiyyətləri ilə bağlıdır. Dövlət hakimiyyəti orqanları öz fəaliyyətində bir tərəfli hərəkətləri ilə yanaşı, tərəflərin razılığına əsaslanan iki tərəfli aktlardan da istifadə edir. Bunlara isə inzibati müqavilələr də aiddirlər. Əqdlərin növ müxtəlifliyini nəzərə alaraq, inzibati-hüquqi müqavilələr ictimai maraqları təmin edən idarəetmə münasibətlərin fərdi nizamasalma vasitələridir. Lakin, hüquq normalarından fərqli olaraq, inzibati müqavilələrlə müəyyən edilən qaydalar, yalnız onların tərəfləri üçün mütləqdir bəzi hallarda isə onlara tabe olan təşkilatlar üçün mütləqdir. İnzibati və mülki müqavilələr arasında xeyli fərqlər vardır. Bunlar aşağıdakılardır: ➢ inzibati müqavilələr bir qayda olaraq təşkilati məzmuna malikdir, onların məqsədi ictimai əhəmiyyətli nəticələrə nail olmaqdır; ➢ inzibati müqavilə həmişə müvafiq məsələlərin həllində müəyyən müs- təqilliyə malik olan subyektlərin fəaliyyətinin hüquqi forması kimi çıxış edir. Hətta, onlar hakimiyyət-tabeçilik münasibətlərində olmasalar da, tərəflərin hüquq və vəzifələri bərabər deyil, çünki söhbət əmlak səlahiyyətlərindən yox, idarəetmə səlahiyyətlərindən gedir. Müqavilənin tərəflərindən biri inzibati hakimiyyətin subyektləridir və müqavilə inzibati hüququn subyektləri arasında bağlanılır; ➢ AR-kasında inzibati müqavilə məhkəmə müdafiəsi ilə təmin edilmir və tərəflərdən biri və ya hər ikisinin öz üzərlərinə götürdükləri vəzifələrin yerinə yetirilməməsi əmlak sanksiyalarının tətbiqinə səbəb olmur; ➢ inzibati müqavilə inzibati orqan tərəfindən öz vəzifələrinin həyata keçirilməsi vasitəsi kimi çıxış edir; ➢ inzibati müqavilələrin normativ bazasını mülki hüquq normaları yox, inzibati hüquq normaları təşkil edirlər. Mövcüd olan inzibati hüquq normaları müqavilələrin konkret növlərinin məqsədli istiqamət daşıması tələbini özündə cəmləşdirir, onların iştirakçılarının tərkibinə, əqdlərin formasına dair tələbləri müəyyənləşdirir. Məzmununa görə inzibati hüquqi müqavilələrin aşağıdakı növləri vardır: a) səlahiyyətlər haqqında olan müqavilələr (yəni səlahiyyətlərin məhdudlaşdırılması, səlahiyyətlərin verilməsi və s.); b) müştərək (birgə) fəaliyyət haqqında olan müqavilələr (normayaradıcılığı, hüquqtətbiqetmə, xidmət etmək haqqında və s.); c) dövlət sifarişlərinin yerinə yetirilməsi haqqında olan müqavilələr və s. İnzibati-hüquqi müqavilələr aşağıdakı subyektlər arasında bağlana bilər: − icra hakimiyyətinin subyektləri arasında; − icra hakimiyyəti subyektləri və digər dövlət və bələdiyyə təşkilatları arasında; − icra hakimiyyəti subyektləri və qeyri-hökumət təşkilatları arasında; − icra hakimiyyəti subyektləri və vətəndaşlar arasında. Subyektlərin qarşılıqlı münasibətlərindən asılı olaraq 2 tip inzibati müqavilələri ayırmaq lazımdır: ➢ bir-birinə qarşı hakimiyyət səlahiyyətlərinə malik olmayan subyektlər arasında bağlanan inzibati müqavilələr; ➢ əks tərəfə qarşı münasibətdə hakimiyyət səlahiyyətlərinə malik olan subyektlər arasında bağlanan inzibati müqavilələr. Başqa sözlə şaquli və üfiqi tipli müqavilələr haqqında danışmaq olar. Şaquli müqavilələrə aşağdakılar daha xasdır: − hakimiyyət səlahiyyətlərinə malik olan tərəflərin müəyyən üstünlüyü (məsələn, digər tərəfi təlimatlandırma hüququ, göstərişlərinin yerinə yetirilməsini yoxlamaq hüququ, müqavilənin şərtlərini dəyişmək hüququ, onu birtərəfli qaydada ləğv etmək hüququ); − digər tərəfin maliyyə müvazinətinə olan hüququ. Əgər maliyyə bərabərliyi nin pozulması hakimiyyət subyektinin təqsiri hesab edilə bilməyən şəraitin nəticəsində yaranmışdırsa (vergi qanunvericiliyinin dəyişməsi və s.), onda maliyyə bərabərliyi nin bərpa edilməsi vəzifəsi hakimiyyət səlahiyyətli subyektinə həvalə edilmir. Müqavilənin 3 əsas şərti: müstəqilliyi, dəyişməzliyi və tərəflərin bərabərliyi təmin edilməyən hallarda, inzibati-hüquqi münasibətləri yaradan, dəyişən və ləğv edən hüquqi fakt kimi inzibati müqavilələri istifadə etmək məsqədəuyğundurmu kimi sualı yaranır. Belə suala cavab müsbət olmalıdır. Əgər müqavilə ilə şaquli, yaxud ierarxiya əlaqəsi yaranarsa, onda aşağıda duran idarəetmənin obyekti müqavilə münasibətlərinin subyektinə çevrilir. Buna görə də, o, öz imkanlarını təhlil etməli, öz tələb və öhdəliklərini anlamalı və onları əsaslandırmağa çalışmalıdır. Onu dinləyəcəklər və onun rəyi müəyyən dərəcədə nəzərə alınacaq, bu da işin hallarını, yaranmış şəraiti, əks tərəfin imkanlarını lazımi səviyyədə öyrəndikdən sonra idarəetmə qərarın qəbul edilməsinə şərait yaratmış olur. Aidiyyəti olan subyekt isə qəbul edilən qərarların məqsədəuyğunluğunu daha yaxşı və düzgün başa düşəcək. Başqa sözlə desək, müqavilənin hazırlama prosesi yuxarıda duran tərəfə onun qarışacağı vəziyyəti daha da yaxşı təhlil et-məyə, aşağı tərəfə isə öz tələblərini əsaslandırmağa və müqaviləyə daxil edilən şərtləri başa düşmək üçün imkan verir. Və bu müqavilələr əsasında yaranan münasibətlər, hakimiyyət başlanğıcı əsasında yarananlara nisbətən daha de-mokratik olur. Bir çox halda müqavilə vasitəsi ilə inzibati akt dəyişdirilə bilər. Müqavilənin pozulmasına görə nəinki ictimai, həm də intizam, siyasi, bir sıra hallarda isə maddi, maliyyə təsir tədbirləri, güzəştlərin ləğv edilməsi, icazəli (lisenziyalı) fəaliyyətinin dayandırılması kimi tədbirlərin tətbiq edilməsi mümkün olur. Yüklə 357,64 Kb. Dostları ilə paylaş:
|