Executive Summary of the research
Yüklə 0,71 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 3.7.6. Ən vacib istiqamətlər
- 3.7.8. Cəmiyyətin təsəvvürü
- 3.7.9. Vəsaitə dair tələbat
37
Azərbaycanda ölkə daxilində xüsusi xidmətlər göstərən mütəxəssislər hazırlamaq üçün heç bir rəsmi təhsil proqramı yoxdur.
Salamanka bəyannaməsində inkişaf etdirilməli olan üç əsas hədəf istiqaməti qeyd olunur: azyaşlı uşaqların təhsili, qızların təhsili, təhsil müəssisəsindən böyüklərin əmək həyatına keçid; həmin istiqamətlərin hamısına Azərbaycanın yerli mədəniyyətinin göstərəcəyi təsiri əvvəlcədən müəyyən etmək mümkün deyildir. Bəzən sağlamlıq imkanları məhdud olan qızlar oğlanlarla müqayisədə cəmiyyətdən daha çox təcrid olunurlar. Məsələn, İTMSP-nın birinci ilində iştirak edən iyirmi uşaqdan yalnız beşi qız idi. Lakin təhsil alan tipik qızların sayının göstəricisi oğlanların sayının göstəricisi ilə demək olar ki, eynidir. 2002-2003-cü dərs ili ərzində oğlanların 90 faizi, qızların isə 87 faizi, 2003-2004-cü dərs ilində eyni yaş qrupuna aid olan oğlanların 94 faizi, qızların isə 91 faizi birinci sinfə qəbul edildi. 2002-ci ildə 51.410 şagird ibtidai/orta məktəbə, 120.039 tələbə ali təhsil müəssisələrinə qəbul edildi, və onların müvafiq olaraq yalnız 11 nəfəri orta məktəbə, 71 nəfəri isə ali məktəbə daxil olan sağlamlıq imkanları məhdud insanlar idi 63 . Cəmi 20.000 nəfər sağlamlıq imkanları məhdud olan uşaq vardır və onların yalnız 27,6 faizi xüsusi, internat və ya ev məktəblərində təhsil alır 64 .
72 65 nömrəli qərar sağlamlıq imkanları məhdud olan insanlara texniki ixtisasa yiyələnmək məqsədilə peşə məktəblərinə daxil olmaq hüququ verir. Yalnız ya Tibbi-pedaqoji-psixoloji komissiyanın, ya da Tibbi-sosial ekspert komissiyasının icazəsini alan şəxslər öz sənədlərini həmin məktəblərə verə bilərlər. Bu zaman həmin şəxslərin əlilliklərinin dərəcəsi və icbari təhsillərinin müddəti nəzərə alınır. Sağlamlıq imkanları məhdud olanvə icbari təhsilə malik olmayan bəzi şəxslər peşə məktəblərinə qəbul edilə bilərlər və peşə məktəblərinə öz sənədlərini verən bu cür şəxslərə heç bir yaş həddi tətbiq edilmir. 72 nömrəli qərarda da ixtisas dərəcəsi əldə etmək və işə düzəlmək hüququ təsdiq edilir. Lakin Sağlamlıq imkanları məhdud olanşəxslərin işə düzəlməsi qaydası və ayrı-seçkilik hallarından qorunması tədbirləri həmin qərarda göstərilməmişdir. Peşə məktəbinə qəbul etmə Sağlamlıq imkanları məhdud olaninsanlara iş tapmaqda kömək etmək istiqamətində atılan müsbət addımlardan biridir, lakin təəssüf ki, iş yerlərində həmin şəxslər üçün lazımi əmək şəraiti yaradılmır.
63 İqtisadi, sosial və mədəni haqlar haqqında beynəlxalq müqavilənin həyata keçirilməsinə dair Hökumətin hesabatı (noyabr, 2004-cü il)
64 Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabineti (2005), Xüsusi qayğıya ehtiyac duyan uşaqların təhsilinin inkişaf etdirilməsinə dair Milli fəaliyyət planı (2005-2009) 65
Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabineti (29 aprel 2002-ci il), Əlil şəxslərin peşə təhsili haqqında 72 nömrəli qərar
38
Salamanka bəyannaməsi cəmiyyətin inkluziv və xüsusi təhsil proqramlarında iştirakını və həmin proqramlar barədə xəbərdar olmasını dəstəkləyir. Valideynlər təhsil proqramları haqqında məlumat almaq və öz uşaqları üçün xüsusi və inkluziv təhsil xidmətlərinin məqsədəuyğunluğu barədə məsləhət almaq hüququna malikdirlər. Həm milli, həm də beynəlxalq qanunvericilikdə valideynlər və ya qanuni qəyyumlar təhsil fəaliyyətinə maraq göstərən mühüm tərəflər kimi qeyd edilirlər. Salamanka sənədində öz uşaqlarının təhsilə dair xüsusi ehtiyaclarını nəzərə alan valideynlər imtiyazlı tərəfdaş hesab olunurlar. Həmin sənəddə valideynlərin öz uşaqları üçün seçdikləri təhsil növünün mümkün olduğu qədər nəzərə alınması bəyan edilir. Təhsil haqqında qanunda deyilir ki, “valideynlər (və ya onları əvəz edən şəxslər) öz uşaqları üçün təhsil müəssisəsi və müəllim seçmək hüququna malikdirlər”. Lakin Xüsusi təhsil haqqında qanunda (2001) valideynlərə yalnız öz uşaqları üçün xüsusi məktəbin növünün müəyyən edilməsində iştirak etməyə icazə verməklə, həmin hüquq məhdudlaşdırılır. Məhz bu məqamda Xüsusi təhsil haqqında qanun və TPPK-nın vəzifələri haqqında qərar arasında ziddiyyət baş verir. TPPK-larına valideynin qərarını nəzərə almadan, ƏU üçün təhsilin növünü seçmək səlahiyyəti verilir. Hərçənd ki, Xüsusi təhsil haqqında qanuna (2001) əsasən valideynlər TPPK-nın qərarlarını qəbul etməyə bilər. Xüsusi təhsil haqqında qanun (2001) öz ƏU-na adi məktəblərdə təhsil xidmətlərinin göstərilməsi üçün müvafiq icra və təhsil orqanlarına müraciət etmək öhdəliyi ƏU-ın valideynlərinin və digər qanuni nümayəndələrinin üzərinə qoyulur. Şübhəsiz, Xüsusi təhsil haqqında qanunda valideynlərə verilən hüquqlar TPPK-nın Əsasnaməsində öz əksini tapmamışdır və bu sahədə uyğunsuzluq vardır.
Təəssüf ki, Azərbaycanda valideynlər bu sahədə hələ də fəallıq göstərmirlər. Buna səbəb olan amillərin bəziləri aşağıda sadalanmışdır: xüsusilə kəndlərdə valideynlərin təhsil səviyyəsinin aşağı olması; müvafiq orqanların valideyn və uşaq hüquqları haqqında az məlumat vermələri; xüsusilə kənd ərazilərində yoxsulluq; nəhayət hakimiyyət orqanlarının əksər səviyyələrində mövcud olan rüşvətxorluq və bunun nəticəsində hətta qanunvericilikdən və öz hüquqlarından xəbərdar olan şəxslərin qanunda onlar üçün nəzərdə tutulan xidmətlərdən bəhrələnə bilməmələri.
3.7.9. Vəsaitə dair tələbat Salamanka bəyannaməsində tövsiyə olunur ki, hamının təhsil almasına nail olmaq üçün inkluziv məktəblər inkişaf etdirilməli, və bu, hökumətin əsas strategiyası kimi qəbul olunmalıdır. Bəyannamədə bu, lazımi vəsaiti əldə etməyin yeganə yolu hesab olunur. Hökumət və TN daha çox sinif otağının və məktəbin yaradılmasına yönəldilən layihələrin hamısını dəstəkləyirlər, lakin təəssüf ki, onlar məktəbləri lazımi vəsaitlə təmin edə bilmirlər. Əsasən bu vəzifə pilot layihələrini həyata keçirən QHT-lərin üzərinə düşür. Hal-hazırda müəllimlər xüsusi təhsillə bağlı metodiki vəsaitlər, ƏU uşaqların isə xüsusi təhsil xidmətlərinə cəlb edilməsi ilə bağlı qaydalar işlənib hazırlanmalıdır. 3 fevral 2005-ci ildə Prezident xüsusi təhsildən inkluziv təhsilə keçid üçün şərait yaratmaq məqsədilə beş illik (2005-2009) 66 Milli fəaliyyət planını (MFP) imzaladı. MFP əsasən inkluziv təhsil standartlarını təmin etmək üçün lazım olan avadanlıq, mebel, məktəb binalarının istismarı və cari təmiri kimi tədbirləri əhatə etmişdir. Xüsusi təhsil haqqında qanun (2001) da maliyyələşdirmənin bəzi cəhətlərini əhatə edir. Həmin sənədin 25-ci maddəsi xüsusi təhsilin maliyyələşdirilməsini tənzimləyir. Halbuki, həmin maddədə maliyyələşdirmə mənbələri dövlət büdcəsi və yerli büdcə kimi təsnif olunur, yenə də vəsaitin ayrılması üçün birbaşa məsuliyyəti öz üzərinə götürməli olan orqanların və ya müəssisələrin adı çəkilmir. Həmin maddədə qeyd edilir ki, müvafiq icra orqanları xüsusi dövlət təhsil müəssisələrində təhsil alan uşaqların daşınmasını təşkil etməlidirlər. Həmin müddəanın həyata keçirilməsi ilə bağlı qaydalar işlənməmişdir, yalnız sonradan qəbul edilən 193 nömrəli qərarda 67 icra qaydalarından biri təqdim olunur.
66
Milli fəaliyyət planı (MFP) (2005-2009)
67 Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabineti
(13 dekabr 2004-cü il), Xüsusi təhsil alan uşaqların xüsusi məktəblərə, sağlamlıq və müalicə mərkəzlərinə və tibb müəssisələrinə daşınması üçün həmin uşaqların valideynlərinə və digər qanuni nümayəndələrinə ödənilən vəsaitlər haqqında 193 nömrəli qərar
Yüklə 0,71 Mb. Dostları ilə paylaş:
|