Еколоэийа вя ятраф мцщитин мцщафизяси a. O. RÜSTƏmova, İ. H. HÜSeynov, S. N. DƏRZİyeva, R. T. Qafarov

Еколоэийа вя су тясяррцфаты ъурналы, №1, феврал, 2014 - жц ил 

 

 

 

8 

15,4  q  (0,1mol)  furfuriloksi-1,2-epoksipropan  və  32,1  q  (0,3  mol)  benzilamin  qarışdırılır. 

Qarışıq 100-200 °C-də 2 saat müddətində qızdırılır. Sonra vaakumda distillə edilir. Çıxım 23,7q 

(90,8%) olmuşdur. 

T

qay

=187-188 ºC (2 mm.c.st.),    n

D

20 

=1,5420;  d

4

20

=1,1314;    

 Tapılıb: MR

D

=72,6.        

 Hesablanıb:  MR

D

=72,96.             

 Tapılıb:  %  C 68,8;     H  7,31;    N 5,35;    O 18,39.  

                         C

15

H

19

NO

3 

 

 Hesablanıb: % C 68,9;    H 7,30;     N  5,36;   O 78,40. 

Birləşmə (I)-in quruluşu fiziki-kimyəvi metodlarla öyrənilmiş və təsdiq edilmişdir. İQ spektrdə 

3630 sm

-1

 sahəsindəki zolaqlar hidroksil qrupunun valent rəqslərinə, 3350-3310 sm

-1

 

zolaqlar isə 

ikili amin qrupunun valent rəqslərinə uyğundur. 

  Birləşmə  (I)  iysiz,  açıq  rəngli,  suda    həll  olmayan,  üzvi  həlledicilərdə  yaxşı  həll  olan, 

polivinilxloriddə yaxşı qarışan mayedir. 

  Polivinilxloridin müxtəlif funksional qruplar saxlayan birləşmələrlə tikilməsi ədəbiyyatda 

məlumdur [2]. Lakin PVX-in birləşmə (I) ilə tikilməsi məlum deyil. 

Qeyd  etmək  lazımdır  ki,  məlum  kompozisiya  böyük  möhkəmliyə,  aşağı  temperatura 

davamlı olmasına, termostabilliyinə və yanmamasına görə  fərqlənir. Tətbiq olunan kompozisiya 

ən  yaxşı  nəticələri  PVX əsasında diüçlübutilperoksid  (DÜBP) ilə hazırlanmış  tikici agent  verir 

[3]. 

Nümunə  1.  95%  PVX  (Fikinçer  sabiti  C-70),    4,99%  birləşmə  (1)  və  inisiator  olaraq 

0,01%  DÜBP qarışdırılır. Alınmış qarışıq  80°C –də 30 dəqiqə müddətində saxlanılır.  

PVX-in  tikilmə  prosesi  termiki  plastikləşdirməklə  5  dəqiqə  müddətində  150°C–də 

mikrovaliklərdə  aparılmışdır.  Qarışıq  160°C–də  50  kqs/sm

2

  təzyiqlə  30  dəqiqə  ərzində 

presləməklə sonradan su ilə soyutmaqla  saxlanılır. 

Nümunə 2.  Nümunə I şəraitində aşağıdakı tərkibdə PVX kompozisiya hazırlanmışdır.  

PVX -  -  -  -  -  -  -  - 90% 

Birləşmə (I) -  -  -  -  7,49%   

DÜBP -  -  -  -  -  -  -  0,01%.  

Nümunə 3.  Nümunə I şəraitində  aşağıdakı tərkibdə PVX kompozisiya   

 hazırlanmışdır. 

PVX  - - - - - - - - - - -  90%  

Birləşmə(I) - - - - - - - 99,99%,                        

         DÜBP - - - - - - - - - - 0,01%.  

Nümunə 4.  Nümunə I şəraitində  aşağıdakı tərkibdə PVX kompozisiya  

hazırlanmışdır. 

PVX - - - - - - - - - - -    95%,  

Birləşmə(I) - - - - - - -  4,98%,                        

DÜBP - - - - - - - - - - -  0,02%.   

Tikilmiş  PVX    kompozisiyasının    fiziki-mexaniki  nəticələri  cədvəldə  verilir.  Müqayısə 

etmək üçün difenilamino-3-alliloksi-propanol-2 (prototip) götürülmülşdür.  

 

 (II) 

 

PVX  kompozisiyasında birləşmə (II)-nin də nəticələri cədvəldə verilmişdir.   

 

Tikilmiş PVX  kompozisiyasının  fiziki-mexaniki göstəriciləri. 

Göstəricilər 

PVX, 

ilkin 

Nüm. 

1 

Nüm. 

2 

Nüm. 

3 

Nüm. 

4 

Birləşmə 

(II) 

---

Еколоэийа вя су тясяррцфаты ъурналы, №1, феврал, 2014 - жц ил 

 

 

 

9 

Çəkib uzatma zamanı max.  

möhkəmlik,  kqs/sm

2

 

480 

700 

630 

550 

680 

510-700 

Qırılma zamanı nisbi uzanma, kqs/sm

2

 

12 

70 

140 

200 

130 

20-130 

Yanması, san 

1 

0 

0 

0 

0 

0 

“Vika”ya görə istiliyə davamlılıq, ºC 

80 

161 

129 

91 

152 

76-146 

Xüsusi zərbə özlülüyü, kqs/sm

2

 

70 

250 

210 

160 

220 

140-240 

“Konqorot”a  görə  istiliyə  davamlılıq 

175 ºC-də, dəq 

30 

190 

258 

206 

165 

90-180 

 

Şaxtaya davamlılıq, ºC 

18 

53 

57 

60 

49 

46-58 

Gel-fraksiya, % 

12 

93,5 

94 

92,5 

91,5 

85-92 

 

Cədvəldən görünür ki, birləşmə (I) tətbiq edilməklə hazırlanan PVX kompozisiya tikilmə 

zamanı istiliyədavamlılığına görə prototipi 1,5 dəfə, termostabilliyə görə 2-2,5 dəfə üstələyir. 

Təqdim  olunan  kompozisiya  ilə  tikilmiş  PVX-in  istifadə  müddəti  çox,  fiziki-mexaniki 

göstəriciləri də yüksək olur. 

 

NƏTİCƏ 

 

1. Müəyyən edilmişdir ki, 1-furfuriloksi-3-benzilaminopropanol-2-nin   PVX  kompozisiyasında 

tikici  qgent  kimi  tətbiqi  məlum  kompozisiyaları  istiliyə  davamlılığına  görə  1,5  dəfə, 

termostabilliyinə görə  2-2,5 dəfə üstələyir. 

2. Təqdim olunan kompozisiya ilə tikilmiş PVX-in istifadə müddəti çoxalır.           

    Fiziki-mexaniki göstəriciləri yüksək olur.  

 

ƏDƏBİYYAT 

 

 1.  Sadıxzadə Ş.İ., Əliyev Ə.B.,  Novruzov  S.Ə. Furfuroloksimetiləvəzliu 1,3-oksozolidinlərin 

sintezi.  Azərb. Kimya  jurnalı, 5, 1987. 

   2.  Изд-во  « Советская энсиклопедия» М,1974, С 799. 

   3.  a.c.CCCP № 581691, C08 L 27/06, 1977. 

 

A.Б.Алиев, Б.М.Мамедова, Т.Г.Зейналова 

 

         

Синтез  1-фурфурилокси-3-бензиламинопропанола-2  и  применение  его  качестве 

сшивающего агента поливинилхлорида. 

 

РЕЗЮМЕ 

 

 

Синтезирован  1-фурфурилокси-3-бензиламинопропанол-2.  Полученное    соедине-

ние  применено  в  качестве    сшиваюшего  агента  поливинилхлорида.  Установлено,  что  

применение его как сшиваюшего агента ПВХ превосходит исвестные композиции  по теп-

лостойкости в 1,5 раза, а по термостабильности в 2,5-3 раза. 

 

 

 

N.T. SƏFƏROVA 

 

BÖYÜK ŞOR GÖLÜNÜN EKOLOJI VƏZIYYƏTI 

 

Milli Aerokosmik Agentliyi, Ekologiya İnstitutu. 

---