2
1-ci seriya
Yarıya qədər doğmuş günəşin fonunda hərəkət edən dəvə karvanının silu-
eti. Bu kadrların fonunda filmin adı və ardınca da yaradacı heyət və şirkət barədə
məlumat verən titrlər göünür.Bütün bunlar Soltan Hacıbəyovun “Karvan” simfonik
suitasının müşayiəti ilə cərəyan edir.
Azərbaycanın tarixin müxtəlif dövrlərinə aid xəritələri bir-birini əvəz edir.
Kadr arxasından diktorun səsi:
“Azərbaycanın maddi və mənəvi mədəniyyəti,incəsənəti,ədəbiyyatı xalqı-
mızın tarixi qədər qədim və zəngindir.Yaxın və Orta Şərqin qədim tarixinin bütün
istiqamətlərdə öyrənilməsi və tədqiqi nəticəsində əldə edilən bilgilər ölkəmizin is-
tər cənubunun,istərsə də şimalının ən qədim sivilizasiyaların təşəkkül tapıb inkişaf
etdiyi ərazilərdən olduğunu göstərməkdədir.Arxeoloji qazıntılar nəticəsində ən qə-
dim zamanlardan günümüzə qədər Arazın hər iki tərəfində eyni mədəniyyətə sahib
olan,eyni dildə danışan,eyni inancları paylaşan vahid bir etnosun yaşadığını
birmə-nalı şəkildə sübut edən çox sayda əvəzsiz maddi mədəniyyət nümunəsi
tapılmışdır.”
Ekrandakı xəritələr öncə müxtəlif təbiət mənzərələri, daha sonra isə
Qobustan və Gəmiqayanın qayaüstü təsvirlərindən seçmələrlə əvəz olunur.
Təsvirlər növbə ilə ekranda canlanır.Buna paralel olaraq diktor mətni davam edir:
“Əlverişli təbii-coğrafi şəraiti olan Azərbaycan ərazisi dünyada insanın
formalaşdığı ilk məskənlərdəndir.Arası kəsilmədən yaşayış məskəni olmuş bu
torpaq bəşər tarixinin müxtəlif mərhələlərini özündə əks etdirən zəngin abidələr
ölkəsidir. Söhbət ən azı 2 milyon illik bir tarixdən getsə də,onun yalnız son 5 min
ili yazılı mənbələrdə bu və ya digər dərəcədə əks olunmuşdur.Ondan öncəki
tariximi-zin mənzərəsini isə arxeoloji abidələr və kökü minilliklərin dərinlikləinə
qədər uza-nan zəngin folklor nümunələri əks etdirir.”
Ekrandakı qayaüstu təsvir nümunələrini arxeoloji qazıntılar
nəticəsində ta-
pılmış daş və tunc alətlər,saxsı qablar və sairə əvəz edir.
Diktor mətni:
3
“Son zamanlar Azərbaycan tarixinin müxtəlif sahələri üzrə sanballı elmi
araşdırmalar aparılmış,siyasi,iqtisadi,etnik problemlərin,o cümlədən mədəniyyət
məsələlərinin tədqiqində müəyyən nailiyyətlər əldə edilmişdir.Araşdırmalar nəticə-
sində məlum olmuşdur ki, ölkəmizin ərazisində ibtidai insan cəmiyyətlərinin for-
malaşması qədim daş dövrünün-Paleolitin ən erkən mərhələlərindən başlamış,uzun
və mürəkkəb inkişaf yolu keçmiş və üst ,yəni son Paleolitə keçid dövründə başa
çatmışdır.”
Ekranda Azıx,Tağlar,Zar və Qazma mağaralarının
xarici və daxili görüntü-
ləri,eləcə də bu mağaralarda aparılmış arxeoloji qazıntıları əks etdirən şəkil və vi-
deo süjetlər canlanır.
Diktor mətni:
“Qarabağ ərazisində yerləşən Azıx və Tağlar ,Kəlbəcər ərazisindəki Zar,
Naxçıvandakı Qazma,Qazax bölgəsində yerləşən Daşsalahlı və Aveydağ kimi ma-
ğara düşərgələri və Qədirdərə,Çaxmaqlı,Kəkilli kimi açıq düşərgələrdə aparılan
arxeoloji tədqiqatlarla qədim Daş dövrü insanlarının təşəkkülü və inkişafı ,ibtidai
cəmiyyətin yaranması,ilkin əmək alətlərinin formalaşması ,ibtidai məşğuliyyət
sahələri və sairə haqqında məlumat əldə edilmşdir."
Ekranda tarixçi alim H.Cəfərov görünür.Ekranın altında onun adı,soy adı
və elmi dərəcəsi yazılır.O deyir:
“Tədqiqatlar nəticəsində Azərbaycanda dünyada hələlik məlum olan ən qə-
dim insan mədəniyyəti izlərindən biri öyrənilmişdir.Bu mədəniyyət,tapıldığı yerin
adı ilə Quruçay arxeoloji mədəniyyəti adlanır.Quruçay mədəniyyəti üç mərhələyə
bölünür.Birinci mərhələ Paleolitin ilk təşəkkül dövrünü-Aşölə qədərki dövrünü
əhatə edir.İkinci mərhələ erkən və orta Aşöl dövrünü,üçüncü mərhələ isə son
Aşöl və Mustye dövrünü əhatə edir.Bu mədəniyyətin 1,5 milyon ildən artıq yaşı
var.Quruçay mədəniyyəti insanları öncə Quruçay hövzəsində açıq düşərgədə yaşa-
mış ,sonralar iqlim şəraitinin dəyişməsi ilə bağlı yaxınlıqdakı Azıx mağarasına
köçmüşlər.”
Ekranda H.Cəfərovu
tarixçi alim,arxeoloq Rəşid Göyüşov əvəz edir.Ekranın
altında onun adı,soy adı və elmi dərəcəsi yazılır.O deyir:
“ Azıx mağarasında aparılmış arxeoloji tədqiqatlar göstərmişdir ki,qədim
insanlar buraya 1-1,2 milyon il əvvəl köçmüşlər.Quruçay mədəniyyətinin ilkin
dövrü Afrikada öyrənilmiş Olduvey mədəniyyəti ilə eyni tarixə malikdir.Həmin
dövr arxeoloji bölgüdə Aşölə qədərki mərhələyə uyğun gəlir.İlkin mərhələnin əmək
alətləri adi çay daşlarından çox kobud hazırlanmışdır.İnsanın ilkin vərdişləri-nin
məhsulu olan bu alətlər qeyri-adi ölçüsü və 4 -5 kiloqrama çatan çəkisi ilə fərq-
lənir.Bu mərhələnin insanları təbii daşlardan qəlpələr qoparmağı və onlardan kəs-
mək,doğramaq aləti kimi istifadə etməyi bacarırdı.Alətlər əsasən kvars və çaxmaq-