Ədəbiyyat, sənət və fikir dərgisi
OZAN DÜNYASI № 4(11), 2012
Yüklə 1,39 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- OZAN DÜNYASI № 4(11), 2012
- Yel Babası, Çən Qarısı...
OZAN DÜNYASI № 4(11), 2012 103 dastanında Alı kişi də Qıratla Düratı belə böyüdürdü. Orda da insanın nəzərlərinə – baxışlrına görə atlar qanadlarını itirdi. Baxmayaraq göydən gəlməmişdi, sudan çıxmışdılar...) *** Atalar ona görə deyiblər ki, qalan şey yoxdur, hər şey dəyişir, bö- yüməli olanlar böyüyür, kiçilməli olanlarsa kiçilir... Xalq da belədir, xalqın da köklüsü, köksüzü olur. Köksüz, əsilsiz- nəsilsiz xalq yaradıcı deyil, bu mənada heç nəyi olmaz; nə şəhəri olar, nə qalası, nə musiqisi, nə özünəməxsus adət-ənənəsi. Heç nəyi olmadığına görə də başqa xalqların yaratdıqlarına əl uzadır, oğurluq edir; musiqisin- dən götürür, geyimindən, yeməyindən, adət-ənənəsindən götürür. Bax- mayaraq, millət kimi özünü göstərməkçin yalan-doğru, yazıb-yaratdıq- ları da var. Əl uzadıb başqa xalqlardan götürdüklərinə də: – Bu, mənəm, bütün bunlar mənimdi...! – deyə bilir. Təəssüf ki, bu cür oğurluqları çox görmüşük, indinin özündə də tez- tez baışmıza gəlməkdədir. Əsilli-nəcabətli, köklü Xalq yaradıcı xalqdır, yaratdıqlarıyla ətrafına güclü təsir edər, ab-hava yaratmağı bacarar, özünün olan heç nəyi başının üstə qaldırıb, – Mənəm, – demək ağlına belə gəlməz...Yaşayıb- yaratmaqla məşğul olar. *** Belə deyirlər ki, vaxtın-zamanın ilk çağlarında Günəş Güngözəl adında qızıl saçlı bir gözəlmiş, ulduzlar da başında qırx incəbel qız bəxtəvərlik içində yaşayırmış. Dan söküləndə darana-darana dənizlərdən çıxarmış, doğudan batıya dünyanı seyr eliyərmiş, sonra da bir dağın bir yamacında düşərgə salıb əylənərmiş. Günlərin birində bir çobana rast gəldi, Çoban çiynyndə kəpənəyi (yapıncı) tütək çalmaqdydı, heç başını da qaldırıb Güngözələ fikir vermədi, tütəkdə sevgisini axtarırıdı: Saçın uzun hörməzlər, Sarı gəlin, Gülü sulu dərməzlər... Səni mənə verməzlər, Sarı gəlin... Güngözəl başının dəstəsi qırx incəbelə dedi: – İndi çobanın yapıncısını soyunduracam, baxın... Qırx incəbel yeri-yerdən gülümsədilər... Güngözəl üz-gözünün dumanını silib cilvələndi, yanaqları alışıb yandı, alaseyrək buludlar vardı, qarşısından OZAN DÜNYASI № 4(11), 2012 104 çəkildi, Güngözəlin baxışlarından od saçıldı. Çoban yapıncısını çıxardıb yan- yörəsinə baxdı. Sonra başını qaldırdı, gördü Gün qızıl saçlı bir gözəldi. Min könüldən bir könülə Güngözələ aşiq oldu... Güngözəl də Çobana vurulmuşdu, bunu qırx incəbel də bilirdi, artıq. Vaxt idi, Güngözəl qızıl tellərini yığıb qəmlənə-qəmlənə dağların ardına, – ayrılığa endi... Dan söküləndə Güngözəl yenə darana-darana, tellənə-tellənə dənizlərdən çıxdı, qırx incəbel də ar- dınca... Yenə dünyanı seyr eləyəndən sonra gəlib dağın ətəyində əyləndilər... Amma Güngözəl fikirliydi, ona görə də yerüzü qayğılı, hava qaş-qabaqlı, buludluydu. Çobanınsa nə gecəsi gecəydi, nə gündüzü gündüz. Buludların arasından sevdiyi Güngözəli arayırdı. Qırx incəbel Güngözəlin könlünü açmaq üçün dövrəsində halay tutub oxuyurdular. Bulud gəldi aşdı-daşdı, Çəmən çayıra dolaşdı. Bir igid el çobanı Güngözəli aldı qaçdı... Güngözəlim gəl çıx, Səmənd ata kəmənd at, Səmənd ata min çıx! Elə buna bənd imiş, göyün üzü açıldı, buludlar qoşun-qoşun dərələr boyu sürünüb gözdən itdi. Güngözəl qızıl hörüklərini sallayıb Çobanın yanına endi. Çobanla qol-boyun olmuşdular. Çəmən-çayır, gül-çiçək sevinc içində ətir saçırdı. Qırx incəbel qızsa yenə mahnısını oxuyurdu: Səmənd ata kəmənd atdım, Səmənd ata min çıx... Güngözəl gəl, çıx! Qaraxan adında zalım bir xan vardı, o da başının adamlarıyla ova çıxmışdı. Gördü, Çoban sürünü başına buraxıb gözəl bir qızla kef- damaqdadı. Qız da elə gözəldi, dillə deyiləsi deyil. Qaraxan hirsləndi, adamlarına dedi: – Gedin, Çobanı qandallayın, qızı da gətirin gəlin! Xanın atlıları hücum etdilər. Çoban işi belə görüb qamçısını çəkdi, qamçı ildırım oldu, çaxdı, Xanı da admlarını da yandırıb külə döndərdi. Belə deyirlər ki, o vaxtdan Güngözəllə Çoban bir-birini tapa bilmədi. Çobanın özü Ay oldu, qamçısı ildırım. Qırx incəbel də dağılışdı, çəkilib hərəsi bir ulduza döndü... OZAN DÜNYASI № 4(11), 2012 105 Beləcə, onlar yedi-içdi, dörə (yuxarı başa, hörmətli, sayılan yerə) keçdi, bir bu nağıl qaldı, bir də qırx incəbelin oxuduğu bu mahnı... Səmənd ata kəmənd at, Səmənd ata min çıx, Gün gözəlim gəl çıx... Yel Babası, Çən Qarısı... Uşaq vaxtı, ən çox gözlədiyimiz, nənələrimizin-babalarımızın söylə- dikləriylə varlığını yaxından duyduğumuz Yel Babasıydı, bir də Çən Qarısı... Tərbiyəmizdə iştirak etmiş baş qəhrəmanlar da deyə bilərik... “Yel babası yelnən gələr, Çən qarısı çənnən gələr” çənli-çiskinli ha- valarda nənəm nəvə-nəticələrini başına yığıb nağılına beləcə başla- yardı... “Çən qarısı həmişə çənə bürünüb gəlir, onun brüncəyi çəndi, gəlir, bacamızdan baxır, buxarı başında əlini qızdıra-qızdıra sizi axtarır, deyir, görüm balacalar necədi, hardadılar, neynirlər? Sözə baxırlarmı, xalı toxuyurlarmı, dərs oxuyurlarmı? Bilirlərmi ki, quşa daş atmazlar, yola daş atmazlar. Quşun qanadına dəyər, yolun adamına dəyər... Çən qarısı- nın ətəyi yayda sərin olur, qışda ilıq. Kim sözə baxır, kim dərs oxuyur, ətəyini onun üstünə salır ki, tez böyüsyn. Sözə baxmayanları, dərs oxu- mayanları, yola daş atanları, quşa daş atanları, çox yatanları ətəyinə bü- küb aparır, ilin bu başından o başına yumaq yumaqladar, kələf açdırar... Yel babası da sözə baxanları, dərs oxuyanları yel atına mindirib yarıdar-yarsıdar, sözə baxmayanlara püĢkək təmizlədər, çör-çöp yığdı- rar... Bunların belə mahnısı da vardı, oxuyardıq: Yel babası, yelnən gəl, Aynan gəl, ilnən gəl, Xıdır Nəbiyə qovud, Sənə yelapardı bişirdim, Çiçəklə-güllə gəl. Çən qarısı çən qara , Mən ağ olum, sən qara. Püşkəyi sel apara, Çör-çöpü yel apara. Yumağın suya düşəsi, Yüklə 1,39 Mb. Dostları ilə paylaş:
|