Çobanoğullari uc beyliĞİ DÖnemine ait gideros fetiHNÂmesi (683 / 1284): ÇEVİRİ ve değerlendirme
Yüklə 11,14 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 4. Fetihnâmenin Türkçe Çevirisi
Çobanoğulları Uc Beyliği Dönemine Ait Yeni Bulunmuş…
Eserin Fatih nüshası sadece mukaddimeyi, ilk bölümü ve ikinci bölümün başlarını içermektedir. 39 Bu yüzden doğal olarak orada fetihnâme metni bulunmamaktadır. O. Turan, risalenin Fatih nüshasından yararlandığı ve bu nüsha da eksik olduğu için Kavâ‘idü’r-Resâ’il’i küçük bir inşâ kitabı diye değerlendirmiş, bundan dolayı da risalede hakiki bir vesikaya tesadüf edemediğini belirtmiştir. 40 Oysaki bu risalede 683 / 1284 tarihli Gideros Fetihnâmesi gibi gerçek bir belge bulunmaktadır. Dolayısıyla Kavâ‘idü’r- Resâ’il’in gerçek değeri şimdiye kadar yeterince vurgulanamamıştır. Bahsi geçen Gideros Fetihnâmesi’nin bu çalışmamızda ele alınarak incelenmesinin, Kavâ‘idü’r-Resâ’il’in de öneminin anlaşılması bakımından faydalı olacağı kanaatindeyiz. Esad Efendi nüshasının son kısmında bulunan vesikaların ise Tahran nüshasının aynı bölümündeki belge örneklerinden farklı olduğu görülüyor. Şöyle ki Esad Efendi nüshasının son kısmındaki ilk mektup Konya’dan “efendim, uluların ve fazılların meliki Nasreddin’e” yazılmıştır. Bunun ardından Mevlânâ Şerefeddin Hattat’a, Melikü’l-Etıbbâ ve Reisü’l-Hukemâ unvanlarıyla anılan Tabip Ekmeleddin’e, yine aynı kişiye (Kayseri’den gönderilmiştir), merhum melikü’s-sevâhil şehid Emir Bahâeddin’e (Konya’dan gönderilmiştir), Kayseri’de bulunan Emir Nusretüddin’e, İran ve Turan veziri Şemseddin Muhammed el-Cüveynî’ye, arkadaşlara ve benzeri kişilere yazılmış olan mektuplar yer almaktadır. 41 Fakat Tahran nüshasında bu mektupların hiç birisi bulunmamakla beraber, onların yerine Kastamonu sahillerindeki Gideros kalesinin alınmasına dair bir fetihnâme metni ile döneme ait zeâmet, kütvâl, şehir nâibi, eyâlet yöneticisi, kethüda, müşrif, müderris, tabip, hatip, muid ve mütevelli tayinine ilişkin belge örnekleri sunulmuştur. Böylece, Gideros Fetihnâmesi’nin de içinde yer aldığı dördüncü kısmın gerçek metni Kavâ‘idü’r-Resâ’il’in üç nüshası içinde sadece Tahran nüshasında bulunmaktadır. Bahse konu fetihnâme, bu nüshanın dördüncü bölümünün hemen başında yer almış olup, bu bölümdeki ilk belge örneğini teşkil etmektedir.
39 Söz konusu nüshanın kapsadığı kısımlar, risalenin Tahran baskısının 225-251. sayfalarına denk gelmektedir. 40 Bkz.: Turan, Vesikalar, s.172-173. 41 Bu mektupların bir kısmı diğer şahıslara atfedilen XIII. yüzyıl münşeat mecmualarında, örneğin Bedreddin Yahya er-Rûmî’nin et-Teressul ile’t-Tevessül ve Ebû Bekir b. Zekiyyüddin el-Konevî el-Mütetabbib’in Ravzatü’l-Küttâb ve Hadîkatü’l-Elbâb isimli eserlerinde (bkz.: O. Turan, Vesikalar, s.147-150; A. Sevim, Makaleler, C. III, Berikan Yayınevi, Ankara 2005, s.583-635) yer almış olup, bunların Kavâ‘idü’r-Resâ’il’in bir parçası olmadığı anlaşılmaktadır. Çünkü söz konusu eserin mukaddimesinden belli olduğu üzere burada mektup örnekleri üçüncü bölümde sunulmuş olup, dördüncü bölümde fetihnâme ile divanî ve şer’î takriratın yer alması gerekir (bkz.: İstanbul Süleymaniye Ktp. Esad Efendi, Nr.3369, v.34a; Tahran Melik Milli Ktp., Nr.1196, s.108; Hôyî, Mecmû‘a-yı Âsâr, s.227). C. YAKUPOĞLU ve N. MUSALI
90 Fetihnâmenin yer aldığı Kavâ‘idü’r-Resâ’il’in Tahran nüshası Melik Milli Kütüphanesi Nr. 1196’da korunan bir mecmua içindeki dört risaleden biridir. Hicrî IX. / Miladî XV. yüzyılda muarreb nesih hattıyla istinsah edilmiş olan mecmuanın uzunluğu 26 cm, eni ise 13 cm’dir. Devletâbâdî türünden olan kâğıtlar üzerine yazılmış olan mecmua siyah renkli yenilenmiş deri kapak içine alınmıştır. Sayfalardaki satır sayısı 17’dir. 42 Mecmuadaki eserler şu şekilde sıralanıyor: 1. Hasan el-Hôyî - Nüzhetü’l-Küttâb ve Tuhfetü’l-Ahbâb (s.1-70); 2. Hasan el-Hôyî – Mültemisât (s.71-103); 3. Hasan el-Hôyî - Kavâ‘idü’r-Resâ’il ve Ferâ’idü’l-Fezâ’il (s.105-221); 4. Ahmed b. Ali b. Ahmed – Kenzü’l-Letâ’if (s.227-312). Söz konusu mecmuadaki ilk üç eserin el-Hôyî’ye ait bulunması, sonuncu eserin de yukarıda belirttiğimiz üzere bazen el-Hôyî’ye atfedilmiş olması dikkat çekicidir. Fetihnâmeden ilk kez, Kavâ‘idü’r-Resâ’il’in el-Hôyî külliyatı içinde S. Abbaszâde tarafından yayınlanmış olan Farsça baskısını gözden geçirirken haberdar olduk. Daha sonra ise Cide ile ilgili yabancı bir araştırmacının çalışmasında S. Abbaszâde’nin neşrine dayanarak, bu fetihnâmeden kısaca bahsedildiğini gördük. 43 Fakat Kavâ‘idü’r-Resâ’il’in söz konusu Farsça baskısında bazı sorunların olabileceğini sezdiğimizden dolayı eserin yazma nüshasını elde ederek karşılaştırma yapmayı uygun bulduk. 44 Bu çerçevede fetihnâmenin tarafımızca yapılmış Türkçe çevirisi aşağıda verilmiştir. 45
4. Fetihnâmenin Türkçe Çevirisi “Fetihnâmenin sureti Gideros kalesi merhum 46 Emir Muzaffereddin Yavlak Arslan bin Alp Yürek’in 47 – Allah onun derecesini yükseltsin – cihâdı ile ele geçirildi ve bu 42 http://www.malekdlib.org/UI/Search/BasicSearch.aspx?HomeQuery=%D8%AE%D9%88% DB%8C%DB%8C&AllFields=true&InnerSearch=false&Fazi=false&type1=0&SelectFiel d=-1&HasDigital=0&Index=home (14.11.2017) 43 A.C.S.Peacock. “Cide and its region from Seljuk to Ottoman times” in Bleda S. Düring and Claudia Glatz (eds), Kinetic Landscapes. The Cide Archaeological Project: Surveying the Turkish Western Black Sea Region, De Gruyter, Berlin 2015, p.377-378. 44 Söz konusu nüshanın fotokopisini bize gönderme lütfunda bulunduğu için İranlı bilim adamı Dr. Mohammadamin Shahjouei’ye şükranlarımızı sunarız. 45 Hôyî, Kavâ‘idü’r-Resâ’il, Tahran Melik Milli Ktp., Nr.1196, s.199-206; Hôyî, Mecmû‘a-yı Âsâr, s.282-285. 46 Burada müellifin dilinden Yavlak Arslan için “merhum” ifadesinin kullanılmasına rağmen el-Hôyî’nin Kavâ‘idü’r-Resâ’il’i telif ettiği 684 yılının Receb ayında (Eylül, 1285) adı geçen Çobanoğlu hükümdarı daha hayattaydı. Kanaatimizce el-Hôyî, Kavâ‘idü’r-Resâ’il’i Yüklə 11,14 Mb. Dostları ilə paylaş:
|