H e y d ə r ə L i y e V müSTƏQİLLİYİMİZ ƏBƏDİDİR

__________________________________________________ 
 
12 
ATƏT adlandırılmışdır. C.1-19, 28, 29, 32, 33, 37, 38, 41, 42, 44, 
45, 117-119, 125, 130, 131, 133, 180, 203, 210, 211-219, 226, 
228, 298, 424, 426, 427, 439, 462, 464, 473, 478, 520, 529, 548-
550, 552, 555, 558, 583-586; C.2-7, 10, 17, 19, 20, 23, 29, 42, 52, 
57, 62, 69, 77, 110, 121, 136, 146, 157, 178, 179, 275, 292, 301, 
302, 310, 312, 319, 331, 332, 375, 394, 405, 406, 422, 438, 439, 
442-444, 450, 457, 470, 476, 572-581; C.3-9, 11, 15, 17, 21, 26, 
38, 39, 41, 93, 94; 
30. ATƏT- Avropada Təhlükəsizlik və Əməkdaşlıq Təşkilatı. 
Əsası 1975-ci il iyulun 3-9-da Helsinkidə qoyulmuşdur.  Burada 
Avropanın 33 dövlətinin, ABŞ  və Kanadanın dövlət və hökumət 
rəhbərləri iştirak edirdi. ATƏT “soyuq müharibə”nin 
qurtarmasından sonra “Ümumavropa Təhlükəsizlik Sistemi”ni 
formalaşdıran, yeni Avropanın siyasi və iqtisadi həyatının sivil 
birgəyaşayış qaydalarını müəyyən edən, dövlətlərarası 
münasibətləri rəqiblik və münaqişə relsindən  əməkdaşlıq və 
qarşılıqlı mənafe istiqamətlərinə yönəldən bir təşkilat funksiyasını 
icra edir. Azərbaycan 1992-ci ildən ATƏT-in üzvüdür və 1993-cü 
ilin ikinci yarısından ATƏT-in zirvə görüşlərində, Azərbaycan 
Prezidenti Heydər Əliyev başda olmaqla, Azərbaycan nümayəndə 
heyəti fəal iştirak edib. C.3-151, 153, 172, 184, 185, 251, 254, 
351, 375, 428, 460; C.4-41, 47, 52, 56, 57, 60, 61, 67, 72, 73, 76, 
133, 143, 175, 228, 229, 267, 315, 332, 382, 386, 387, 394, 404, 
484; C.5-19, 33, 78, 79, 81, 83, 87, 93, 125, 158, 243, 295, 311, 
377, 378, 380-382, 388, 411, 437, 468; C.6-29, 101, 164, 215, 
281, 332, 333, 334, 402; C.8-69, 72, 86, 87, 89-101, 105-107, 
108, 109, 111, 113, 114, 116, 117-120, 122, 124, 125, 127- 130, 
132, 136, 137, 139, 140-142, 147, 150, 159, 220, 241, 243, 249, 
252, 270, 271, 272, 277, 291, 299, 304, 305, 418, 425, 439; C.9-
42, 56, 71, 78, 84, 105, 171, 201, 205, 206, 216, 221-223, 253, 
254, 256, 278, 291, 314, 315, 345, 354, 370, 388, 408; 
 31. 
ATƏT-in Budapeşt Zirvə görüşü-  1994-cü il 
dekabrın 3-7-də Macarıstanın paytaxtı Budapeştdə keçirilmişdir. 
Görüşdə ATƏT-in üzvü olan ölkələrin dövlət və hökumət 
başçıları, o cümlədən Azərbaycan Respublikasının Prezidenti 
Heydər  Əliyevin rəhbərliyi ilə Azərbaycan nümayəndə heyəti 

---

__________________________________________________ 
 
13 
iştirak etmişdir. Heydər Əliyev Budapeşt Sammitində bütünlükdə 
qitədə sülh konsepsiyasının həyata keçirilməsi üçün çox 
əhəmiyyətli fəaliyyət göstərmişdi. Budapeşt Zirvə görüşündə ilk 
dəfə olaraq Dağlıq Qarabağ problemi xüsusi məsələ kimi 
müzakirə olunmuş  və “Dağlıq Qarabağ münaqişəsi ilə  əlaqədar 
ATƏT-in fəaliyyətinin intensivləşdirilməsi” haqqında qətnamə 
qəbul olunmuşdu. C.3-375, 460; C.4-485;  C.5-78-83, 381; C.6-
189; C.8-91, 94, 111, 119, 120, 130, 141, 147, 158, 220, 305;  
32. ATƏT-in Lissabon Zirvə görüşü- 1996-cı il dekabrın 24-
də Portuqaliyanın paytaxtı Lissabon şəhərində ATƏT-in 54 
üzvünün dövlət və hökumət başçılarının iştirakı ilə növbəti Zirvə 
toplantısı keçirildi. Toplantıda müzakirə olunan məsələlər 
arasında Azərbaycan Respublikası nümayəndə heyətinin təkidi ilə 
gündəliyə salınan Ermənistan-Azərbaycan münaqişəsi geniş 
diskussiyaya səbəb oldu. Azərbaycan Respublikası nümayəndə 
heyətinin başçısı Prezident Heydər  Əliyevin qəti, prinsipial 
mövqeyi və gərgin səyi nəticəsində yekun sənədə əlavə kimi qəbul 
edilən ATƏT sədrinin bəyanatında ilk dəfə olaraq ən yüksək 
səviyyədə münaqişənin həllinin  əsası kimi Azərbaycan 
Respublikasının  ərazi bütövlüyü 53 dövlət tərəfindən qətiyyətlə 
dəstəkləndi və Dağlıq Qarabağın yalnız Azərbaycan 
Respublikasının tərkibində statusunun müəyyən olunması öz 
əksini tapdı. C.7-456-458; C.8-69, 86, 88, 89, 91-100, 103, 105-
137, 139, 141-144, 146, 147, 149-151, 158, 159, 161, 166, 179, 
184, 220, 229, 232, 249, 272, 275, 277, 291, 304, 312, 317, 404, 
413, 418, 439, 440, 464; C.9-42, 57, 68, 70, 84, 105, 117, 118, 
171, 187, 197, 201, 202, 206, 216, 222, 223, 234, 253, 254, 275, 
278, 284, 291, 314, 339, 345, 353, 354, 364, 369-371, 388, 389, 
401, 408, 450;  
33. ATƏT-in Minsk qrupu-1992-ci ilin martın 24-də 
yaradılmışdı. 1997-ci ildə Minsk qrupunun tərkibinə  aşağıdakı 
dövlətlər daxil olmuşdur. Azərbaycan, Ermənistan, Belorus, 
Almaniya,  İtaliya, Rusiya, ABŞ, Fransa, Türkiyə, Danimarka və 
İsveç. 1994-cü ilin dekabrından Minsk qrupuna iki sədr- Rusiya 
və  İtaliya rəhbərlik edirdi. 1996-cı ilin dekabrından onun üç –
Rusiya, ABŞ  və Fransa həmsədrləri var. Qrupun əsas vəzifəsi 

---

__________________________________________________ 
 
14 
Ermənistan-Azərbaycan münaqişəsinin sülh yolu ilə aradan 
qaldırılmasına və Dağlıq Qarabağ probleminin dinc vasitələrlə 
həll edilməsinə bilavasitə kömək etməkdir. C.3-251, 254, 382; 
C.4-47, 51, 56, 57, 67, 72, 76, 106, 133, 143, 147, 174, 228, 264, 
324, 332, 383, 386, 387, 394, 404, 485; C.5-25, 26, 63, 69, 77, 79, 
82, 83, 87, 100 125, 158, 206, 243, 294, 295, 377, 380, 381,411, 
437, 468; C.6-27, 28, 97, 113, 120, 146, 169, 175, 207, 334, 335, 
432, 433; C.7-12, 100, 101, 103, 106, 308, 309, 314, 316, 320, 
321, 374, 399, 405, 426, 434, 456-458; C.8-69, 72, 86-92, 94-100, 
109, 112, 115, 116, 119-124, 127-130, 132, 135, 137-144, 149, 
159, 240-243, 249, 270, 271, 275, 291, 298, 302, 304-306, 312, 
333, 404, 413, 425; C.9-78, 82, 84, 118, 171, 172, 202, 206, 217, 
222, 234, 291, 314, 315, 345, 354, 369-371, 389, 409;   
34. Atlanta- Corciya  ştatının inzibati mərkəzi. Nəqliyyat 
qovşağı. Bu şəhər 1837-ci ildə yaranıb. 1845-ci ildən əvvəl şəhər- 
Terminus adlanırdı. Zəncilərin azadlığı  uğrunda mərkəzi  şəhər 
olmuşdur. 1996-cı ildə Atlantada Yay Olimpiya Oyunları 
keçirilmişdir. Bu Olimpiyadada Azərbaycanı 21 nəfər idmançımız 
təmsil etmişdir. Namiq Abdullayev isə Olimpiya çempionu 
olmuşdur. C.3-227, 229; C.5-236, 237; C.7-5, 8, 10, 11, 201; 
35. Avropa Birliyi (AB)- 1951-1957-ci illərdə yaranmış 
Qərbi Avropa inteqrasiya təşkilatının adı. Avropa İqtisadi Birliyi 
(AİB), Avropa Kömür və Polad Birliyi (AKPB), Avropada Atom 
Energetika Birliyi (AAEB), Avropa Birliyi ümumi prinsiplərin 
müəyyən edilməsindən birgə  fəaliyyətə  qədər bir neçə  mərhələ 
(Avropa  İnvestisiya Bankının, Avropa Regional İnkişaf 
Fondunun- vahid valyutaya keçməsi- Avro-ya) keçmişdir. Mühüm 
mərhələ vahid Avropa Aktı 1986-1987-ci ildən qüvvəyə 
minmişdir. 1967-ci ildə  rəhbər orqanların birləşməsindən sonra- 
AİB, AKPB və AAEB- Avropa Birliyi- 1993-cü ildə isə Avropa 
Şurası yarandı. C.2-90; C.6-145; C.7-132, 395; C.9-89;  
 
36. Avropa Parlamenti – Avropa Şurasının orqanlarından 
biri. İştirakçı ölkələrin əhalisinə görə ümumi səsvermə yolu ilə 5 il 
müddətinə seçilir. AP-nin aylıq sessiyaları Strasburqda, fövqəladə 
iclasları AP-nin komitələri işləyən Brüsseldə, Katibliyi isə 

---