75
Behcət və Sistani: Əgər xüms vermək onun günah
etməsinə kömək olarsa vacib ehtiyata əsasən, icazə
yoxdur.
2
SEYİD QADININ XÜMSÜ
Sual 101: Ərinin dolanışığı idarə edə bilməyən
fəqir seyid qadına seyid payını vermək olarmı?
İmam (r) və Xamenei: Şər`i hakimin icazəsi
olmadan icazə yoxdur.
3
Behcət, Fazil, Məkarim, Nuri və Vəhid: Vacib
ehtiyata əsasən şər`i hakimin icazəsi olmalıdır.
4
Təbrizi, Sistani və Safi: Bəli, icazə verilir.
5
Sual 102: Yalnız ana tərəfdən seyid olan kəsə
seyid payı düşürmü?
Bütün müctəhidlərin rə`yi: Xeyir, seyid payı
yalnız ata tərəfindən seyid olan kəslərə düşür.
6
1
“Tovzihul-məsaili mərace”, 1838-ci məsələ; Nuri, “Tovzihul-
məsail”, 834-cü məsələ; “Tə`liqat ələl-ürvətül-vüsqa”, qismətul-xüms,
1-ci məsələ; Vəhid, “Tovzihul-məsail”, 1847-ci məsələ.
2
“Tovzihul-məsaili mərace”, 1838-ci məsələ.
3
“Tovzihul-məsaili mərace”, 1834-cü məsələ; Xamenei, “Əcvibə”,
səh.1017.
4
“Tovzihul-məsaili mərace”, 1834-cü məsələ; Məkarim, “İstiftaat”,
1-ci cild, səh.355; Nuri, “Tovzihul-məsail”, 1830 və 1839-cu məsələ;
Vəhid, “Tovzihul-məsail”, 1843 və 1852-ci məsələ.
5
“Tovzihul-məsaili mərace”, 1834-cü məsələ.
6
“Ürvətül-vüsqa”, 2-ci cild, kitabul-xüms, 2-ci fəsil, 3-cü məsələ;
Bütün müctəhidlərin katibliyi.
76
ON YEDDİNCİ FƏSİL
XÜMS VERMƏYİN ZAMAN VƏ
ŞƏRTLƏRİ
XÜMSDƏ NİYYƏT
Sual 103: Xüms verdikdə, Allaha yaxınlıq
məqsədi şərtdirmi?
(Sistanidən başqa) Bütün müctəhidlərin rə`yi:
Bəli, Allaha yaxınlıq qəsdi şərtdir.
1
Sistani: Vacib ehtiyata əsasən Allaha yaxınlıq
məqsədi şərtdir.
2
Qeyd: Xüms verdikdə Allaha yaxınlıq məqsədi bu
deməkdir ki, xüms dünyəvi məqsədlər yox, Allahın
əmrinin yerinə yetirilməsi üçün verilsin.
ŞƏMSİ VƏ QƏMƏRİ İL
Sual 104: Xüms ili qəməri, yoxsa şəmsi illə
olmalıdır?
(Behcət
və
Vəhiddən
başqa)
Bütün
müctəhidlərin rə`yi: Bu iki il arasında fərq yoxdur və hər
biri xüms ili ola bilər.
3
Behcət: Şəmsi təqviminə uyğun iş görən əkinçi və
onun kimi hər bir şəxs öz illik hesabını şəmsi təqvimlə
götürə bilər, lakin digər şəxslər öz illik hesablarını qəməri
ilə götürməlidirlər.
4
1
Nuri, “İstiftaat”, 2-ci cild, səh.312; Behcət, “Tovzihul-məsail”,
1447-ci məsələ; Məkarim, İmam (r), Xamenei, Fazil, Təbrizi və
Safinin katibliyi.
2
Sistani, “Əl-məsailul-muntəxəbə”, 625-ci məsələ.
3
“Tovzihul-məsail”, 1762-ci məsələ; Xamenei, “Əcvibə”, səh.999.
4
Behcət, “Tovzihul-məsail”, 1385-ci məsələ.
77
Vəhid: Vacib ehtiyata əsasən qəməri illə
götürsünlər.
1
XÜMS İLİNİN BAŞLANĞICI
Sual 105: Xüms ili hansı vaxtda başlamalıdır?
İmam (r), Xamenei, Fazil, Behcət və Safi:
Gündəlik tədrici qazanc əldə edən (məsələn, tacir)
şəxslərin işə başladıqları vaxt, fəhlə və işçilərin birinci
maaşlarını aldıqları vaxt, əkinçi və onun kimilərin isə
birinci məhsullarını əldə etdikləri zaman onlar üçün xüms
ilinin başlanğıcıdır. Əgər bu qazanclar ilin xərcindən artıq
qalarsa, xümsü verilməlidir.
2
Məkarim, Nuri və Təbrizi: Hər bir şəxsin birinci
qazancı onun xüms ilinin başlanğıcıdır. Əgər bu qazanc
ilin gəlirindən artıq qalarsa, xümsü verilməlidir.
3
Sistani və Vəhid: Hər bir kəsin işə başladığı gün
onun xüms ilinin başlanğıcıdır. Əgər onun qazancı ilin
xərcindən artıq qalarsa, xümsü verilməlidir.
4
Sual 106: İl ərzində bir dəfə təsadüfən müamilə
edən şəxsin xüms ili nə vaxt başlanır?
Bütün müctəhidlərin rə`yi: İşi, sənəti olmayan və
təsadüfən müamilə edən şəxsin qazanc əldə etdiyi gün
1
Vəhid, “Tovzihul-məsail”, 1385-ci məsələ.
2
İmam (r), “İstiftaat”, 1-ci cild, səh.135; Xamenei, “Əcvibə”,
səh.995; Fazil, “Camiul-məsail”, 1-ci cild, səh.806 və 814; Behcət,
“Vəsilətun-nicat”, 1382-ci məsələ; Safi, “Tovzihul-məsail”, 1774-cü
məsələ; “Camiul-əhkam”, 1-ci cild, səh.608.
3
Nuri, “İstiftaat”, 2-ci cild, səh.310; Təbrizi, “Əttə`liqat əla
minhacis-salehin”, 1218-cı məsələ; Məkarim, “Tovzihul-məsail”,
1486-cı məsələ.
4
Sistani, “Əl -məsailul-muntəxəbə”, 593-cü məsələ; Vəhid,
“Tovzihul-məsail”, 1773-cü məsələ.