Geografiya va geoaxborot tizimlari fakulteti

"Individ" tushunchasi bir necha talqinlarga ega. Eng avvalo, individual - bu yakka tabiiy jonzot sifatida odam, Homo Sapiens turining vakili (aqlli mavjudot).Bunda insonning biologik mohiyati ta'kidlanadi. Ammo ba'zida ushbu tushuncha insonni mehnat qurollaridan foydalanadigan ijtimoiy mavjudot sifatida insoniyat jamiyatining alohida vakili sifatida ko'rsatish uchun ishlatiladi.Lekin, bu holatda ham insonning biologik mohiyati inkor etilmaydi. Inson individual sifatida ma'lum xususiyatlarga ega. Ananiev shaxsning birlamchi va ikkilamchi xususiyatlarini ajratib ko'rsatdi. U barcha odamlarga xos bo'lgan asosiy xususiyatlar, masalan, yosh xususiyatlari (ma'lum bir yoshga muvofiqligi) va jinsiy dimorfizm (ma'lum bir jinsga mansub), shuningdek individual-tipik xususiyatlar, shu jumladan konstitutsiyaviy xususiyatlar (tana tarkibining xususiyatlari), neyrodinamik miya xususiyatlari, xususiyatlari miya yarim hemisferalarining funktsional geometriyasi.

• "Shaxsning birlamchi xususiyatlarining umumiyligi uning ikkinchi darajali xususiyatlarini belgilaydi: psixofiziologik funktsiyalar dinamikasi va organik ehtiyojlar tuzilishi.O'z navbatida bu barcha xususiyatlarning birlashishi odamning temperamenti va moyilligini xususiyatlarini belgilaydi. Insonni ob'ekt sifatida tavsiflovchi yana bir tushuncha: haqiqiy dunyo, "shaxsiyat". Ushbu tushuncha, "individual" tushunchasi singari, har xil talqinlarga ega.Xususan, shaxs ijtimoiy munosabatlar va ongli faoliyat sub'ekti sifatida shaxs sifatida tushuniladi. Ba'zi mualliflar shaxsiyatni qo'shma faoliyat va muloqotda shakllanadigan shaxsning tizimli mulki sifatida tushunadilar. Ushbu kontseptsiyaning boshqa talqinlari ham bor, ammo ularning barchasi bir narsada birlashadi: kontseptsiya "Shaxsiyat" insonni ijtimoiy mavjudot sifatida tavsiflaydi. Ushbu kontseptsiya doirasida insonning motivatsiya, temperament, qobiliyat va xarakter kabi psixologik xususiyatlari ko'rib chiqiladi.

• Shaxs muammosini o`rgnishga yondashuvlarning bir jihati uning ongini o`rganishga yo`nalganligidir. Psixologiya shasning uslub jihatini o`rganishda tabiiy fanlarning metodlarini modifikatsiya qilish asoida erishdi. V.Vund vba boshqa psixologlar inson tabiatini o`rganishda tabiiy – ilmiy fanlar ta’sirida uni insonning aqlini o`rganishda foydalandilar. Ushbu tadqiqotlarda psixik jarayonlar eksperimental o`rganilgan bo`lsada, ammo ularda cheklanishlar bor edi. XX asrning dastlabki 10 yilligida amerikalik olim Djon B.Uotson biologik masalalarni o`rganishga e’tibor qaratdi va bu esa shaxs xulq – alvorini o`rganishga qaratilgan bo`lib. V.Vuntning qarashlariga zid edi. Uotsonning bu harakatlari bexeviorizm deb nomlandi. U psixologiya inson tabiatining moddiyjihatlarini o`rganishga qaratilgan bo`lishi kerak degan g`oyani ilgari surdi. Uning g`oyasicha, tashqi xulq – atvor psixologiyaning o`rganish asosi bo`la oladi. Bu esa xulq – atvorni o`rganishga ehtiyoj tug`diradi. Bexiviorizm esa inson tabiatini mexanik tasvirini o`zida mujassam etadi. Keyinchalik bu go`yani Skinner boyitdi. Shaxs psixologiyasi metodalogik masalalarining boshlang`ich bo`ginlaridan biri sifatida Z.Freyd faoliyatni qad etgan.