O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI
OLIY VA O’RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI
FARG’ONA DAVLAT UNIVERSITETI
SIRTQI BO’LIMI
Amaliy psixologiya yo’nalishi
22-50 -guruh talabasi
AZIMJONOVA MOHCHEHRANIN
Psixologik trening fanidan
M U S T A Q I L
ISHI
1. Psixologik ta’sir vositalari.
2. Verbal va noverbal ta’sir.
3. Paralingvistik ta’sir vositalari.
Reja:
4. Professional tinglash texnikasi.
Psixologik ta’sir bu turli vositalar yordamida insonlarning fikrlari, hissiyotlari va xatti-
harakatlariga ta’sir kо‘rsata olishdir. Psixologik ta’sirning uch vositasi ajratiladi:
1. Verbal ta’sir – bu sо‘z va nutqimiz orqali kо‘rsatiladigan ta’sirimizdir. Bundagi asosiy
vositalar sо‘zlar hisoblanadi. Nutq sо‘zlashuv о‘zaro Muomala jarayoni bо‘lib, uning vositasi
sо‘zlar hisoblanadi. Monologik nutqda ham diologik nutqda ham kishi о‘zidagi barcha sо‘zlar
zahirasidan foydalanib, eng ta’sirchan sо‘zlarni topib sherigiga ta’sir kо‘rsatishni xohlaydi.
2. Paralingvistik ta’sir – bu nutqning atrofidagi nutqni bezovchi, uni kuchaytiruvchi, bezovchi
yoki susaytiruvchi omillar. Bunga nutqning baland yoki past tovushda ifodalanayotganligi,
tovushlar, tо‘xtashlar, duduqlanish, yо‘tal, til bilan amalga oshiriladigan harakatlar, nidolar
kiradi. Shunga qarab, dо‘stimiz bizga biror narsani va’da berayotgan bо‘lsa, biz uning qay
darajada samimiyligini bilib olamiz.
3. Noverbal ta’sirning ma’nosi “nutqsiz”dir. Bunga suhbatdoshlarning
fazoda bir-birlariga nisbatan tutgan о‘rinlari, holatlari (yaqin, uzoq,
intim), qiliqlari, mimika, pantomimika, qarashlar, bir-birini bevosita his
qilishlar, tashqi qiyofa, undan chiqayotgan turli signallar ( shovqin, hidlar
) kiradi. Ularning barchasi Muomala jarayonini yanada kо‘chaytirib,
suhbatdoshlarning bir-birlarini yaxshiroq bilib olishlariga yordam
beradi. Amerikalik olim Megrabyan formо‘lasiga kо‘ra, birinchi marta
kо‘rishib turgan suhbatdoshlardagi taassurotlarning ijobiy bо‘lishiga
gapirgan gaplari 7%, paralingvistik omillar 38% va noverbal harkatlar 58%
gacha ta’sir qilarkan.
Muomalaning qanday kechishi va kimning kо‘proq ta’sirga ega bо‘lishi
sheriklarning rollariga bog‘liq. Ta’sirning tashabbuskorida ataylab ta’sir
kо‘rsatish maqsadi bо‘ladi va u bu maqsadni amalga oshirish uchun
barcha yuqorida ta’kidlangan vositalardan foydalanadi. Masalan, rahbar
xodimini unga ishi tushib chaqirsa, xodimini о‘rnidan turib kutib oladi,
quyuq sо‘rashadi, keyin maqsadga о‘tadi. Ta’sirning adresati-ta’sir
yо‘naltirilgan shaxs. Lekin tashabbuskorning suhbatga tayyorgarligi
yaxshi bо‘lmasa yoki adresat tajribaliroq sherik bо‘lsa, u tashabbusni о‘z
qо‘liga olishi va ta’sir kuchini qayta egasiga qaytarishi mumkin bо‘ladi.
Amaliy Muomala treningi - IPTning bir kо‘rinishi bо‘lib, u yoki bu
kasbiy faoliyatni amalga oshirish jarayonida zarur bо‘ladigan
kommunikativ malaka, kо‘nikma va bilimlarni hosil qilishga
qaratilgan tadbirdir. Guruh va jamoalarda Muomala treningi
vositasida mо‘zoqaralar olib borish, ish yuzasidan hamqorlik
qilish yо‘l-yо‘riqlarini birgalikda topish, katta auditoriya oldida
sо‘zlashga о‘rgatish, majlislar о‘tkazish , nizoli holatlarda о‘zini
tо‘g‘ri tutish malakalari hosil qilinadi. Bunda asosiy narsa-
trening qatnashchilari ongiga birovlarni tushunish, о‘zini о‘zga
о‘rniga qо‘ya olish, boshqalar manfaatlari bilan о‘zinikini
о‘yg‘unlashtira olish g‘oyasini singdirishdir. Treninglar
mobaynida guruhiy munozaralar, rolli о‘yinlarning eng qulay
variantlari sinab, mashq qilinadi.
Yoshlarning trening mashg‘ulotlariga kelishiga sabab bо‘ladigan omillardan eng
kо‘p tarqalgani-bu ulardagi qarama-qarshi jins vakillari bilan gaplashishda
tortinchoqliklari, о‘zidan kattalarga о‘z fikrini bayon etishga qiynalishlari yoki
kо‘pchilik oldida gapirishda о‘zini yо‘qotib qо‘yish kabi holatlardan chiqishdir.
Ijtimoiy psixologik trening rivojlangan davlatlarda keng tarqalgan amaliy ishlardan
hisoblanadi.
Hayotda shunday kishilar borki, ular odamning kо‘ngliga tezda yо‘l topib olib,
ishlarini bitirgandan sо‘ng tezda g‘oyib bо‘ladilar, yoki yaxshilikni unutib
yuboradilar. Ular boshqalarda о‘zlariga nisbatan attraksiyani tez hosil qiladilar.
Buni ayrim kishilar gipnoz ham deydilar. Lekin bu notо‘g‘ri, bunday kishilar
Muomala jarayonida attraksiyani shakllantiruvchi maxsus psixologik usullarni
moxirona qо‘llaydilar.
Attraksiyani shakllantirishning umumiy psixologik mehanizmlari mavjud. A.Y.Panasyukning
fikricha, maktab uchun emas, hayot uchun о‘rganamiz. Kishilar bilan endigina tanishib
suhbatlashgandan sо‘ng ajrashib ketsakda, ular haqida bizda iliq taassurot qoladi, bu taassurot
salbiy bо‘lishi ham mumkin. Biz ayrim paytda ish bilan juda band bо‘lib о‘tirganimizda
kotibaning kirib bir narsalarni gapirganini anglamaymiz. Biz uning ovozini eshitish a’zosi orqali
eshitamiz, lekin anglamaymiz. Chunki undan biz hissiy quvvat olmaymiz. Bizning qulog‘imizga
bizga yoqadigan sо‘z eshitilsa, keyin biz uni anglaymiz. Demak, kelayotgan ta’sirlar bizda
hissiy munosabatni uyg‘otsa bizda attraksiya paydo bо‘ladi.
“Ism” usuli - bizga о‘z ismimiz bilan murojaat qilinsa juda yoqadi. Fuqaro, о‘rtoq deb
aytgandan kо‘ra ismimizni aytilishi bizda kayfiyatni kо‘tarilishiga olib keladi. Mashhur
amerikalik psixolog Deyl Karnegi fikricha, odamning ismi uning uchun eng yaxshi musiqa
vazifasini о‘taydi.
1. G’oziyev E.G. Umumiy psixologiya. Toshkent.
2002.1-2 kitob.
2. G’oziyev E.G. Muomala psixologiyasi. T-2001.
3. Vedenskaya L.V, Pavlova L.A. Delovaya retorika:
uchebnoye posobiye dlya vuzov.- M.:IKS “MarT”,
2004-512 s.
4. Nemov R.S. Prakticheskaya Psixologiya Poznaniye
sebya: Vliyaniye na lyudey:Posobiye dlya uch-sya-
M:Gumanit. Izd.Sentr VLADOS, 2003, - 320 s.
5.
www.referat.arxiv.uz
www.slayd.arxiv.uz
www.ziyonet.uz
Dostları ilə paylaş: |