- 391 -
tədqiqatçılarının Rusiya və Türkiyədə keçirilən konfranslarda
iştirakı müntəzəm xarakter aldı. Azərbaycanlı müəlliflər
Moskvada rus və ingilis dillərində çıxan «Qlobalistika»
ensiklopediyasının hazırlanması işinə cəlb edildilər.
1
2000-ci
ilin avqustunda və 2003-cü ilin iyul ayında Romada keçirilən
Beynəlxalq Metafizika konqreslərində, 2003-cü ilin avqustunda
İstanbulda keçirilən XXI Ümumdünya Fəlsəfə konqresində,
həmin ilin dekabr ayında İstanbulda keçirilən Türkiyə,
Azərbaycan və Qazaxıstan sosioloqlarının konfransında, 2004-
cü ildə Oksford Universitetində, 2005-ci ilin avqustunda
Hollandiyada keçirilən Beynəlxalq Fenomenologiya
konfranslarında, 2005-ci ilin oktyabrında Türkiyənin İzmit
şəhərində keçirilən Türkdilli xalqların sosioloqlarının I
Beynəlxalq qurultayında Azərbaycan nümayəndə heyətlərinin
iştirakı beynəlxalq yaradıcılıq əlaqələrinin genişlənməsindən
xəbər verir. Son illərdə Bakı da bir sıra beynəlxalq fəlsəfi
tədbirlərin təşkilatçısı olmuşdur.
2002-ci ildə fəlsəfə elmləri doktoru Ramiz Mehdiyevin
rəhbərliyi ilə Azərbaycan Fəlsəfə və Sosial-Siyasi Elmlər Asso-
siasiyasının təsis edilməsi filosofların daha yaxşı təşkilatlan-
masına səbəb olmuş və elə həmin ildən Azərbaycanda «Fəlsəfə
və sosial-siyasi elmlər» adlı curnalın nəşrinə başlanmışdır.
Assosiasiyanın təşəbbüsü ilə Karl Popperin və Jan Pol Sartrın
anadan olmasının 100 illiyi, Kantın vəfatının və Feyerbaxın
anadan olmasının 200 illiyi, Con Lokkun vəfatının 300 illiyi
təntənə ilə qeyd edilmiş, onların haqqında dövri mətbuatda
məqalələr çap etdirilimşdir ki, bu da Azərbaycan
ictimaiyyətinin diqqətini dünya fəlsəfi fikrinə yönəltmək
sahəsində önəmli bir addımdır. Azərbaycan Fəlsəfə və Sosial-
Siyasi Elmlər Assosiasiyasının təşəbbüsü ilə habelə milli-fəlsəfi
fikir tarixinin təbliği sahəsində bir sıra beynəlxalq miqyaslı
tədbirlər həyata keçirilmişdir. Bunların arasında Azərbaycanın
görkəmli filosofu Şihabəddin Yəhya Sührəvərdinin anadan
olmasının 850 illik yubileyini və yubiley ərəfəsində çap olunan
nəşrləri, habelə akademik Heydər Hüseynovun anadan
1
Глобалистика. Энциклопедия (гл. редактор И.И.Мазур,
А.Н.Чумаков.) М., «Радуга», 2003.-1328 с.
- 392 -
olmasının 95 illik yubileyi münasibətilə görülən işləri, hər ilin
noyabr ayında Beynəlxalq Fəlsəfə gününün təntənə ilə qeyd
olunmasını xüsusi qeyd etmək lazımdır. 2004-cü ilin
oktyabrında professor Aida İmanquliyevanın yubileyinə həsr
olunmuş «Şərq və Qərb: ortaq mənəvi dəyərlər, elmi-mədəni
əlaqələr» adlı beynəlxalq elmi konfransda ABŞ-dan,
Türkiyədən və Rusiyadan gəlmiş görkəmli filosofların iştirakı
Azərbaycan fəlsəfi ictimaiyyətinin həyatında mühüm hadisə
hesab edilə bilər. Həm də bu konfrans ötəri olmamış, 2005-ci
ilin payızında keçirilən təkrar beynəlxalq konfransda daimi
fəaliyyət göstərən «Şərq və Qərb: fəlsəfələr arasında körpü»
adlı Beynəlxalq Alimlər Assosiasiyası yaradılmışdır. Mərkəzi
ofisi ABŞ-da yerləşən Ümumdünya Fenomenologiya
İnstitutunun direktoru, professor Anna-Tereza Tumeniçkanın,
M.V.Lomonosov adına MDU-nun kafedra müdiri Zotovun,
Qalatasaray Universitetinin fəlsəfə kafedrasının dekanı,
professor Kənan Gursoyun, Qazi Universitetinin professoru
Süleyman Hayrı –Bolayın, İstanbul Universitetinin professoru
Ümit Meriçin, tanınmış türk yazıçısı və filosofu Mustafa
Armağanın, Rusiya Fəlsəfə cəmiyyətinin I vitse-prezidenti,
professor A.Çumakovun, Rusiya EA Fəlsəfə İnstitutunun şöbə
müdiri, professor N.Smirnovanın, Hollandiyalı professor
M.Keijzer və s. AFSEA-nın təşəbbüsü ilə keçirilən müxtəlif
konfranslarda və yubiley mərasimlərində, birgə seminarlarda
iştirakı Bakıda elmi-fəlsəfi yaradıcılıq mühitinin beynəlxalq
miqyas aldığına dəlalət edir.
Müstəqillik dövründə Azərbaycanda fəlsəfi və sosial-
siyasi fikrin inkişafı sahəsində atılmış ciddi addımlara bax-
mayaraq, bu sahədə həm təşkilati işin, həm də elmi yaradıcılıq
prosesinin daha da inkişaf etdirilməsinə ehtiyac vardır.
- 393 -
SON SÖZ ƏVƏZİ
Dünya fəlsəfi fikrinin inkişaf tarixinə ümumi bir nəzər
saldıqda və burada Azərbaycan milli-fəlsəfi fikrinin yerini və
rolunu düzgün dəyərləndirdikdə belə qənaətə gəlmək olur ki,
tarixin müəyyən məqamlarında xalqımız fəlsəfi fikrin yara-
dıcıları və aparıcı qüvvələri sırasında olmuşdur.
Bu gün də azərbaycanlı filosofların ümumbəşəri ideya-
ların, dünya fəlsəfi fikrinin inkişafında iştirak etməyə, bey-
nəlxalq fəlsəfi ictimaiyyətin birgə tədqiqatlarına qoşulmağa
mənəvi haqları vardır. Lakin bu mənəvi haqqın gerçəkləşdiril-
məsi tarixdə qalmış xidmətlərlə həyata keçmir; bunun üçün həm
də müvafiq elmi-fəlsəfi mühit yaranmalıdır. Əgər biz həqiqətən
Qərb dəyərlərinə, o cümlədən Qərb fəlsəfi fikrinə yiyələnmək
istəyiriksə, fəlsəfə klassiklərinin əsərləri Azərbaycan dilinə
tərcümə olunmalı və onların şərhi və təhlili istiqamətində geniş
miqyaslı tədqiqatlar aparılmalıdır. Lakin Qərbə pəncərə
açılmasına baxmayaraq, bir tərəfdən çağdaş düşüncə
paradiqmasını keçə bilmədiyimizə görə, digər tərəfdən dil
baryeri (adi danışıq yox, elmi-fəlsəfi dil nəzərdə tutulur) hələ də
qaldığından Qərbi Avropanın fəlsəfi həyatına daxil olmaq bir
yana dursun, müvafiq fəlsəfi ədəbiyyatın orijinaldan
tərcüməsinə də hələ ki, rast gələ bilmi-rik.
Düzdür, dəqiq elmlər sahəsində Azərbaycan alimləri
dünya elmində gedən proseslərə, qismən də olsa, qatıla bilirlər.
Çünki riyaziyyat və təbiətşünaslıq bütün dünyada eynidir. Hər
bir xalqın, hər bir ölkənin öz riyaziyyatı, öz elmi ola bilməz və
qapılar hamı üçün açıqdır. Burada dil baryeri də xeyli zəifdir;
çünki riyazi dil və elmi terminologiya universal olduğundan,
dəqiq elmlərdə tərcümələr daha adekvat olur. Fəlsəfədə isə
problematika fərqi ilə, milli mentalitet fərqi ilə yanaşı, dil
baryeri də olduqca mühüm bir amilə çevrilir. Fəlsəfəyə azca da
olsa bələd olanlar dilin nə dərcədə ağır olduğunu, yəqin ki,
bilirlər. İnsanlar, hətta öz dilində də fəlsəfənin mürəkkəb
üslubuna uyğunlaşmaqda çətinlik çəkirlər. Belə olduğu halda,
Dostları ilə paylaş: |