ham bor, ammo faqatgina mushak hujayralari bu oqsillardan
kimyoviy energiyani qisqarish kuchiga aylantirishga ixtisoslash-
tirilgan bo‘ladi. X u d d i sh u n in g d e k b irik tiru v c h i t o ‘qim adagi
fib ro b la stla r hujayralararo moddani sintezlash va sekret qilishga,
nerv hujayralari fizik va kimyoviy signallami harakat potensialiga
aylantirishga,
buyrak usti bezi, tuxumdon, urug‘donning b a’zi
hujayralari steroidlar gormonlar sintezi va sekretsiyasiga, hazm
sistemasi bez hujayralari fermentlar ishlab chiqarishga, ichak va
buyrak hujayralari moddalarni so‘rishga ixtisoslashadi va hokazo.
Tuziiishi va funksiyasi jihatdan turlicha bo‘lgan
hujayralar hosil
bo‘lishinig molekulyar-genetik mexanizmlari hali oxirigacha
o ‘rganilmagan. Shu narsa ayonki, differensiatsiya turli hujayra-
larda har xil genlaming ketma-ketlikda va tanlab aktivlashuvi
natijasidir.
Shubhasiz, bu jarayonda signal molekulari va retsep-
torlar yordamida amalga oshiriladigan hujayralararo o ‘zaro
ta ’sirlar muhim o ‘rin tutadi. Bulaming bari maxsus tuzilmalar va
maxsus (spetsifik) xususiyatlarga ega bo‘lgan hujayralar paydo
bo‘lishiga olib keladi. Differensiatsiya jarayonida maxsus hujay-
ralaming bir yoki bir necha vazifalarni
bajarish imkoniyatlari
oshadi. Organizm tashqi muhit ta ’sirlariga sezuvchan bo‘lib,
normal va patologik holatlarda bir hujayra shart-sharoitlariga
ko‘ra o ‘zini turlicha namoyon qilishi mumkin. Tuziiishi bo‘yicha
o ‘xshash hujayralar ta ’sirga bir xilda sezgir bo‘lmaydi, chunki
ularning yuzasida joylashgan gormon va hujayradan tashqari
matriks signallarini qabul qiluvchi retseptorlar turlicha b o ‘ladi.
Masalan, sut bezidagi fibroblastlar va bachadonning silliq
mushaklari jinsiy gormonlarga nisbatan
yuqori sezgirlikka ega
bo‘lib, ular ta ’sirida kuchli javob reaksiyasini beradi. Shu bilan
birga boshqa a ’zodagi fibroblastlar va silliq mushak hujayralari
jinsiy gormonlarga sezgir bo'lm aydi va gormonlar ta'siriga javob
bermaydi.
Shunday qilib, turli organizmdagi hujayralarning tuzilishidagi
o ‘xshashlik bu hujayraning hayoti va k o ‘payishi uchun lozim
bo‘lgan vazifalarning umumiyligi bilan belgilanadi.
Turli xil
tuzilishga ega bo‘lgan hujayralarning kelib chiqishi ularning
differentsiatsiyasi va funksional ixtisoslashishining natijasidir.
29