Bank sferasında risk menecmentinə təsir edən amillərin optimallaşdırılması
Yüklə 1,54 Mb. Pdf görüntüsü
|
| Cədvəl 2
10 Risk dərəcəsi Risk dərəcəsinin adı 0-10 Minimal
10-30 Aşağı
30-40 Orta
40-60 Yüksək
60-80 Maksimal 80-100 Böhranlı
İqtisadi risklərin idarə edilməsində qiymətləndirməsi üçün variasiya əmsalından istifadə edilir. Yüksək riskli qərarların qəbul edilməsi bu zaman daha doğru hesab olunur ki, mənfi sonluq yəni müflisləşmə ilə nəticələnməsin. Banklarda risklərin düzgün idarə edilməsi prosesində risklərdən yayınmaq halları bankın bununla bağlı yerinə yetirdiyi bir sıra əməliyyatlardan asılı olaraq dəyişir.
10 Risk şkalaları [38, səh 12] 52
Limitlərin təhlili. Kommersiya banklarında limitlərin müəyyən edilməsi, istərsə də
idarə edilməsi sistemi riskin mümkün səviyyəsinin müəyyənləşdirilməsinə aid edilir. Bankların fəaliyyətində limitlərin müəyyən edilməsi, bankın strategiyasına uyğun şəkildə icra edilir. Bu proses bankların fəaliyyətində baş verə biləcək risklərin məhdudlaşması və risklərdən yayınma hallarının yerinə yetirilməsi baxımından. xüsusilə, bazar iqtisadiyyatı şəraitində bankın mövcud fəaliyyətinin qorunub saxlanması üçün zəruri hesab edilir. Bu limitlər daha çox özünü bankdaxili qərarlarda təlimatlarda əks etdirir. Bu baxımdan bankın fəaliyyəti zamanı daha çox bazar iqtisadiyyatı şəraitində müxtəlif bölmələr üzrə strateji planın işlənib hazırlanması risklərin idarə edilməsinin tərkib hissəsi kimi çıxış edir. Müəyyən edilmiş strateji planın, strateji və operativ idarə etmələri, eləcə də bankın müxtəlif bölmələri üzrə operativ plan vasitəsi ilə həyata keçirilir. Bu cür fəaliyyət isə əməkdaşların fəaliyyət dairəsinin metodiki əsaslarını təşkil edir və bu da müxtəlif əməliyyatların yerinə yetirilməsi üzrə zəruri olan nəzarət ilə limitlərin ümumi sisteminin əsasını qoyur. Bu sistemin və əməkdaşların rəhbərlik tərəfindən planlaşdırılan riskin arzu olunan səviyyədə istiqamətləndirilməsi və riskdən yayınma halları zamanı səmərəli olur. Belə ki, limitlər, əgər kəskin və konservativ olsa, bu zaman risklərin idarə edilməsi departamenti, riskin cüzi olduğu bank əməliyyatlarını həyata keçirməyə can atır. Bundan fərqli olaraq əks situasiyanın baş verməsi, yəni itlərin əksinə olaraq, qeyri müəyyən məhdudiyyətlər isə əhəmiyyətsiz olması zamanı risklərin idarəedilməsi üzrə məsul olan şəxslər riskdən yayınması hallarına və riski yüksək olan əməliyyatlara daha çox diqqət yetirməyə çalışırlar. Bazar risk elementləri isə ancaq kommersiya banklarının fəaliyyəti zamanı biznes bölmələri və treyderlər üzrə təyin edilməli və bu prosesə nəzarət edilməlidir. Kredit risk limitləri hər bir qarşı tərəf üçün müəyyən edilməlidir. Belə ki, kredit limitləri zamanla kredit qərarlarının qəbul edilməsindən öncə hər ay müvafiq olaraq, risklərin idarə edilməsi departamenti ilə kredit limitlərinin mövcudluğunu
53
yoxlamalıdır. Bununla yanaşı, limitlər bir sıra amillər nəzərə alınmaqla, ölçülə bilən risklər üçün müəyyən edilə bilər. Bu amillər aşağıdakılardan ibarətdir: 1.
Tam dəyər əsasında kreditin ödənilməsi riski; 2.
Bazarla əlaqədar mövcud potensial risklər; 3.
Müəyyən edilmiş və ya birbaşa kredit təhlükələri riski. Risk limitləri kommersiya banklarından mütəmadi olaraq təhlil edilməlidir. Bununla bağlı kommersiya banklarında ayrı-ayri əməliyyat limitləri müntəzəm olaraq Risklərin İdarə Edilməsi Komitəsi tərəfindən deyil, birbaşa olaraq siz müxtəlif əməliyyatlar üzrə fəaliyyət göstərən bölmələr tərəfindən təhlil edilə bilər. Müasir şəraitdə banklarda risklərin idarə edilməsində, stress testdən istifadə edilir. Belə ki, stress test gözlənilməz hadisələrə qarşı banklarda həssaslığın qiymətləndirilməsi alətidir. Ümumilikdə qeyd edə bilərik ki, risk faktoru olan bankdaxili bankın imkanları, eləcə də daha əvvəllər bankın fəaliyyətinin müşahidə edilmiş, onun potensial təsir edə biləcək risklər üzrə əsas faktorlardır. Stress testləri sayan bankların fəaliyyəti zamanla biz faktorlarının dəyişməsi nəticəsində Bu vəziyyətin banka potensial təsirinin qiymətləndirilməsi vasitəsilə tətbiq edilir. Bununla yanaşı, mövcud vəziyyətinə uyğun olaraq, riskdən yayınmaq halları üzrə müxtəlif zəruri tədbirləri müəyyən etməyə və bankın potensial zəif tərəflərini izləmək imkanı verir. Bunun vasitəsilə bankları baş verə biləcəyi itkiləri və onların fəaliyyəti üzrə risklərin idarə edilməsini çətinləşdirir, hər bir faktora diqqət mərkəzində saxlayırlar. Bu faktorlar Bazar, kredit, likvidlik və digər risk növlərini özündə əks etdirir. Stress testlərin tətbiq edilməsi nəticəsində bir sıra məqsədlər müəyyən edilir. Bunlar aşağıdakılardan ibarətdir 1.
2.
bankın fəaliyyəti zamanı baş verə biləcək risklərin qiymətləndirilməsi və ya onların təhlili; 3.
bank kapitalının şoklara dözümlülüyü; 54
4. şoklar nəticəsində bankın məruz qalacağı ümumi itkini hesablanması; 5.
Stres testlər iki yerə bölünür :
həssaslıq təhlilləri
ssenari təhlilləri Sssenari təhlili bankların fəaliyyətində hər hansı gözlənilməz vəziyyətin baş verməsi zamanı eyni vaxtda bir neçə faktorun bankın maliyyə vəziyyətinə təsirini özündə əks etdirir. Həssaslıq testləri isə yalnız bir faktorun banka təsirini ölçür.Bununla yanaşı istənilən kommersiya bankında stress testinin hansi formasının mövcud olmasından asılı olmayaraq bankın fəaliyyəti və həcminə müvafiq olaraq stress test modeli müəyyən edilməlidir. Bu vtestlərin tətbiqi zamanı maksimal zərərin müəyyənləşdirilməsi üçün yarana biləcək müxtəlif risklərə qarşılıqlı və əlaqəli şəkildə kombinasiyalı baxılmalıdır. müxtəlif banklarda risk profillərinin də yan müxtəlifliyi səbəbindən beynəlxalq səviyyədə qəbul edilmiş stress testlərin keçirilməsi zamanı onların standartlara uyğun olub olmamasından və hər bir bankın öz fəaliyyət sferasına uyğun tətbiq edilməsi məqsədəuyğun hesab edilir. Hər bir bank məqsədindən asılı olaraq kreditlərin idarə edilməsi sistemi üzrə həm həssaslıq həm də ssenari təhlilləri aparmalıdır. Banklar baş verə biləcək risk ehtimallarının nəzərə alaraq onlardan yayınmaq məqsədilə ilkin olaraq stress testlər keçirərək bankın fəaliyyətinə təsir edəcək risk növlərini müəyyən edirlər. Bu zaman bankda risklərin idarə edilməsi üzrə məsul olan müvafiq bölmə müəyyən edilən riskin kateqoriyasına görə banka təsir edə biləcək makro və mikroiqtisadi hadisələri aşkar etməlidirlər. Bu növ tədqiqatlardan sonra isə bankın fəaliyyətinə təsir edəcək şoklar aşkar edilməlidir. Bu şoklar stress testlərinin tətbiq edilməsindən asılı olaraq kompleks şəkildə və ya bir istiqamətli ola bilər. Bu zaman hadisənin ehtimal kristeriyasını da nəzərə almaq lazımdır. Belə ki, baş verəcək hər hansı risk faktorunun maksimum həddə qədər dəyişilməsi ehtimalının diqqət mərkəzində saxlamaq lazımdır. Stress 55
testlər əslində risk hadisələrinin baş vermə ehtimalının müəyyən etmir. Onlar hər hansı qeyri-müəyyən situasiyada riskdən yanınma hallarına dair ümumi təsir vasitəsi kimi çıxış edirlər. Stress testinin tətbiqi üçün istifadə edilən məlumatların aktuallığı yoxlanılmalıdır. Bankların məruz qaldığı risk faktorlarının sayı həddən artıq çox olduqda, bu zaman onların içərisindən bankın fəaliyyətinə ciddi şəkildə mənfi təsir göstərə biləcək risk elementləri seçilərək, onun bankın ümumi fəaliyyətinə təsiri qiymətləndirilməlidir. Stress testlər aparılarkən bir sıra məsələlər nəzərə alınmalıdır ki, bunlar aşağıdakılardan ibarətdir : [40, səh. 21] Yüklə 1,54 Mb. Dostları ilə paylaş:
|