Chizmachilik lotin 2019. indd

http://eduportal.uz

---

5
1.2-chizma.
1.1-chizma.
1.3-chizma.
http://eduportal.uz

---

6
1. 1.1-chizmada detallar qanday aksonometrik proyeksiyada tasvirlangan?
2. 1.2-chizmadagi detallar qanday ko‘rinishlarda berilgan?
3. 1.3-chizmadagi detallar nima uchun bitta ko‘rinishda tasvirlangan? 
Ular qanday geometrik jismlardan tuzilgan?
4. 1.3-chizma, 
a
yuzasidagi 
X
belgi nimani ifodalaydi?
1. Chizmalarga o‘lchamlar qo‘yishda eng avval nima tanlab olinadi?
A. Buyumning bazasi.
B. Buyumda detal holati.
C. O‘lcham chiziqlari va o‘lcham sonlari.
D. Detalning tayyorlash jarayonidagi holati.
2. Ko‘rinish deb nimaga aytiladi?
A. Detalning tekislikka qarab turgan tomonining tasviri.
B. Detalning kuzatuvchiga ko‘rinib turgan tomonining tasviri.
C. Detalning eskizi.
D. Detalning texnik rasmi.
3. Detalning qaysi ko‘rinishi V tekislikda chiziladi?
A. Mahalliy. B. Chapdan. C. Ustdan. D. Bosh (asosiy).
1.3-chizma, 
a
da detalning V dagi tasviri berilgan bo‘lib, mantiqiy fi kr yuritib, 
uning markaziy o‘qi orqali o‘tuvchi silindrik teshik (diametri 
∅
10) kompyuter-
da uning chizmasi bajarilsin.
2-§. KESIMLAR
Har qanday detal uning aniq bajarilgan chizmasi orqali yasaladi. Stan-
dart talabiga muvofi q detal chizmasi barcha soddalashtirish va shartliliklar 
qo‘llanilgan holda eng kam ko‘rinishlarda chizilishi lozim. Aks holda, chiz-
mani o‘qish murakkablashib ketadi va detalning geometriyasini o‘qish qiyin-
lashib, yasalgan detal yaroqsiz bo‘lishi mumkin.
Detalning u yoki bu qismi shaklini aniqlash maqsadida kesim qo‘llaniladi. 
Uning ichki tuzilishini aniqroq bilish maqsadida kesim bilan birga qirqim 
ham qo‘llaniladi. Shunday qilinganda detalning ko‘rinishlari soni kamayadi.
Kesim deganda detalning shaklini uning o‘qiga perpendikulyar qilib 
o‘tkazilgan tekislik orqali aniqlash usuli tushuniladi. Shunda tekislikda hosil 
bo‘lgan yuza 
kesim 
deyiladi. Kesim standartga muvofi q bajariladi. Kesimdan 
ko‘proq val, o‘q, shatun kabi detallarning shakli va ulardagi o‘yiq chuqur-
cha, bo‘rtiq kabilarning geometriyasini aniqlashda qo‘llaniladi. Bunday ele-
mentlarning o‘qlari orqali detal o‘qiga perpendikulyar qilib kesuvchi tekislik 
o‘tkazilsa, detalning ko‘ndalang kesimi hosil bo‘ladi.
2.1-chizma, 
b 
dagi val ko‘rinishining yaqqol tasviri (2.1-chizma, 
a
)
 
ga 
qa rab uni o‘yiq, teshik va chuqurchalari orqali aniqlash mumkin. Agar val-
ning yaqqol tasviri berilmasa, ba’zi elementlarning shakli, chuqurligini aniq-