47
Vonq deyirdi ki, bayırda bərk yağış yağır, bütün günü yağıb. Bu isə, əgər Houkinsin özü deyilsə,
yəqin ki, Çyu Berridir, yox, Houkins deyil. «Qəribədir, biz hamımız necə də yoxsullaşırıq, –
Oliveyra Sibillaya baxıb düşündü, bu zaman Sibilla Qreqoroviusa, o isə qeyri-müəyyən nöqtəyə
baxırdı. – Yəqin ki
, «Bibliotheque Mazarine»
2
ə gedib
mandraqora
7
, bantu boyunbağıları, ya da
dırnaqtutan qayçılar haqqında biblioqrafiya tərtib etməklə yekunlaşdıracağıq». Təsəvvür
edirsiniz, bu cür boş şeylərə seçim necə böyükdür, bunların tədqiqi və dərindən öyrənilməsi necə
böyük perspektivlər açır?! Yalnız dırnaqtutan qayçıların tarixini öyrənmək üçün iki mindən artıq
kitab oxumalısan ki, bu peredmetin 1675-ci ilədək mövcud olmadığına tam əmin olasan. Sonra
hansısa Maqunsiyada kimsə dırnağını kəsən qadının şəklini çap edir. Qayçıyla deyil a, nəsə
başqa bir şeylə. XVIII əsrdə Filipp Mak-Kinni adlı biri Baltimorda ilk yaylı qayçıları
patentləşdirir: ura, problem həll olundu, istənilən qalınlıqda və tez uzanan ayaq dırnaqlarını
tutmaq olar, qayçını axıradək sıx, sonra özü avtomatik olaraq açılacaq. Əsərlərin adı olan beş yüz
kartoteka kartı və il boyu iş var. Bəlkə, vintin kəşfi ilə məşğul olaq, ya da VIII əsr pali
ədəbiyyatında “gond” felinin işlənməsi ilə… Nə olursa-olsun maraqlı olacaq, yalnız Sibilla ilə
Qreqoroviusun orada nə barədə danışdıqlarını tapmaq olmasın. Nə istəyirsən qoy, nədən
istəyirsən hasar çək, təki bu barrikadanın arxasında gizlənmək olsun, istənilən şey işə yarayar –
Benni Karter də, manikur qayçıları da, “gond” feli də – hələ stəkan – cəlladın ən kiçik təfərrüatı
belə buraxmadan olduqca mahir şəkildə həyata keçirdiyi payaya keçirmə mərasimi, istəmirsənsə,
Cek Düprenin blyuzlarına dal, bax əsl barrikada budur, bundan yaxşısını tapa bilməzsən, çünki
(val dəhşətlə fısıldadı):
Say goodbye, goodbye to chisky
Lordy, so long to gin,
Say goodbye, goodbye to chisky
Lordy, so long to gin.
I just cant my reefers,
I just cant to feel high again
1
.
Deməli, yəqin ki, Ronald indi Oliveyranın yaxşı bildiyi və hörmətlə yanaşdığı
assosiasiyaların təsiri altında Biq Bill Brunzinin yanına qayıdıcaq və Biq Bill ona bir barrikada
2
Мазарини китабханасы (фран.)
7
Мандрагора – бадымъан фясилясиндян зящярли битки, эеъякяпяняйи
1
Вискини битирмяйин, битирмяйин вахтыдыр,
Ъинин дя ахырына чыхмаьын вахтыдыр,
Вискини битирмяйин, битирмяйин вахтыдыр,
Ъинин дя ахырына чыхмаьын вахтыдыр,
Йелкянимиз даща йцксяйя гахсын –
Кцлякляр ганадында учмаьын вахтыдыр.
48
haqqında da danışacaq, yenə həmin tonda, necə lazımdırsa elə, Sibilla indi Qreqoroviusa
Montevideodakı uşaqlıq illəri haqqında danışır, kədərlənmədən danışır,
matter of fact
2
.
They said if you chite, you all right,
If you brocn, stick around,
But as you black,
Mm, mm, brother, get back, get back, get back.
3
– Bu halda heç nə edə bilməzsən, yalnız ən maraqsız xatirələri dəyişirlər.
– Hə, nə edəsən, – Sibilla dedi.
– Mən sizdən Montevideo haqqında danışmağı ona görə xahiş etdim ki, siz
mənimçün kart kraliçası kimisiniz: bütövlükdə buradasınız, ancaq yastı formada, həcmsiz. Məni
düzgün başa düşün.
– Bəyəm, Montevideo həcm verəcək… Bunlar hamısı boş şeydir. Məsələn, siz
nəyə ötən gün, keçmiş deyirsiniz? Mənimçün, məsələn, keçmişdə baş verənlər, elə bil, dünən
olub, dünən axşam.
– Artıq yaxşıdır, – Qreqorovius dedi. – Artıq siz kart kraliçası deyil, həqiqi
kraliçasınız.
– Ümumiyyətlə, mənimçün bütün bunlar yaxında olub. Uzaqda, çox uzaqda,
ancaq bu yaxınlarda olub. Müstəqillik meydanındakı ət dükanları yadındadır, Horasio, hər
tərəfdə dəmirin üzərində ət qızardırdılar, ona görə də meydan elə kədərli görünürdü ki, sanki
,
bir
gün qabaq qətl baş verib və oğlan uşaqları dükanların qarşısında qışqıra-qışqıra qəzet satırlar.
– Və lotereya biletləri, – Horasio dedi.
– Saltoda vəhşi qətl, siyasət, futbol…
– Marşrut paroxodu, bir qədəh ankap romu. Bir sözlə, lənətə gəlmiş yerli kolorit.
– Yəqin ki, çox ekzotikdir, – Qreqorovius dedi və şamlara baxa-baxa ayağı ilə
daxili ritmini tutan Sibilla ilə bir az ikilikdə qala bilmək üçün elə oturdu ki, Oliveyranın qabağını
kəssin.
– O zaman Montevideoda vaxt çox az idi, – Sibilla dedi. – Biz çayın sahilində
həyəti olan böyük bir evdə yaşayırdıq. Yaxşı yadımdadır, o zaman mənim həmişə on üç yaşım
vardı. Mavi səma, on üç yaş və çəpgöz müəllimə. Bir dəfə meydanda qəzet satan sarışın bir
oğlana vurulmuşdum. Onun «qəzet, qəzet» qışqırması mənim qulağımda əks-səda verirdi…
Uzağı on iki yaşı olmasına baxmayaraq, uzun şalvar geyinirdi. Atam işləmirdi, bütün axşamı
həyətdə kitab oxuyur, mate içirdi. Anam isə beş yaşım olanda ölmüşdü və biz atamla tək
2
Бурада: ялбяття, сюз йох (инэ.).
3
Яэяр аьсан, щяр ишдя щаглысан,
Гящвяйисян – эяряк дюзясян,
Йох, яэяр гарасан,
Мм, мм, гардаш, гулсан, гулсан, гулсан (Инэ. тящр. ол.)