Azərbaycan xalqinin maddi VƏ MƏNƏVİ MƏDƏNİYYƏTİNİn qəDİm köKLƏRİ
Yüklə 4,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
35 olan,eyni dildə danışan,eyni inancları paylaşan vahid bir etnosun yaşadığını birmə-nalı şəkildə sübut edən çox sayda əvəzsiz maddi mədəniyyət nümunəsi tapılmış-dır.” Ekrandakı xəritə öncə müxtəlif təbiət mənzərələri,daha sonra isə Qobustan və Gəmiqayanın qayaüstü təsvirlərindən seçmələrlə əvəz olunur.Təsvirlər növbə ilə ekranda canlanır.Buna paralel olaraq diktor mətni davam edir: “Əlverişli təbii-coğrafi şəraiti olan Azərbaycan ərazisi dönyada insanın for-malaşdığı ilk məskənlərdəndir.Arası kəsilmədən yaşayış məskəni olmuş bu torpaq bəşər tarixinin müxtəlif mərhələlərini özündə əks etdirən zəngin abidələr ölkəsidir. Söhbət ən azı 2 milyon illik bir tarixdən getsə də,onun yalnız son 5 min ili yazılı mənbələrdə bu və ya digər dərəcədə əks olunmuşdur.Ondan öncəki tariximi- zin mənzərəsini isə arxeoloji abidələr və kökü minilliklərin dərinlikləinə qədər uza- nan zəngin folklor nümunələri əks etdirir.” Ekranda İohannes Fridrixin “Yazı tarixi”kitabının üz qbığının təsviri və ardınca da müəllifin öz şəkli görünür. Diktor mətni: “Görkəmli alman alimi,yazı tarixinin gözəl bilicisi İohannes Fridrix özünün məşhur “Yazı tarixi”kitabında deyir ki,söhbət piktoqrafiyadan düşəndə tədqiqatçılar bir qayda olaraq,nəzərlərini qayaüstü təsvirlərə tərəf çevirirlər.Əksər halda da misal kimi Şimali İspaniya ərazisindəki Pasyeqa mağarasındakı qayaüstü təsviri misal çəkirlər.” Ekranda Pasyeqa mağarasında tapılmış təsvir canlanır. Diktor mətni: “Alimin yazdığına görə,sol tərəfdəki iki ayaq təsviri mütəxəssislər tərə- findən “getmək”kimi,sağdakı təsvir isə inkar işarəsi kimi qəbul edilir və iki təsvir birlikdə “giriş qadağandır” kimi şərh edilir. Bu “oxunuş” və şərhin nə qədər doğru olduğunu söyləmək çətindir.Lakin bir şeyi tam əminliklə söyləmək olar ki,Gəmiqayadan tapılan “qurd ağzı bağlamaq” ovsununu əks etdirən piktoqram qədim piktoqrafiya sənətinin ən gözəl və sözün əsl mənasında klassik nümunəsi kimi əvəzsizdir.Çünki bu piktoqramda ifadə edilən informasiya səsli-sözlü formada da dövrümüzədək gəlib çatmışdır.” Diktorun son cümləsi səslənərkən ekrandakı təsviri sözügedən Gəmiqaya piktoqramı əvəz edir. 36 Ekranda Azərbaycanın müxtəlif dövrlərə aid maddi mədəniyyət nümunə- ləri,ardınca küp qəbirlər,ən son da isə mingəçevirdən tapılmış küp qəbrin üstündəki piktoqramlar görüntülənir. Diktor mətni: “Ölkəmizin ərazisində ən azı Mezolit,yəni orta Daş dövründən məlum olan piktoqram,başqa sözlə təsvirli yazı mədəniyyəti minillər boyunca nəsildən- nəslə ötürülərək eramızın ilk əsrlərinə qədər davam emişdir.Bu baxımdan Mingə- çevirdən tapılan bir küp qəbirin üzərindəki piktoqramlar deyilənlərə ən gözəl mi- saldır.” Ekranda Nəsir Rzayev peyda olur və deyir: “Eramızın birinci əsrində də çəhrayı rəngli keramik küplər üzərində oxra vasitəsilə təsvirl yazılar yazılmışdır.Belə abidələr Mingəçevirin küp qəbirlərindən tapılmışdır.Bir küpün çiyinlərində,dairəvi kompozisiyada çəkilmiş üçbucaqlar,iki quş.iki maral və bir ağac rəsmlərini biz piktoqram,yəni təsvirli yazı hesab edirik.” Ekranda sözügedən piktoqramların qrafik təsviri görünür.Alim kadr arxa- sından sözünə davam edir: “Bu yazı küpün xarici səthində iki dəfə təkrar edidiyi üçün ümumi kom- pozisiyada hər rəsmə iki dəfə rast gəlirik.” Ekranda Nəsir Rzayev görünür və sözünü tamamlayır: “Bu rəsmlər o dövrdə ortaya çıxmış konkret anlayışların simvolik təsvir- ləridir.” Ekranda Qavaldaşda ifa edilən ritmlərin fonunda Qobustan və Gəmiqaya təsvirləri bir-birini əvəz edir. Ekranda yenidən Mingəçevir küpünün üzərindəki piktoqram təsvir olu- nur. Diktor mətni: . “Mingəçevirdən tapılan və üzərində hər biri bir məna verən şəkillər olan küpdən qəbir kimi istifadə edildiyi üçün,şübhəsiz ki, onun üzərindəki piktoqramın məzmunu da dəfn mövzusu ilə bağlı olmalıdır.Çünki qəbirlərin üzərindəki bütün yazılar adətən mərhum barədə informasiya xarakerli məlumatdan ibarət olur. Bu piktoqramdakı ağac həyatı,yəni bu dünyanı simvolizə edir.Tanınmış mifiloq alim Mirəli Seyidov göstərmişdir ki,ağac bir çox Şərq xaqlarında,o cümlə- dən qədim türklərdə həyatı ifadə etmişdir.Buradakı quş təsviri isə ruhun bədəndən Yüklə 4,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|