10
1.2.1 Stoa Felsefesinin Temel Kavramları ve Oikeiōsis
Stoa felsefesi temelde üç ana başlıkla ilgilenir: Mantık, fizik ve ahlak. “Stoacılar felsefeyi
canlı varlığa benzetirler: Mantık kemik ve sinirlere karşılıktır, ahlak etli kısımlara, fizikte
ruha” “ve bazı Stoacıların söylediği gibi, hiçbir parçası ötekinden ayrılmış
değildir,
tersine hepsi iç içedir” (Laertios, 2007, s. 316). Bu iç içeliğin temel sebeplerinden biri,
tanrı, dünya, doğa ve akıl gibi kavramların birbirine paralel, birbirlerini içerir şekildeki
kullanımdır.
“Dünya, gökyüzünü, toprağı ve burada bulunan canlıları, insanları ve tanrıları
kapsar. Bu dünya akla uygun, canlı ve akıllı bir yaşayandır, yalnız tanrısal değil,
Tanrı’nın kendisidir. Tanrı ve dünyanın
böyle bir tutuluşu, öğretinin temel
noktalarından biridir: bilgi, insan ve dünya arasında
ussal bir uyumun
gerçekleşmesine olanak sağlar, bilgelik dünyaya katılmalıdır, Tanrı’ya boyun eğişin
ve yazgıya rıza göstermenin eşanlamlısıdır” (Brun, 2018, s. 52).
Doğa, akıl ve tanrının bu şekilde bir arada bulunuşu, insanın konumunu da belirler. Stoa
felsefesine göre insan, diğer hayvanlardan akıl ile ayrılmıştır. “Akıllı varlıkta, yani
insanda, hayvanda bulunmayan, içgüdülere egemen olan akıl ortaya çıktığına göre, insan
için doğaya uygun olma akla uygun olmadır” (Akarsu, 1982, s. 58). İnsanın doğaya yani
akla uygun eylemesi, tüm bir Stoa ahlakının temelini oluşturur. Erdemli davranışların,
Stoacı bilgeliğin özü, akılla belirlenen insan doğasına uygun eylemlerin belirlenmesinde
yatar. Stoa felsefesinde bu temel noktayı
belirten kavram ise
Oikeiōsis
’tir.
Oikeiōsis
kavramıyla ilgili karşımıza çıkan ilk zorluk kelimenin nasıl çevrileceği ile
ilgilidir.
Türkçe metinlerde, ana itki, içgüdü, kendini koruma
güdüsü gibi kavramlarla
karşılanmaya çalışılsa da, bu kelimelerin Yunanca karşılığının
oikeiōsis
değil,
horme
kelimesi olduğu unutulmamalıdır. İngilizce çevirilerde ise “appropriation” ya da
“familiarization” kavramlarıyla karşılanmış ancak her iki dilde de
Oikeiōsis
’i tam olarak
açıklayan bir kelimede fikir birliğine ulaşılamamış gibi gözükmektedir. Bu nedenle bu
çalışmada kavramın Yunanca aslıyla devam edilecektir.
Tam bir çevirisinin yapılamadığını düşündüğümüz bu kavramı açıklamak için öncelikle
kelimenin köküne baktığımızda, kendine mal etme, sahiplenme, kendi evine getirme gibi
anlamlara gelen
Yunanca
oikeiō
fiilinden geldiğini görürüz (Akt. Türkyılmaz, 2018, s.
547). Buradan da hareketle, “kendine yakın kılma” olarak anlaşılabilecek olan
Dostları ilə paylaş: