Maliyyə
böhranlarının
növləri
bank böhranı
borc böhranı
suveren defolt
satılma böhranı
birja (fond) böhranı
bazar köpükləri böhranı
valyuta böhranı
16
"Dünya maliyyə böhranı və antiböhran
siyasəti,nəzəriyyə, metodologiya və təcrübə"
Maliyyə böhranlarının səbəbləri və
qanunauyğunluqları
İqtisadi sistemdə maliyyə sektorunun hakimliyindən yaranmış böhranlar
Tənzimlənmənin çatışmamazlıqları nəticəsində yaranmış böhranlar
Maliyyə bazarı subyektlərinin psixoloji davranışı nəticəsində yaranmış
böhranlar
Kredit ekspansiyası ilə yaranmış böhranlar
17
"Dünya maliyyə böhranı və antiböhran
siyasəti,nəzəriyyə, metodologiya və təcrübə"
Maliyyə böhranlarına dair qanunauyğunluqlar
Bəzi iqtisadçılar maliyyə sektorunun inkişafı və real iqtisadi artımı
arasında müsbət və mənfi korrelyasiya ayırırlar. Fərz edirlər ki,
iqtisadiyyatın bu iki sektoru arasındakı müsbət («normal») korrelyasiya yalnız
1950-1960-cı illərdə müşahidə edilmişdir, sonra isə xüsusilə son 20-25 ildə
güclənmiş mənfi korrelyasiya baş vermişdir. Bu neqativ qarşılıqlı münasibət
aşağıdakı qanunauyğunluqlarda ifadə olunur:
1. «sıxışdırma effekti»
2. «maliyyə hakimliyi hipotezi»
3. «kazino kapitalizmi»
4. «qısamüddətlilik hipotezi»
5. «maliyyə qeyri-stabilliyi hipotezi»
18
"Dünya maliyyə böhranı və antiböhran
siyasəti,nəzəriyyə, metodologiya və təcrübə"
Derivativlər
Hal-hazırda maliyyə sektorunun strukturu, eləcə də iqtisadi sistemin strukturu
çevrilmiş piramida formasını almışdır ki, bu da onu göstərir ki, müvəqqətilik və
müvafiq olaraq, tərəddüdlük maliyyə sektorunda artır. Burada əsas rolu derivativlər
oynayır.
Derivativlər – qiyməti baza qiymətli kağızların dəyərilə müəyyənləşən törəmə
qiymətli kağızlardır (ikinci səviyyə qiymətli kağızlar). İqtisadi ədəbiyyatda
derivativləri mühüm maliyyə innovasiyası kimi nəzərdən keçirirlər. Derivativlərdən
istifadə nisbətən uzaq tarixə malikdir. Onların prototipləri valyuta fyuçersləri
olmuşdur.
Derivativlər bir tərəfdən, maliyyə bazarı strukturunun mürəkkəbləşməsində məntiqi
nəticədir, digər tərəfdən isə belə müürəkkəbləşməyə və məxfiliyə o dərəcədə səbəb
olur ki, maliyyə kompaniyalarının portfellərinin real qiymətləndirməsi və potensial
şəkildə ödəmə qabiliyyəti olmayan borc alanların aşkar edilməsi praktiki olaraq,
qeyri-mümkün olur.
19
"Dünya maliyyə böhranı və antiböhran
siyasəti,nəzəriyyə, metodologiya və təcrübə"
İqtisadi böhranlar nəzəriyyəsinin postulatları
böhrana qeyri-
müəyyənlik və ya
bifurkasiya vəziyyəti
xarakterikdir
böhran üçün
gözlənilməzlik
xarakterikdir
böhranlar həmişə sistemə
zərərin vurulması
təhlükəsilə müşayiət
olunur
böhranlara ictimai-
iqtisadi inkişafın
paradiqmalarının
dəyişməsi stimulu kimi
baxmaq olar
20
"Dünya maliyyə böhranı və antiböhran
siyasəti,nəzəriyyə, metodologiya və təcrübə"
Böhranlar
Böhran
Böhran, sözün geniş mənasında, hadisələrin inkişafında
kəskin «sınıq», ağır keçid durumu, mürəkkəb vəziyyət
deməkdir.
Yunan transkripsiyasında böhran «qərar» və ya «dönüş
məntəqəsi», latın transkripsiyasında «bölgü» və ya «sınma»,
çində isə eyni zamanda «təhlükə» və «imkan» mənasını verir.
Böhrana yalnız dağıdıcı deyil, həmçinin yaradıcı tərəqqi kimi
də baxmaq olar. Bununla o, böhranın yalnız destruktiv
elemntlərindən olan fəlakətdən köklü surətdə fərqlənir.
21
"Dünya maliyyə böhranı və antiböhran
siyasəti,nəzəriyyə, metodologiya və təcrübə"
Böhranların gözlənilən müsbət nəticələri
böhran cəmiyyətin inkişafını dayandırmamış, əksinə, bir sıra ölkələr üçün o,
sanki “texnoloji fasilədir”
bir çox ölkələrdə və bütün dünyada toplanmış sərvət artacaq, çünki yenidən
yaradılmış kapital onun «sıradan çıxmış» hissəsini ötüb keçir
ölkələr qlobal maliyyə-iqtisadi böhranından zəngin antiböhran təcrübəsi alaraq,
çıxdı
böhranın ən mühüm dərslərindən biri həddən artıq
de-tənzimləmə siyasətinin
iflasa uğraması, nəzarətsizlik və dövlətin iqtisadi proseslərə müdaxiləsinin
təcrid edilməsidir
böhran göstərmişdir ki,
hal-hazırda zəngin ölkələrin əsas məsələsi inkişafın
keyfiyyətinin qaldırılması və sərvətlərin ədalətli bölgüsü haqqında qayğıdır.
böhran iqtisadi cəhətdən geridə qalmış ölkələrin yoxsulluqdan çıxarılması
problemini dərinləşdirmişdir,
bəşəriyyətin gələcəyi xeyli dərəcədə onların
həllindən asılıdır. Bərabərlik və ədalətlilik olmadan dünyadakı ümumi stabilliyi
qlobal miqyasda təmin etmək qeyri-mümkündür.
22
"Dünya maliyyə böhranı və antiböhran
siyasəti,nəzəriyyə, metodologiya və təcrübə"
Dostları ilə paylaş: | 
