26
kendi isteklerine çok düşkün ve hırslı olmasıdır. Buna da “şereh” denir. Birincisi
cehaletten kaynaklanır. Diğeri ise aşırı hırstan doğar. Her ikisi de nefsin
fıtratındandır.
Nefsin yaratılıştan gelen ve “cibilliyet” ismi verilen dört temel özelliği
vardır. Bunlar hevâsından doğan isteklerinin kaynağıdır. Bu, Allah’ın onu
yaratmış olduğu fıtratının bir gereğidir.
Birincisi “zayıflıktır”. Bu onun topraktan yaratılmış olmasının sonucudur.
Sonra “cimrilik” gelir. Bu insanın yapışkan çamurdan yaratılmasının
sonucudur.
Üçüncüsü “şehvet” tir. Bu, pişirilmiş, kızgın çamurdan yaratılmasının
sonucudur.
Dördüncüsü “cehalettir”. Bu ise insanın kuru balçıktan yaratılmış
olmasından kaynaklanır.
Bu özellikler ona imtihan için verilmiştir. Onda zayıflığın, güçsüzlüğün,
düşüklüğün ve eğriliğin asılları vardır. Bu her şeye gücü yeten ve her şeyi en iyi
bilen Allah’ın takdiridir.
Sonra nefs dört farklı sıfat ile mübtelâ (hasta, sıkıntılı, düşkün, tutkun)
edilmiştir.
Bunların ilki kibir, zorlama, övülmeyi sevmek, onur ve zenginliği sevmek
gibi sıfatlardır.
İkincisi şeytani huylardır.
Aldatmak, hile, haset gibi huylar bu kısma girer.
Üçüncüsü, hayvanlarda bulunan sıfatlardır. Bunlar, aşırı derecede yeme-
içme, şehvet gibi sıfatlardır.