Fakultə : «Əmtəəşünaslıq» Ixtisas : Istehlak mallarının ekspertizası və marketinqi
Yüklə 443,56 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Tük örtüyünün topoqrafiyası
- Coğrafi dəyişiklik
8
Hər bir növ xəz dərilərini müxtəlif tipli tüklərdən ibarət müəyyən kateqoriyalı tük saylarından ibarətdir.tüklərin kateqoriya miqdarı tük örtüyünün sıxlığından daha çoc asılıdır. Adətən daha çox sıx tüklü heyvan dərilərində morfoloji kateqoriyalı ost tüklərinin sayı daha çox olur. Morfoloji kateqoriyalı tüklərin miqdarı bir qayda olaraq şimal rayonlarında yaşayan xəzlik heyvanlarda daha çoxdur,nəinki cənub rayonlarında yaşayan xəzlik heyvanlarında. Pələng, bəbir, burunduq vəşs vəhşi heyvan dərilərinin tük örtüyü morfoloji kateqoriya üzrə müxtəlif rənglərə boyanmış tük növlərindən ibarət olduğundan bunların tük örtüyü rəngli kateqoriyaya aid olunur. Tüklərin rəngi ilə uzunluğu və qalınlığı arasında müəyyən qanunauyğunluq mövcuddur. Müxtəlif piqmentli tük örtüyünə malik xəzlik heyvanlarının tükləri bir qayda olaraq qara olduqda onlar yanında yerləşən ağ tüklərə nisbətən həm uzun,həm də nazik olur. Qəhvəyi rəngə boyanmış tüklər qısa və qalın olur,lakin uzunluğuna və nazikliyinə görə ağ tüklərin uzunluq və naziklik göstəricilərinə uyğunlaşa bilir. Tük örtüyünün topoqrafiyası. Xəzlik vəhşi heyvanların tük örtüyü üyni bərabərdə deyildir. Heyvan bədəninin açıq və alçaq temperaturaya daha çox məruz qalan sahəsi adətən daha çox qalın və parlaq görünüşə malik tüklə örtülmüş olur. Dəridən xəz məmulatlarını tikilməsində hansı hissənin dərinin hansı sahəsindən biçilməsində topoqrafiyanın həlledici əhəmiyyəti vardır.Dərinin müxtəlif sahələrində tüklərin hündürlüyündən,sıxlığından,tük örtüyünün qalınlığından asılı olaraq prof. Serevtinovun üsuluna görə 9 qrup tük örtüyü kateqoriyası müəyyən edilmişdir. Sakral(daha qiymətli) sakro-doruzal, sakrolaterial-doruzal, skapulyar, abdominal, loteriyal, ekval, ekvalaterial. Xəz dəri xammalı məlum olduğu kimi təbii mənşəli xammal olduğundan bunların keyfiyyəti və xassələri bilavasitə dərilərin təbiətindən və bioloji xüsusiyyətindən çox asılıdır.
9
Fabriklərdə dərilərin emalından asılı olaraq tük örtüyünün xassələri çox az sürətdə dəyişilə bilir.Buna görə də xəz dəri xammalının sortlaşdırılmasında əsas kimi tük örtüyünün bioloji əsasları götürülür. Xarici mühitin müxtəlif təsirləri sayəsində tük örtüyü güclü dəyişikliyə məruz qala bilir.Buraya bəslənmə şəraiti,coğrafi dəyişkənlik,mövsüm cinsiyyət dəyişkənliyi,yaş dəyişkənliyi və habelə fərdi dəyişkənlik əlamətləri daxildir. Bəslənmə şəraitindən asılı olaraq vəhşi xəzlik heyvanlarının tük örtüyünün dəyişkənliyi,tük örtüyünün quruluşuna və xassələrinə vəhşi xəzlik heyvanlarının bəslənmə şəraitinə çox böyük təsir göstərə bilir. Yeraltı və quru yaşayış şəraitinə malik xəzlik heyvanların dəriləri ekval tipinə malik olmaqla tük örtüyü bircinsli xüsusiyyətə malikdir.Bu növ heyvanların istiqanmətləndirici və ost tükləri tiftik tüklərinə nisbətən daha uzundur. Yerüstü şəraitdə yaşayan xəzlik heyvan növlərindən tülkünün,sincabın, dələnin,samurun dərilərinin bel nahiyyəsinin tük örtüyü peysərə nisbətən daha çox olur.Bu növ dərilərin hər sm-də 4-20 min ədəd tük olur.Bu növ heyvanların bel nahiyyəsinin tük örtüyü bir qədər tutqun olur.Dərisinin qalınlığı da belində peysərinə nisbətən daha qalın olur. Su və quru yaşayış şəraitində yaşayan xəzlik heyvanların qunduz,su samuru, çay qunduzu-andatra dərilərinin peysər hissəsi bel nahiyyəsinə nisbətən daha sıx tük qatı ilə örtülmüş olur.Sualtı heyvanların 1 sm-de yerləşən tüklərinin miqdarı 10-50min ədədə çatır.Bunların dəriləri eyni qalınlığa malik olmaqla tük örtüyü də eyni qalınlıqda olur. Əksəriyyətlə, su altında yaşayan heyvanların tük örtüyündə müəyyən reduksiyalar nəərə çarpır.Məsələn,delfin kot tipli heyvanların dərilərinin tük örtüyü yox dərəcəsindədir.Yaşlı su iti dərilərinin tük örtüyü qaba və azsaylı ost tüklərindən təşkil olunmuşdur.Suda yaşayan heyvanların orqanizmasının xarici soyuq mühitindən qorunması xəz örütüyü ilə yox dəri altı piy təbəqəsi hesabına 10
olur.Su itilərinin ost tüklərinin uzunluğu 12-13 mm,tiftik tüklərinin uzunluğu isə 6- 8 mm çatıqr.1 sm-də 500-ə qədər tük olur.Cavan su iti balasının dərilərinin tük örtüyü bir qədər sıx və uzun olur.Bunların ost tüklərinin uzunluğu 30-40 mm və tiftik tüklərinin isə 10-16 mm və bir sm-də isə 4-4.5 min ədəd tük olur. Coğrafi dəyişiklik. Xəz dərilərin tük və dəri örtüyünün keyfiyyətinə təsir edən amillərdən birisi vəhçi heyvanların yaşadığı rayonun iqlim şəraitidir. Dərilərin keyfiyyətli olması xəz örtüyünü coğrafi dəyişkənliyindən çox asılıdır. Belə ki, şimalda yaşayan tüklərin dərisi Asiyada yaşayan sincab tülkülərin dərisindən 6-7 dəfə qiymətli hesab olunur. Amur sincab dəriləri qərb rayonlarında yaşayan sincab dərilərindən 2 dəfə çox qiymətli xammal hesab olunur. Tüklər yerləşməsinə görə qruplara bölünür.Şəkil 1 A,B və V yazmaq. Heyvanlar bəslənən rayonun iqlim şəraitindən asılı olaraq dərilərin aşağıda göstərilən əlamətləri dəyişdirilir: ölçüsü, sıxlığı, tüklərinin uzunluğu tük örtüyünun yumşaqlığı və rəngi,habelə gön qatının qalınlığı dəyişdirilə bilir.Bu göstərilən əlamətlərinin iqlim şəraitindən asılı olaraq dəyişilməsi qanuna uyğun bir hal hesab olunur. Bir qayda olaraq tük örtüyünün uzunluğu və sıxlığı iqlim şəraitindən çox asılıdır.Belə ki,şimal xəzlik heyvanlarının tük örtüyü çox sıx və uzun olur.Lakin bu növ heyvan cənub rayonlarında yaşadıqda tük örtüyü seyrək və qısa olur. Dərinin tük örtüyünün sıxlığının və uzunluğunun dəyişməsi həm də tükün yumşaqlığına da təsir göstərir.Adətən şimalda yaşayan xəzlik heyvan növlərinin tük örtüyündən daha çox yumşaq olur. Xəz dərisinin tük örtüyü daha çox sıx olduqda tüklər zərifləşir və yumşalır. Tükün yumşaqlığına rütubətində çox böyük təsiri vardır.Daha çox rütubətli şəraitdə yaşayan heyvanların tük örtüyü qaba olur. Tundrada yəni meşəsiz bataqlıq sahələrində yaşayan heyvanların tükləri tamamilə açıq və ağ rənglərdə olur. Məsələn, ağ ayı, ağ tülkü və.s Meşəli zolaqlarda yaşayan heyvanların tük örtüyünün rəngi çox intensiv olur,xüsusilə Yüklə 443,56 Kb. Dostları ilə paylaş:
|