Executive Summary of the research
Yüklə 0,71 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Qrafik 2 . İnkluziv və inteqrativ təhsilə cəlb olunan məktəb direktorları, ƏU və müəllimlər (%)
- Məktəb direktorları
9
Valideynlər arasında keçirilən sorğunun nəticələrinə uyğun olaraq, Azərbaycanda ƏU-a ən çox göstərilən ikinci təhsil xidməti ümumi məktəblərdə verilən təhsildir (cədvəl 1 səh. 8.). Sorğuda iştirak edən valideynlərin təxminən 24%-i bildirdi ki, onların uşaqları bu sistem vasitəsilə təhsil almaq imkanına malikdirlər. Lakin sorğu zamanı təhsil xidmətlərinin hansı tipə aid olduğu (inteqrativ, inkluziv və ya digər) müəyyən edilmədi. Rəsmi qaydada inteqrativ dərslər əsasən şəhərlərdə və yalnız bir neçə məktəbdə keçirilir. 11 Digər tərəfdən tədqiqat nəticəsində məlum oldu ki, bəzi hallarda xüsusilə rayon və kəndlərdə ƏU ümumtəhsil məktəblərdə təhsil alırlar, lakin həmin məktəblər ƏU-a təhsil vermək iqtidarında deyildir. Bəzi hallarda əlilliyi olan uşaqlar dərslərə müntəzəm qaydada getmirlər, lakin orta məktəbin bitirilməsi haqqında şəhadətnamə alırlar 12 . İkinci səbəb ondan ibarət ola bilər ki, valideynlər və məktəb rəhbərliyində ev təhsili və ümumi təhsil barədə yanlış təsəvvür vardır Belə ki, rəsmi qaydada ƏU məktəbə qəbul edilir.. Belə olan təqdirdə hesab olunur ki, ƏU məktəbə getməli olduğu halda, o, evdə təhsil alır. Bunu səbəbini sorğuda iştirak edən valideynlərin inteqrativ və ya inkluziv təhsilin nə olduğunu bilməmələri ilə izah etmək olar. Müşahidəçilərdən biri qeyd edir:
verilməsi, lakin özlərinin tipik həmyaşıdları ilə eyni sinifdə dərs keçməmələri nəzərdə tutulur. Bunun əvəzində onlar ayrıca sinif otaqları və müəllimlər ilə təmin olunurlar. Əlilliyi olan uşaqlar ümumi məktəb kurrikulumu əsasında təhsil alırlar, lakin onların xüsusi təlim ehtiyaclarını ödəmək üçün onlar bütün digər uşaqlardan təcrid olunmuş şəkildə təhsil alırlar.
Sorğuda iştirak edən valideynlərin təxminən 15,8%-i (Cədvəl 2 ) bildirdi ki, onların uşaqları inkluziv təhsilə cəlb ediliblər. Bu, son zamanlar hökumətin təşəbbüsü, beynəlxalq və milli qeyri- hökumət təşkilatlarının köməyi ilə ökənin bir neçə regionunda, əsasən şəhərlərdə sınaqdan keçirilən yeni üsuldur. Sorğuda iştirak edən 51 məktəb direktorundan 18-i öz məktəblərində inkluziv dərslərin keçirildiyini bildirdi. TN əməkdaşının verdiyi məlumata görə, İnkluziv təhsilin inkişafına dair Dövlət Proqramı başlandıqdan sonra 182 ƏU inkluziv təhsil proqramlarına (78 ƏU məktəbəqədər təhsil müəssisələrinə, 104 nəfər isə ibtidai məktəblərə) cəlb edilmişdir.
Beynəlxalq uşaq müdafiəsi təsisatlarının və vətəndaş cəmiyyəti təşkilatlarının dəstəyi sayəsində əlilliyi olan uşaqların təhsil hüquqlarına dair dövlət siyasəti dəyişdi. Son illərdə Azərbaycanda iki mühüm sənəd təsdiq edildi (“Sağlamlıq imkanları məhdud uşaqların təhsilinin təşkili üzrə İnkişaf Proqramı, 2005-ci il və “Dövlət uşaq müəssisələrindən uşaqların ailələrə verilməsi (De- institusionalizasiya) və Alternativ qayğı Dövlət Proqramı”, 2006-cı il), və bunların sayəsində dövlət
11 Məktəb direktorları ilə aparılan sorğunun nəticələrinə görə, sorğunun əhatə etdiyi ərazidə yalnız 4 məktəbin inteqrativ sinifləri vardır.
12 Hərçənd məktəbin bitirilməsi haqqında bu cür şəhadətnamə ƏU-ın gələcəyi üçün böyük əhəmiyyət kəsb etməyə bilər, lakin valideynlər ictimai, mədəni, social və hətta iqtisadi səbəblərdən bu cür şəhadətnaməni almağa can atırlar. Lakin, göründüyü kimi, bu məsələni dərindən tədqiq etmək üçün empirik tədqiqat aparmaq lazımdır.
İnkluziv
10
orqanları tərəfindən əlilliyi olan uşaqların ümumtəhsili məktəblərə qəbul edilməsi üçün şərait yaradıldı. İnkluziv təhsilə diqqətin yetirilməsi islahatların həyata keçirilməsinə zərurət yaradır.
Tədqiqat nəticəsində məlum oldu ki, məktəb ictimaiyyəti inkluziv təhsili nəzərəçarpan dərəcədə dəstəkləyir: sorğuda iştirak edən məktəb direktorlarının təxminən 37%-i və müəllimlərin eyni faiz nisbəti hesab edirdi ki, ƏU inkluziv siniflərə qəbul edilməlidir. Eyni zamanda tədqiqat zamanı məlum oldu ki, ayrı-ayrı məktəblər və ya rayon təhsil şöbələri əqli cəhətdən əlil olan uşaqları ümumtəhsil məktəblərə qəbul etmək barədə müstəqil surətdə qərar qəbul etmişdirlər. Sorğuda iştirak edən 43 kənd məktəbi müəllimindən 23-ü bildirdi ki, onların məktəbində inkluziv sinif vardır. Bu, sevindirici hal idi. Çünki rəsmi qaydada inkluziv təhsil yalnız dörd rayon mərkəzində (şəhər məktəbləri) 13 sınaqdan keçirilmişdi və ölkənin heç bir kənd məktəbinə inkluziv siniflər təsis etmək barədə rəsmi göstəriş verilməmişdi. Lakin əldə edilmiş məlumatlardan aydın oldu ki, Naxçıvan Muxtar Respublikasının (NMR) 16 kənd məktəbi və Azərbaycanın yerdə qalan ərazisində 7 kənd məktəbi TN-in rəsmi qərarı olmadan inkluziv siniflər təsis etmişdirlər. Naxçıvan məktəblərinə gəldikdə, Muxtar Respublikasının Təhsil Nazirliyi müvafiq qərar qəbul etmişdi,. Qalan məktəblərin direktorları isə əlilliyi olan uşaqları ümumi məktəbə qəbul etmək qərarını özləri qəbul etmişdilər. Bundan belə ehtimal etmək olar ki, rayon icra hakimiyyəti orqanları və təhsil şöbələri ƏU üçün təhsil imkanlarının yaradılmasını dəstəkləyir və inkluziv təhsilin yaradılmasına səy göstərirlər. Lakin qeyd etmək lazımdır ki, həmin səylər yalnız ƏU-ın məktəbə gəlməsinə imkan yaratmaqla məhdudlaşır,inkluziv təhsilin keyfiyyəti tələb olunan səviyyədə deyil Belə ki, həmin məktəblərdə ƏU-la işləyəcək kadr potensialı lazımi səviyyədə deyil, məktəbin infrastrukturu isə bu tip uşaqlara uyğunlaşdırılmamışdır. (məsələn, ixtisasartırmadan keçən müəllimlər və onların köməkçiləri, metodologiya, tədris vəsaitləri və s.) malik deyildir. Tədqiqatçıların müşahidələrinə görə:
ənənəvi şəkildə düzülən şagird masaları, qarşı divarın mərkəzində yerləşən ağ yazı lövhəsi, digər divarlardan asılan və əlifbanı, vurma cədvəlini əks etdirən plakatlar, habelə digər əyani vəsaitlər ilə bəzədilən ənənəvi sinif otaqlarından ibarətdir. Digər qrup uşaqların qruplar şəklində birləşmələrinə, habelə müxtəlif materiallar və əyani vəsaitlər ilə müstəqil surətdə işləmələrinə imkan yaradan fəaliyyət mərkəzlərindən və onların sinif otaqlarından ibarət idi. Bəzi siniflərdə kompyuterlər gördük, lakin uşaqların onları istifadə etmələrini müşahidə etmədik. Bakı məktəbinin bir sinif otağında sağlamlıq imkanları məhdud olan şagird üçün ayrılmış xüsusi yer, guşə gördük. Lakin fiziki cəhətdən əlil olan uşaqlar üçün nəzərdə tutulan heç bir xüsusi qurğu və ya avadanlıq görmədik. Hətta serebral paraliç keçirmiş şagirdlərə malik olan məktəblərdə belə həmin şagirdlərin fiziki ehtiyaclarını ödəmək üçün lazım olan xüsusi avadanlıq yoxdur. Demək olar ki, bütün siniflərdə ƏU arxa masalarda otururdular və vaxtlarının əksəriyyətini müəllim köməkçiləri ilə birgə işləməklə keçirirdilər.
Pilot inkluziv təhsil məktəblərində işləyən müəllimlər və müəllim köməkçiləri üçün QHT-lər tərəfindən təlim kursları keçirilmişdir. lakin onlar hələ də ƏU-ın təhsil tələbatını ödəmək üçün kifayət qədər bilik və təcrübəyə malik deyildirlər. Müşahidələr bu faktı təsdiq edir:
13
cümlədən rayon mərkəzləri (məsələn, Yevlax, Şəki) və regional şəhərlər (Gəncə, Naxçıvan) nəzərdə tutulur.
Yüklə 0,71 Mb. Dostları ilə paylaş:
|