Executive Summary of the research
Yüklə 0,71 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 3.1.4. Digər təhsil imkanları
- 3.2.2. Əlverişli istifadə imkanı
13
Hökumətin verdiyi məlumata görə, əlilliyi olan uşaqlar üçün 12 ixtisaslaşmış internat məktəbi vardır. Ölkə müstəqillik qazandıqdan sonra unudulan bu məktəblər ƏU-ın tam təcrid olunmasını təmin edir və əslində onlara məhdud dərəcədə təhsil xidmətlərini göstərir. Bu məktəblərdə uşaqlar 18 yaşadək qalır və həmin yaşdan sonra uşaqların göndəriləcəkləri yerə dair heç bir qayda və ya üsul yoxdur.Hal-hazırda hökumət internat məktəblərinin ehtiyaclarına daha çox diqqət yetirir. Milli fondlardan biri olan Heydər Əliyev Fondu bu sahədə fəaliyyət göstərən əsas təşkilatlardan biridir və onun müdaxilələri nəticəsində xeyli irəliləyiş əldə edilmişdir. Hərçənd ki, hələ gələcək fəaliyyətə dair uzunmüddətli dövlət proqramı yoxdur, buna baxmayaraq TN tabeliyində olan internat məktəblərini deinstitutlaşma dövlət proqramına uyğun olaraq inkluziv strategiyalara daha çox riayət edən reabilitasiya mərkəzləri və inkluziv komponentli məktəblərə çevrilməsi planlaşdırılır. Tədqiqat göstərdi ki, təhsil işçiləri arasında “Azərbaycan Respublikasında dövlət uşaq müəssisələrindən uşaqların ailələrə verilməsi (De-institusionalizasiya) və alternativ qayğı Dövlət Proqramı” çərçivəsində həyata
keçirilən islahatları dəstəkləyən şəxslərin sayı azdır: sorğuda iştirak edən direktorların və müəllimlərin 15% -dən az hissəsi bu cür bu isalahatları dəstəklədiklərini bildirdilər.
Son illər ərzində az sayda icma əsaslı alternativ qayğı mərkəzləri yaradılmışdır. Demək olar ki, bu mərkəzlərin hamısı xarici donor vəsaiti hesabına həm şəhərlərdə, həm də rayonlarda (kəndlər istisna olmaqla) fəaliyyət göstərir. Müxtəlif keyfiyyətə, ölçüyə və iş həcminə malik olan bu alternativ qayğı mərkəzləri ƏU-ın təhsilinə və müalicəsinə dair yeni yanaşmanı ilk dəfə tətbiq edən müəssisələr hesab olunurlar. Bu müəssisələrin üçü AH-nə beynəlxalq inkişaf təşkilatlarının birindən miras qalmışdır, bu da, digər mərkəzlərin dövlət tərəfindən tanınacağına və dəstəklənəcəyinə ümid yaradır. Hazırda qeyri-hökumət təşkilatları tərəfindən təsis edilmiş mərkəzlər donor təşkilatının maliyyə vəsaiti hesabına fəaliyyət göstərirlər. Təşkilati idarəetmə və peşəkarlıq səviyəsinin yüksəldilməsi sahəsində müəyyən çətinliklər vardır. 17 Onu da qeyd etmək lazımdır ki, ümumtəhsil məktəblərdə bu sahə üzrə ixtisaslaşmış mütəxəssislər olmadığından ölkədə inkluziv təhsil üzrə bütün pilot layihələri bu sahədə fəaliyyət göstərən icma əsaslı reabilitasiya mərkəzlərinin köməyi və təcrübəsi sayəsində həyata keçirilir. QHT nümayəndələri ilə keçirilən HQM-nin və hökumət nümayəndələrindən götürülən müsahibələrin nəticələrinə uyğun olaraq, QHT-lərin çoxu əlilliyi olan uşaqlar, onların valideynləri üçün təhsil və reabilitasiya xidmətləri və inkluziv təhsil imkanlarının yaradılması ilə bağlı hökumətə təkliflər verilməsi istiqamətlərində fəaliyyət göstərirlər. Azərbaycana Birgə Yardım (ABY), Uşaqların Xilası, Beynəlxalq Tibb Korpusu (BTK) kimi beynəlxalq QHT-lər və Müşviq, Göy Qurşağı, Çıraq Əqli Sağlamlıq və s. kimi yerli QHT-lər işin təşkilində, təhsil və reabilitasiya xidmətləri sahəsində daha fəal olmuşlar. Nəticə etibarilə ƏU-a əsas və peşə təhsili verilmiş, onların ailələrinə hüquqi və psixoloji yardım proqramları təklif edilmiş, valideyn təhsili və digər xidmətlər göstərilmişdir.
Digər tərəfdən, layihənin sınaqdan keçirilməsi, imkanların yaradılması və strategiyanın tərtib edilməsi sahələrində müvafiq dövlət orqanları ilə fəal surətdə əməkdaşlıq edən təşkilatlar vardır. UNICEF, Dünyagörüşü və İMC (hazırda ölkədə fəaliyyət göstərmir) bu cür əməkdaşlıq edən beynəlxalq təşkilatlardır. Müsahibədə iştirak edən hökumət nümayəndələri inkluziv təhsil strategiyası və metodologiyası üzrə beynəlxalq təcrübələrin öyrənilməsi və tətbiq edilməsi sahəsində nazirliklərin əsas tərəfdaşı kimi yerli QHT olan MTTYM-nin adını çəkmişdilər.
17 Ehtiyacların qiymətləndirilməsi haqqında hesabat ACİ-nun Əqli sağlamlıq təşəbbüsü proqramı çərçivəsində 2007-ci ildə hazırlanmışdır.
14
Tədqiqat əsasında ƏU-ın təhsilalmaq imkanlarının mövcudluluğu aşkar edilmişdir. Aparılan tədqiqatlar göstərdi ki, əlilliyi olan uşaqların yalnız 16%-i ümumiyyətlə təhsil almır. Lakin məlumat ona dəlalət edir ki, ƏU təhsil xidmətlərini seçmək üçün məhdud imkanlara malikdirlər. Bütün ölkədə təmin edilən əsas təhsil xidməti evdə təhsilidir, digər təhsil xidmətləri isə yalnız şəhərlərdə göstərilir. Xüsusilə inteqrativ və inkluziv təhsil bütün ölkəni əhatə etməmişdir, bu isə, əlilliyi olan uşaqların təhsilinə mane olan daha bir əsas amil kimi səciyyələndirilə bilər.
İnkluziv və inteqrativ təhsil kimi tədbirlər yalnız mərkəzi şəhərlərdə təşkil edilir. Hökumətin verdiyi məlumata uyğun olaraq (2006), göstərilən təhsil xidmətlərinin bütün növləri ölkənin yalnız Bakı və Sumqayıt şəhərlərində göstərilir. Yalnız altı böyük rayon mərkəzində beş mövcud xidmətdən üçün, ölkənin yerdə qalan hissəsində isə yalnız ev təhsili mövcuddur.
TN əməkdaşı etiraf etdi ki, əlilliyi olan uşaqların ən zəruri ehtiyaclarını ödəyə bilən kifayət qədər alternativ qayğı və təhsil mərkəzi, reabilitasiya müəssisəsi, məktəbəqədər təhsil müəssisəsi yoxdur. Hökumət həmin xidmətlərin uşaqlara göstərilməsini təmin etmək üçün bir neçə qanun və qayda qəbul etmişdir. Lakin bir çox qanunların icra mexanizmləri yoxdur. Dövlət qulluqçuları bu yeni müddəaları tətbiq etməyə hələ hazır deyildirlər və yaxud bu tədbirlərin həyata keçirilməsinə kifayət qədər vəsait ayrılmamışdır. Başqa sözlə desək, inzibati fəaliyyət sahələrində müəyyən çətinliklər mövcuddur. Aydındır ki, ƏU-ın təhsili ilə bağlı islahatların aparılması üçün dövlət qurumları ilə qeyri-hökumət təşkilatlarının əməkdaşlığı vacibdir.
Təhsil xidmətlərinin mövcudluğuna mütəxəssis çatışmazlığı çətinliklər yaradır. Bu, xüsusilə rayonlarda özünü daha çox biruzə verir. Belə ki, bir çox rayon məktəblərində ƏU-a xidmət göstərə biləcək ixtisaslı kadrlar yoxdur. Sorğu nəticələrinə görə, məktəblərin təxminən 90%-i əmək vərdişlərinin aşılanması xidmətini təklif etmir; məktəblərin təxminən 70%-də nitq terapevtləri yoxdur və məktəblərin yalnız 0,8%-i peşə bacarıqlarını öyrədir. Yalnız psixoloji terapiya xidmətinin vəziyyəti qənaətbəxşdir. Belə ki, müəllimlərin 58,1%-i bildirdi ki, onların məktəbi bu cür xidməti göstərir məktəblər psixoloq ştatına malikdirlər. Sorğuda iştirak edən ƏU-ın valideynlərinin yalnız 25,8%-i bildirdi ki, onların uşaqları xüsusi xidmətlərdən (məsələn, nitq terapiyası) istifadə edirlər.
ƏU üçün yalnız məktəbəqədər və ibtidai təhsil müəssisələrində inkluziv təhsil təşkil edilmişdir. Bu, o deməkdir ki, 10 və daha artıq yaş həddində olan bir çox ƏU təhsil xidmətlərini seçmək imkanına malik deyillər. Orta məktəb müəllimlərinin bacarıqlarının təkmilləşdirilməsinə dair strateji mexanizmlərin məhdud olduğunu nəzərə alaraq, bu məsələnin ciddiliyini aydın surətdə görmək olar. Bir çox orta və daha yuxarı təhsil pilləsi üzrə müəssisənin müəllimləri evdə və ya ümumi məktəblərdə ƏU-a dərs keçilməsi və təhsil verilməsi üzrə bilik, təcrübə və təcrübi bacarıqlara malik deyillər, çünki onlar bu istiqamətdə yenidən hazırlanmayıblar. ƏU üçün ali təhsil imkanlarının mövcudluğu sahəsində müəyyən çətinliklər vardır. Lakin məktəbəqədər və ibtidai təhsil müəssisələrində MTTYM-in və Dünyagörüşü təşkilatının həyata keçirdiyi inkluziv təhsillə bağlı olan pilot layihə orta məktəbdə davam etdirilir. Bunu ölkədə inkluziv təhsilin inkişaf etdirilməsində müsbət hal hesab etmək olar. 3.2.2. Əlverişli istifadə imkanı Bu tədqiqat nəticəsində ƏU üçün nəzərdə tutulan mövcud təhsil müəssisələrinin əlverişliliyi tədqiq edilmişdir. Bu baxımdan inteqrativ, inkluziv, xüsusi və internat məktəblərə daha çox, ev təhsilinə isə daha az diqqət yetirilmişdir. Lakin qeyd etmək lazımdır ki, yolun əlverişlilik meyarı ev təhsilinə də təsir göstərir. Belə ki, kənd və rayon yerlərində nəqliyyat şəbəkəsinin məhdudluğu, yolların qeyri-qənaətbəxş vəziyyəti müəllimlər üçün ƏU-ın evlərinə getməkdə çətinlik yaradır.
ƏU təhsili baxımından rahat istifadə imkanı əsas məsələlərdən biridir: bütün ölkədə yalnız az sayda məktəb binası ƏU-ın ehtiyaclarını ödəmək üçün lazım olan avadanlıqla tam təchiz edilmişdir. Valideynlər və müəllimlərlə aparılan sorğu nəticəsində məlum olmuşdur ki, ƏU-ın məktəb binasına daxil olması çətinliklər yaradır, səbəbi məktəb binası və infrastrukturunun ƏU-lara
Yüklə 0,71 Mb. Dostları ilə paylaş:
|