Azərbaycanda siyasi partiyalar: seçKİDƏN seçKİYƏ
PARTİYALAR: SEÇKİDƏN SEÇKİYƏ
Yüklə 3,43 Kb. Pdf görüntüsü
|
AZƏRBAYCANDA SİYASİ PARTİYALAR: SEÇKİDƏN SEÇKİYƏ 15 Partiyaların fəaliyyəti və dinamikasında son dərəcə qarışıq, sistemsiz bir mənzərə ortaya çıxır. Burada siyasi avanqard olan partiyadan tutmuş, seçki kampaniyasında iştirak etmək və elektoratın rəğbətini qazanmaq üçün ya- radılan partiya, “parlament partiyası” və “icma partiyası”na (klub partiya) qədər müşahidə olunur. Eyni zamanda, sinfi əlamətinə görə sinfi (məsələn, kəndli partiyası), siniflərarası partiyalar, sosial qrupların partiyaları; təşkilati strukturuna görə kadr partiyaları, kütləvi partiyalar; siyasi sistemdəki yerinə görə leqal və qeyri-leqal partiyalar; nəhayət, ideoloji əlamətinə görə inqilabçı, islahatçı, mərkəzçi, mühafizəkar, mürtəce və s. partiyalar mövcuddur. Əsas məqsəd sadəcə çoxpartiyalı siyasi sistem görün- tüsü yaratmaq deyil, ölkədə dinamik siyasi mübarizə mü- hiti, rəqabətədavamlı partiyalar yaratmaq olduğu üçün bu, çox düşündürücüdür. Söhbət əslində ideoloji eklektizm və bənzər ideoloji şüarların yığınından ibarət olan partiyalar mühitindən gedir. Demokratik dövlət quruculuğunun reallığı ölkədə yalnız güclü iqtidar deyil, həm də güclü müxalifət partiyalarının formalaşmasını tələb edir. Partiyaların çoxluğu şəraitində onların pərakəndəliyi siyasi sistemin səmərəli fəaliyyətinə mənfi təsir edən amillərdəndir. Bu gün Azərbaycanda siyasi partiyaların bir-birindən əsaslı fərqlənən müxtəlif ideya və oriyentasiyalara malik olmasını söyləmək düzgün olmazdı. Partiyaların ideoloji- siyasi mövqeyini daha çox onların legitim siyasi qüvvəyə - dövlətə münasibəti aspektində qruplaşdıraraq müəyyən etmək olar. Bu münasibətlər ziddiyyətlidir: yəni tam dəstəkləməkdən tutmuş, ifrat radikallığa qədər mövqelər mövcuddur. Bunun başlıca səbəbini müxalifət partiyalarının AZƏRBAYCANDA SİYASİ PARTİYALAR: SEÇKİDƏN SEÇKİYƏ 16 seçicilərə alternativ - səmərəli və konstruktiv fəaliyyət proq- ramını təqdim edə bilməməsi və siyasi partiya sisteminin struktur baxımından formalaşmaması ilə izah etmək olar. Azərbaycandakı siyasi qüvvələrin inkişaf dinamikasını təhlil etdikdə məlum olur ki, partiya subyektlərinin təkamül meyli əvvəllər əsasən sağ istiqamətə doğru olmuş, son illər isə solçuluq şüarlarına üstünlük verilməkdədir. Özlərini “mərkəzçi” qüvvələr adlandırmaq isə əsasən təbliğat məqsədinə xidmət edir. Bu cür mərkəzçilik real vəziyyət olmayıb, ictimai mənafelərin qoruyucusu imicini yaratmaq üçün edilən cəhdlərdən başqa bir şey deyil. Sağdan və soldan “mərkəzə” doğru meyillilik daha çox polietnik cəmiyyətə xasdır, bir az da dəqiqləşdirsək, daha optimal təcrübədir. Ümummilli lider Heydər Əliyevin hakimiyyətə gəldiyi ilk illərdə Ermənistan-Azərbaycan, Dağ- lıq Qarabağ probleminin strateji prioritetliyi, milli ideologi- yada azərbaycançılıq prinsipinin əsas tutulması bu prosesə stimul vermişdir. Lakin əksər partiyaların bu obyektiv həqiqəti dərk etməsi, strateji proqram məqsədi kimi özü- nün siyasi praktikasında onu həyata keçirməsi müşahidə olunmur. Digər tərəfdən, siyasi mərkəzçilik ideyasının partiyalaş- mada tədrici yolla gerçəkləşməsi orta sinif və təbəqənin for- malaşma səviyyəsi ilə də bağlıdır. Daha doğrusu, mərkəzçi mövqe sosial, etnik-milli mənsubiyyətə az həssasdır. Orta sinfin tam formalaşması prosesinin başa çatmaması güclü mərkəzçi, ümummilli mövqelərdən çıxış edən partiyaların formalaşmasını çətinləşdirir. Siyasi partiyaların real fəaliyyət, təşəbbüskarlıq və in- tellektual potensial hesabına deyil, hakimiyyət uğrunda AZƏRBAYCANDA SİYASİ PARTİYALAR: SEÇKİDƏN SEÇKİYƏ 17 mübarizə xatirinə status-kvonu on illərlə saxlamağa can atması perspektivdən məhrumdur. Bu müddət ərzində on- lar “parçalanma, dialoqa qapalı olmaq və kəmiyyətcə çoxal- maq” meyillərindən başqa əlamət nümayiş etdirə, özlərini “yenilikçi” adlandıraraq radikal stereotiplərdən azad ola bilməmişlər. Sosial dayaqdan məhrum olduqca təsadüfi insanların cəlbinə səy göstərilməsi seçkilər zamanı sivil mübarizə, siyasi əxlaq və mənəvi dəyər ölçülərinə sığmayan məlum hadisələrə səbəb olmuşdur. Partiyalaşmanın xüsusiyyətindən danışarkən, adətən, seçki kampaniyasından əvvəl yeni partiyaların yaranmasını da qeyd etmək lazımdır. Məsələn, son zamanlar bir-birinin ardınca yeni partiyalar yaranmaqdadır. AXCP-dən istefa verib 2008-ci ilin prezident seçkilərində namizədliyini irəli sürən Qulamhüseyn Əlibəyli Aydınlar Partiyasını, ASDP-dən ayrılan Elşən Manafov Demokratik Sol Partiyasını yaratmış- dır. “Bakı xəbər” qəzetinin baş redaktoru Aydın Quliyev isə (hələlik adını açıqlamasa da) bildirmişdir ki, seçkidən sonra partiya yaratdığını rəsmən elan edəcək. Təcrübə göstərir ki, cəmiyyətin müəyyən qədər bələd ol- duğu, hər hansı siyasi nailiyyətlər əldə etməyən şəxslərin yeni partiya yaratmasının perspektivi yoxdur. Bəzi ekspertlər isə yeni partiyaların meydana çıxmasını şəraitin və cəmiyyətin yeniləşmə diktəsinə cavab kimi qiymətləndirirlər. Partiya- ların süni surətdə çoxalması siyasi qüvvələrin potensialının cəmlənməsinə əngəl olur, təsir imkanlarını daha da azaldır. Onların yaranması sosial sifarişə cavab kimi yox, mövcud müxalifətin onsuz da güclü olmayan sosial bazasının və po- tensialının parçalanması şəklində meydana çıxır. Azərbaycanda siyasi partiyaların ictimai rəyin formalaş- masına və siyasi proseslərin xarakterinə təsiri nəinki çox Yüklə 3,43 Kb. Dostları ilə paylaş:
|