Еколоэийа вя ятраф мцщитин мцщафизяси a. O. RÜSTƏmova, İ. H. HÜSeynov, S. N. DƏRZİyeva, R. T. Qafarov

Еколоэийа вя су тясяррцфаты ъурналы, №1, феврал, 2014 - жц ил 

 

 

 

5 

rın genetik xüsusiyyətlərini, fiziki, fiziki-kim-

yəvi, aqrokimyəvi və sanitar-gigenik göstəri-

cilərini müəyyənləşdirmək vacibdir  

Model kimi qəbul edilən bu torpaqların  

əraziləri üçün yayı quru isti, qışı mülyim ke-

çən  yarımsəhra  iqlimi  səciyyəvidir.  İqlim 

amilləri-atmosfer  təzyiqi,  temperatur,  nəm-

lik,  yağmurların  miqdarı,  yuxarı  və  aşağı 

temperatur göstəriciləri, torpağın bioloji üzvi 

həyatında mühüm rol oynayır.  

 

Nəticə 

 

Yekun olaraq təklif edirik ki, münbitlik 

bir  sıra  tibbi  və  antropogen  amillərin  təsiri 

altında  aparıldığı  üçün  bu  cəhət  torpaqların 

rekultivikasiyasında nəzərə alınsin.  

 

Ədəbiyyat 

 

1.

 

Nəsibov.M.M.  Neftlə    çirklənmiş  sahə-

lərdə  ilkin  bərpa  işləri  prosesi  və  son 

monitorinqin aparılması - 2008 Elmi pra-

ktiki konfrans materialları 

2.

 

Cəfərov.F.A. Neftlə çirklənmiş torpaqla-

rın təmizlənməsində mexaniki təmizləmə 

qurğularından istifadə ARDNŞ-in poten-

sialı  -  2008 Elmi praktiki konfrans ma-

terialları 

 

А.О. Рустамова,  И.Г. Гусейнов,   

С.Н. Дарзийева,  Р.Т. Гафаров 

 

Приведение участков загрязненных 

нефтью в экологически благонадежное 

состояние на основе мониторинговых 

данных 

 

Резюме 

 

В  статье  рассмотрены  некоторые 

вопросы  рекультивикации  загрязненных 

нефтью  и  нефтепродуктами  земель  для 

дальнешего  использования  этих  земель 

для народного  хозяйства. 

 

A .O. Rustamova,   I.H. Huseinov,    

S.N. Darzieva,  R.T. Gafarov. 

 

Greating ecologicall suitable conditions 

for oil-polluted areas according to 

monitoring  results 

 

Abstract 

 

    In  this  article  have  been  looking  for  the 

some  problems  related  with  the  restoration 

of the areas polluted with the oil and the oil 

products.  Giving  recommendations  for  agri-

cultur.

Ə.B. ƏLIYEV,  B.M. MƏMMƏDOVA,  T.G. ZEYNALOVA 

 

1-FURFURILOKSI-3-BENZILAMINOPROPANOL-2-NIN SINTEZI VƏ ONUN 

POLIVINILXLORID KOMPOZISIYASINDA TIKICI AGENT KIMI TƏDQIQI 

 

1-Furfuriloksi-3-benzilaminopropano 

l-2 furfuriloksi-1, 2-epoksipropandan  

alınmışdır  [1].  

 

(I)

 

 

15,4  q  (0,1mol)  furfuriloksi-1,2-epok-

sipropan və 32,1 q (0,3 mol) benzilamin qa-

rışdırılır. Qarışıq 100-200 °C-də 2 saat müd-

dətində  qızdırılır.  Sonra  vaakumda  distillə 

edilir. Çıxım 23,7q (90,8%) olmuşdur. 

T

qay

=187-188 ºC (2 mm.c.st.),    

 

n

D

20 

=1,5420;  d

4

20

=1,1314; 

 

   Tapılıb: MR

D

=72,6.        

    Hesablanıb:  MR

D

=72,96.             

    Tapılıb: %  C 68,8; H 7,31; N 5,35;  

O 18,39. C

15

H

19

NO

3

 

      Hesablanıb:% C 68,9; H 7,30; N 5,36; O 

78,40. 

Birləşmə  (I)-in  quruluşu  fiziki-kimyəvi  me-

todlarla  öyrənilmiş  və  təsdiq  edilmişdir.  İQ 

spektrdə 3630 sm

-1

 sahəsindəki zolaqlar hid-

roksil  qrupunun  valent  rəqslərinə,  3350-

3310  sm

-1

 

zolaqlar  isə  ikili  amin  qrupunun 

valent rəqslərinə uyğundur. 

---

Еколоэийа вя су тясяррцфаты ъурналы, №1, феврал, 2014 - жц ил 

 

 

 

6 

Birləşmə (I) iysiz, açıq rəngli, suda  həll 

olmayan, üzvi həlledicilərdə yaxşı  həll olan, 

polivinilxloriddə yaxşı qarışan mayedir. 

Polivinilxloridin  müxtəlif  funksional 

qruplar  saxlayan  birləşmələrlə  tikilməsi 

ədəbiyyatda  məlumdur  [2].  Lakin  PVX-in 

birləşmə (I) ilə tikilməsi məlum deyil. 

Qeyd  etmək  lazımdır  ki,  məlum  kom-

pozisiya  böyük  möhkəmliyə,  aşağı  tempera-

tura  davamlı  olmasına,  termostabilliyinə  və 

yanmamasına  görə    fərqlənir.  Tətbiq  olunan 

kompozisiya ən yaxşı nəticələri PVX əsasın-

da  diüçlübutilperoksid  (DÜBP)  ilə  hazırlan-

mış tikici agent verir [3]. 

Nümunə 1. 95% PVX (Fikinçer sabiti 

C-70), 4,99% birləşmə (1) və inisiator olaraq 

0,01%  DÜBP  qarışdırılır.  Alınmış  qarışıq  

80°C-də 30 dəqiqə müddətində saxlanılır.  

PVX-in tikilmə prosesi termiki plastik-

ləşdirməklə  5  dəqiqə  müddətində  150°C-də 

mikrovaliklərdə aparılmışdır. Qarışıq 160°C-

də  50  kqs/sm

2

  təzyiqlə  30  dəqiqə  ərzində 

presləməklə  sonradan  su  ilə  soyutmaqla  

saxlanılır. 

Nümunə 2.  Nümunə I şəraitində aşağı-

dakı  tərkibdə  PVX  kompozisiya  hazırlan-

mışdır.  

PVX -  -  -  -  -  -  -  - 90% 

Birləşmə (I) -  -  -  -  7,49%   

DÜBP -  -  -  -  -  -  -  0,01%.  

Nümunə 3. Nümunə I şəraitində  aşağı-

dakı  tərkibdə  PVX  kompozisiya    hazırlan-

mışdır. 

PVX  - - - - - - - - - - -  90%  

Birləşmə(I) - - - - - - - 99,99%,                        

 DÜBP - - - - - - - - - - 0,01%.  

Nümunə 4.  Nümunə I şəraitində  aşa-

ğıdakı  tərkibdə  PVX  kompozisiya  hazırlan-

mışdır. 

PVX - - - - - - - - - - -    95%,  

Birləşmə (I) - - - - - - -  4,98%,                        

DÜBP - - - - - - - - - - -  0,02%.   

 

Tikilmiş  PVX  kompozisiyasının  fiziki- 

mexaniki  nəticələri  cədvəldə  verilir.  Müqa-

yisə  etmək  üçün  difenilamino-3-alliloksi-

propanol-2 (prototip) götürülmülşdür.  

 

       (II) 

 

 

PVX  kompozisiyasında  birləşmə  (II)-

nin də nəticələri cədvəldə verilmişdir.   

 

Tikilmiş PVX  kompozisiyasının  fiziki-mexaniki göstəriciləri 

Göstəricilər 

PVX, 

ilkin 

Nüm.1  Nüm.2  Nüm.3  Nüm.4 

Birləşmə 

(II) 

Çəkib uzatma zamanı max.  

möhkəmlik, kqs/sm

2

 

480 

700 

630 

550 

680 

510-700 

Qırılma zamanı nisbi uzanma, 

kqs/sm

2

 

12 

70 

140 

200 

130 

20-130 

Yanması, san 

1 

0 

0 

0 

0 

0 

“Vika”ya görə istiliyə davamlılıq, ºC 

80 

161 

129 

91 

152 

76-146 

Xüsusi zərbə özlülüyü, kqs/sm

2

 

70 

250 

210 

160 

220 

140-240 

“Konqorot”a görə istiliyə davamlılıq 

175 ºC-də, dəq 

30 

190 

258 

206 

165 

90-180 

 

Şaxtaya davamlılıq, ºC 

18 

53 

57 

60 

49 

46-58 

Gel-fraksiya, % 

12 

93,5 

94 

92,5 

91,5 

85-92 

 

Cədvəldən görünür ki, birləşmə (I) tət-

biq  edilməklə  hazırlanan  PVX  kompozisiya 

tikilmə  zamanı  istiliyədavamlılığına  görə 

prototipi 1,5 dəfə, termostabilliyə görə 2-2,5  

 

dəfə üstələyir. 

Təqdim olunan kompozisiya ilə tikilmiş 

PVX-in istifadə müddəti çox, fiziki - mexani-

ki göstəriciləri də yüksək olur. 

 

---