I beynəlxalq həMZƏ Nİgari
Yüklə 3,3 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Sındırma könlümün şüşəsin, zalım…
21 I BEYNƏLXALQ HƏMZƏ NİGARİ SİMPOZİUMU | Amasiya mıyla canıma yayılır elə bil… Sanki məni əhatə edən hər bir predmet «Salam Türkün bayrağına» şərqisi ötür. Tarixin tunc dönəmindən boylanır Amasiya Qalası (Harşena). Daş kitabəsi şəhadət verir ki, qala Osmanlının sonuna qədər (MÖ.3200) öz fəaliyyətini hifz edə bilmiş, zaman-zaman təmir edilmişdir. Heç olurmu Amasiya qalasından bəhs edəsən, ancaq Kral Qaya məzarlarına baxmamış ötə biləsən. Önündən etinasız keçməkmi olar? Yerləşir Harşena dağının güney ətəklərində. Babalı böyük tarixçi Strabonun boynuna. O, Kral Qaya məzarlarının krallara aid olduğunu dönüb-dönüb yazıb da! Kral Qaya məzarlarının insan ruhunu dünyanın min bir çeşdili sirrin, pünhan yaşamı ilə baş-başa qoyduğu aurasından ayrılmamış məşhur Qızlar Sarayının axar- baxarı çəkir könlümü. Baxdıqca uşaqlıq illərimin bir bilməcəsi ötür yaddaşımda:
Tarixin ötən yüzilikləri bir taxçaya düzülmüş kimidi burada; əvvəl yalçın qayalar sıralanıb… Sonra iki qaya səmtinə qol açan daş hasar. Dörd yanı yoxun-yosun… Bu hasarın o üzündən qarşı duran abidələr xana-xana evlərdimi, ya elə tarixin, zamanın şəklidi durub?
Aynalı Mağaranın tarixə, ötüb keçən ruzigarlara səslənişi belə… Miladdan öncə ikinci yüzilliyə hesablanıb yaşı. Qaya təsvirlərinin ən baxımlı olanlarındandır. Silinib- pozulmaz yadigarlarına – Həzrəti Məryəmin və on iki həvarinin rəsmlərinə tari- xin daş aynasından baxılır burda. Təsvirlərin rəng çalarlarına baxdıqca adamın əli üzündə qalır. Yaşananlar necə də yaxın, Və özü də necə uzaq! İnanmayan Aynalı Mağaranın önündə «baxa dursun…» Haşiyə Şəhərin qədim tarixini özündə birər-birər yaşatmaqda olan Amasiya muzeyi ilk dəfə 1925-ci ildə II Bəyazid Qülləsinin bir bölümü olan mədrəsə binasının iki ota- ğında cəmlənən az sayda arxeoloji abidələr ilə İslami dövr muncuqlarının bir araya gətirilməsi nəticəsində «Muzey deposu» («Muzey anbarı») olaraq yaradılmışdır. Daha sonra abidələrin çoxalması və nümayiş etdiriləcək yeni məkanlara ehti- yac duyulması nəticəsində eksponatlar 1962-ci ildə Səlcuqlu dönəmi abidələrindən olan, 1266-1267-ci il tarixli Göymədrəsə Camesinə köçürülmüşdür. Muzeyin eksponatları 22 mart 1977-ci ildə yeni tikilən hazırkı modern binasına köçürülmüşdür. Abidə və Muzeylər Genel (böyük, baş) mudirliyi tərəfindən təmir 22 I BEYNƏLXALQ HƏMZƏ NİGARİ SİMPOZİUMU | Amasiya edilmək məqsədilə qapadılmış və nəticədə abidələr yenidən xronoloji ardıcıllıqla sərgiyə qoyulmuşdur. Bir çox mədəniyyət daşıyıcısı olan arxeoloji, etnoqrafik sikkə, möhür, əlyazma və mumiyalar olmaq baxımından təqribən 23.000 civarında abidə-eksponatı olan bölgənin müasir və ən zəngin muzeyi olaraq Türkiyənin mədəniyyət və turizminə xidmət göstərməkdədi. Amasiya Muzeyi qoynunda nələri süsləmir? Məşhur mumiyalar salonundan- mı, konfrans və sərgi zallarındanmı söz açım? Baxçasının sərdabə və məqbərə zənginliyindənmi soraq verim? Səlcuqlu dönəmindən Osmanlıyacan yol eyləyən ta- rixi eksponatların hansını qoyub, hansından söz açasan? Baxça içərisindəki Səlcuqi Sultan I Məsuda aid türbədənmi, Osmanlı dönəminə aid arlıbaxça Camesinin (Xe- yirli baxça) səltənətinin röyayabənzər yaşantısındanmı? XIV əsrdə Amasiyada hökm sürmüş, Elxanilər dövrünün tanınmış simalarından biri olan Şahzadə Cumudarın mumiyası bu muzeyin bir əbədiyyət saxlancı kimi diqqət çəkir. Bir yanında Amasiya əmiri İmbuci Koyin, bir üzündə İzzəddin Məhmət Pərvanə bəy mumiyalanmış, dayandırılmış zaman qismində. Böyür-başlarında da müxtəlif qadın, kişi, gənc qız uşaqlarına aid mumiyalar. Sanki bütöv bir ailə, tam bir nəsil yuxuya gedib. İndicə bir-bir oyanacaqlar, durub bir ocaq, bir süfrə ba- şında cəm olacaqlar. Qeyri-iradi olaraq bu əbədiyyət yuxusunun nizamını poz- mamaq üçün ayaq səslərini boğmağa, qımıldanmamağa, nəfəsini içinə çəkməyə məcbursan. Qorxursan səs düşə, aləm oyana. Belədi Amasiya Muzeyinin gerçək yaşamı. Bir balaca sayğısızlıq göstərərsən, Hitit Fırtına Tanrısının qəzəbi tutar səni. Muzeyin saxlancından qalxar, dikələr… Saraydüzü Qışlağı Milli Mücadilə Muzeyi və Konqres Mərkəzi isə Amamsiya ta- rixinin ən önəmli, xüsusi şərəf duyğusu ilə ziyarət edilən bir məkandır; Nümayiş edilən hər eksponat Türkiyə Cümhuriyyətinin təməlini yaradan Amasiya təhsilinin baş ucalığını ortaya qoyur. Nəzər çəkən hər bir sənəd dil açıb 12 iyul 1919-cu ilin unudulmazlığından söhbət açır; o gözəl gündə, o şanlı tarixdə şövkətli Mustafa Kamal Paşa öz silahdaşları ilə bərabər Amasiyaya gəldi. İyirmicə gün sonra isə bu gözəl diyar artıq öz müstəqillyinə qovuşdu, gözəlimiz Türkiyə «dünyaya günəş kimi doğdu…» Paşanın Türkiyə Cümhuriyyətinin təməl daşı olaraq Amasiyanı seçməsi təsadüf deyildi ki! Ruh ruhu, istək istəyi çəkirdi. Türk dünyasının ən möhtəşəm tari- xi gəlişmələrinin fikir babaları məhz buradan, muzeylər şəhəri Amasiyadan zəfər yolçuluğuna qədəm basmışlar. Amasiya Saraydüzü Qışlası Milli Mücadilə Muze- yinin çox önəmli bir guşəsinə nəzər yetirirəm. elə bil tarix geri fırlanır. Həmin o 12 iyul 1919-cu ilin məlum xoş səhəri yenidən açılır elə bil. Amasiyanın bürcü- bürcü təpəcikləri önündə ehtiramlı qarşılanma mərasimidi… Türk hərb geyiminin səliqə-səhmanı necə də yaraşır Mustafa Kamal Paşaya! Lap öndə, şövkətli silah- daşlarından bir addım irəlidə dayanıb. Amasiya valisi də eynən onun kimi Amasiya seçilmişlərinin bir addım önündə Paşayla üzbəüz dayanıb, ehtiramla baş endirib. Ortada bir əbədiyyət sükutu… Hər cizgi bir tarix, hər nəzər bir dastan dilmancı. Baxıram. O gözəl, xoş səhərlə çağdaşlığımız, bu günümüz, lap elə bu dəqiqəmiz arasından vaxtın sınırı, sərhəddi kimi nəzər çəkən ağlı-qırmızılı bir ip bağlantısı ke- çir. Dünənlə bu günü bir-birinə düyən, calayan bir bağ… Zaman iynə kimi, arxasınca sürünən sap kimidi bu ipcik… Fərqli tarixləri bir-birinə calayır… Hər biri saplı qoz kimi yerindədi; öndə şövkətli Paşa, kürəyi arxasında əqidə silahdaşları, bürclər, qa- lalar kimi… Amasiya ağsaqqalları ehtiramla pişvaza çıxıb. Yüklə 3,3 Mb. Dostları ilə paylaş:
|