Azərbaycan respublġkasi məDƏNĠYYƏt və turġzm nazġRLĠYĠ
Yüklə 0,59 Mb.
|
56
bütün janrlarında kamil sənət nümunələri yaratmışdır ki, bu da yazıçının sənət palitrasının müxtəlif çalarlarından, dünyagörüşünün genişliyi və yaradıcılıq intellektindən xəbər verir. 5. Özünəməxsus yaradıcılıq üsulu ilə XX əsr Azərbaycan ədəbiyyatının əvəzolunmaz simalarından biri kimi tarixə düşmüş İlyas Əfəndiyevin zəngin nəsrinə ―Söyüdlü arx‖,‖Körpüsalanlar‖,‖Dağlar arxasında üç dost‖,‖Sarıköynəklə Valehin nağılı,‖Geriyə baxma, qoca‖, ―Üçatılan‖ və s roman və povestləri, dramaturgiyasına ―İşıqlı yollar‖, ―Bahar suları‖,‖Atayevlər ailəsi‖, ―Sən həmişə mənimləsən‖,‖Mənim günahım‖, ―Unuda
bilmirəm‖, ―Məhv
olmuş gündəliklər‖,‖Qəribə oğlan‖,‖Mahnı dağlarda qaldı‖,‖Bağlardan gələn səs‖və s daxildir. O, pyesləri ilə teatr sənətimizdə yeni bir mərhələ açmış,‖İlyas Əfəndiyev teatrı‖ yaratmışdır. 6. Ədibin qəhrəmanları ülvi məqsədləri, mübarizliyi, xarakterlərinin bütövlüyü, yaşadığı hissilərin, duyğuların təbiiliyi ilə yaddaşlara həkk olunmuşlar. 60 – cı illərdə səhnəyə gələn gənclərin püxtələşməsində İ. Əfəndiyevin zəngin dramaturgiyasının böyük rolu olmuşdur. 7. Əsərlərinin əksəriyyətini sovet dövründə yazmış İlyas Əfəndiyev hakim ideologiyanı heç vaxt tərənnüm etməmiş, sadə insanların həyatını, onların məhəbbətini, arzu və istəklərini böyük ustalıqla qələmə almışdır. Buna görə də onun əsərləri indi də coğrafi sərhədləri adlayaraq, yeni – yeni oxucu auditoriyalarının sevgisini qazanmaqdadır. 8. Sənətkarın yaradıcılığında qarabağ mövzusu da əsas yer tutmuşdur. O, namərd qonşularımızın ötən əsrin 90 – cı illərində başlayan xəyanətkarlıqlarını, işğalçılıq hərəkətlərini dərin narahatlıq, vətəndaş yanğısı ilə izləmiş, əsərlərində Qarabağın qədim tarixini əks etdirmişdir. 9. İlyas Əfəndiyev XX əsrin ən dəyərli sənətkarlarındandır. XX əsr bütün bütün tarixi-ictimai və mənəvi mənzərəsi ilə İ.Əfəndiyevin də nəsr və dramaturgiyasında öz parlaq əksini tapıb. 10. İlyas Əfəndiyevin istər hekayə və romanları, istərsə də dram əsərləri əsl poeziyadır. Bu əsərlərin qəhrəmanları olan yaşıdımız oğlan və qızlar poeziya dili ilə danışır. İlyas Əfəndiyevin poetik dilinə bir çox şairlərimiz həsəd aparmışlar. 11. ―İlyas Əfəndiyev gələcəyin yazıçısıdır‖ – İlyas Əfəndiyev ona görə gələcəyin yazıçısı ola bildi ki, o, keçmişə düzgün yanaşdı, tarixə istinad edə bildi. Onun əsərlərində, məsələn ―Geriyə baxma, qoca ―,‖Üçatılan‖,‖Xurşidbanu Natəvan‖,‖Hökmdar və qızı‖ və s. tarix olduğu kimi, şübhəsiz, obrazlı tərzdə bədiiləşib. Yazıçı tarixin özünü yox, obrazını sədaqətlə, tarixilik prinsipi ilə yaratmağa nail olmuşdur. 12. İlyas Əfəndiyev novator sənətkardır‖ – müəllifin ikinci metodoloji çıxış nöqtəsi belədir! Novatorluq, hər şeydən öncə , ədibin hadisələrə, ənənələrə, gerçəkliyə, əşyalara yanaşma tərzində, münasibət üsulunda idi. O, XX əsr realist ədəbiyyatının böyük nümayəndəsi idi. Mənəvi gözəllik üçün məsuliyyət İ. 57
Əfəndiyevin mədəniyyət təliminin cövhərini təşkil edir. Bütün dünyaya – tarixə, insana təbiətə, sənətə gözəllik prizmasından nəzər salan ədib mədəniyyətə də gözəlliyin saxlancı kimi dəyər vermişdir. 13.
şəxsiyyətlərdəndir‖ – Ədibin hekayə, povest, roman, pyes və kinossenarilərində ayrı- ayrı dövrlər , ictimai – sosial mərhələlər, fərqli bədii – estetik təmayüllər orqanik şəkildə bir – birinə calanır, bir – biriylə dil tapır, qarşılıqlı surətdə bir – birini tamamlayır və Azərbaycan mədəniyyəti hüdudlarında hadisə statusu alır‖. 14.
―İlyas Əfəndiyev teatrı milli özünüdərkin və milli – mənəvi dəyərlərin güzgüsüdür‖ – İlyas Əfəndiyev yarım əsrə yaxın Azərbaycan teatrının ağırlığını öz çiyinlərində aparıb, teatrımızı novator dramaturgiya ilə təmin edib. O, həm nəsrdə, həm də dramaturgiyada lirik – psixoloji üslubun banisi idi. İ. Əfəndiyev öz ətrafında fərdi milli – mədəni mühit yaradan sənətkar idi. 15.
İlyas Əfəndiyev öz əsərlərində Azərbaycan xalqının mədəni – mənəvi həyatını onun genetik mənşəyindən nəşət edən milli özünüdərkini , xalqımızın tarixi taleyini, estetik zövq və dünyaduyumunu , sənət baxışlarını əks etdirməklə mədəni prosesə təkan vermişdir. Onun yaratdığı xarakterlər qədim türk ruhu məcrasında formalaşıb, qəhrəmanlıq, qürur, ocağa bağlılıq, torpaq təşəbbüsü qədim türk imperatorlarının əxlaqı ilə bağlı idi. İlyas Əfəndiyevin əsərlərində, xüsusən , onun qəhrəmanlarının davranışlarında Vətən əxlaqı və milli əxlaq vəhdətdə çıxış edir. İlyas Əfəndiyev XX əsr Azərbaycan ədəbiyyatının ən milli yazıçısıdır‖. 16.
psixoloji üslub adlanan bir yenilik gətirmişdir. İlyas Əfəndiyevin fikrincə ədəbi tənqid ədəbiyyatın yol göstərənidir. 17.
varlığından artıq sevən və bu yolda hər şeydən keçməyi bacaran insan görmək idi. İ. Əfəndiyev ədəbiyyatın əbədiyyətini fəth etmiş yazıçıdır. 18.
sahibi İlyas Əfəndiyev özünəməxsus dəst – xətti, yüksək bədii dili və fərdi üslubu olan sənətkarlarımızdandır. Azərbaycan dilinin zəngin söz xəzinəsinə , çoxçeşidli çalarına, bu dilin şəhdi- şirəsinə dərindən bələdliyindən və vurğunluğundandır ki, yazıçının əsərləri bədii dilinin poetikliyi ilə seçilir. İlyas Əfəndiyevin yaradıcılığı xalqın mənəvi sərvətindən qaynaqlanıb. 19.
vasitələrinə və lüğət tərkibinə malik bir dildir. 20.
İlyas Əfəndiyevin əsərləri həyat dərsliyi, özü isə həyat müəllimidir. 21.
insandır. Yazıçı sözə necə rəng vuracağını dəfələrlə götür – qoy etmiş, ədəbiyyatımızda seçilən, sevilən və insanın mənəvi aləminə nüfuz edən orijinal bir üslub formalaşdırmışdır.
Yüklə 0,59 Mb. Dostları ilə paylaş:
|