Azərbaycan respublikasi prezidenti yaninda döVLƏT İdarəSİNİn akademiyasi abduləli abdullayev malik səLİmov müqayiSƏLİ İNZİbati HÜquq
Yüklə 1,41 Mb. Pdf görüntüsü
|
dən şəxsi dosyenin məzmunu aidiyyəti şəxsə bildirilməklə) açır. İkinci mərhələdə müvafiq orqanlarla məsləhətləşmə aparılır. Mülki qulluqçular üçün belə orqan intizam şurası qismində iclas keçirən paritet inzibati komissiyadır; onun üzvlərinin yarısını müdiriyyətin nümayəndələri, o biri yarısım şəxsi heyətin nümayəndələri təşkil edirlər. Bu orqan tətdiq olunan sanksiya barədə qərar qəbul edir; o öz mülahizəsi ilə sanksiyanın tətbiq olunması barədə təklif verir. Qeyd etmək lazımdır ki, bu orqanın rəyi məcburi qüvvəyə malik deyil, lakin çox zaman müdafiə xarakteri daşıyır. Orduda da analoji orqanlar vardır, lakin bunlar paritet deyil, istintaq komissiyalarıdır. Nəhayət, üçüncü mərhələ qərarın qəbul edilməsi mərhələsidir. Qərar yuxarı orqan tərəfindən qəbul olunur, deməli, ilk və son söz də onundur. Sanksiyanın tətbiq edilib-edilməməsi, yüngül, yoxsa ciddi sanksiya tətbiq olunması məsələsini o həll edir. Xüsusi sistemə gəlincə, bu, inzibati yurisdiksiya rejimidir. Qeyd etmək lazımdır ki, Almaniyada sanksiyalar xüsusi məhkəmələr tərəfindən irəli sürülür. Fransada, bir qayda olaraq, məsələ başqa cürdür; lakin istisnalar da, o cümlədən, müəllimlərdən ibarət inzibati məhkəmələrin aidiyyətində olan müəllimlər üçün istisnalar vardır; onlar birinci instansiya məhkəməsi qismində öz həmkarlarını mühakimə edirlər, apellyasiya instansiyası qismində isə Ali Milli Təhsil Şurası çıxış edir. Bu yolla yuristiksion-nəzarət formasında görülmüş tədbirlər, sonra kassasiya şikayəti verilməsi vasitəsilə Dövlət Şurasının müzakirəsinə təqdim olunur, halbuki digər intizam tədbirləri ilə əlaqədar olaraq hakimiyyət səlahiyyətini aşmağa dair adi şikayət verilir. Sanksiya tətbiq edən orqan öz qərarının mətnində həmin qərarın qəbul edilməsi səbəbini, habelə müvafiq şəxsə qarşı irəli sürülmüş iddiaları göstərməlidir; bu, çox vacibdir, çünki o, zərərçəkənin nəyə görə və nə üçün cəzalandırıldığını bilməsinə imkan verir, həm də axırıncı mərhələdə dəqiqləşdirilmiş motivlər ilk dəfə göstərilənlərdən bir qədər fərqlənə bilər. Təsəvvür edək ki, üç iddia irəli sürülmüşdür, bunlardan ikisi təhqiqat gedişində rədd edilmiş və yalnız biri qalmışdır. Əlaqədar şəxs onu da təkzib edə bilərdi ki, həmin iddia əsassızdır və yaxud da o, haqlı olaraq irəli sürülmüş, lakin burada hüquqazidd əməl tərkibi yoxdur və ona görə bu iddia cəza üçün əsas ola bilməz. Beləliklə, qərar əsaslandırılmış, sanksiyalarsa qanunauyğun olarsa, onda mübahisələrin yaranmasına şərait yaranmaz. İntizam işinin mahiyyətinə aid qaydalarda, qərarın yuxarı orqan və yaxud xüsusi yurisdiksion-nəzarət instansiyası tərəfindən qəbul edilməsindən asılı olmayaraq tətbiq olunan dörd əsas hal mövcud olur. 203 Birinci qayda cinayət hüququ baxımından qanunçuluq prinsipinə əməl edilməsinə aiddir. Bu prinsipin mahiyyəti latınca belə bir kəlamda çox yaxşı ifadə edilmişdir: qanunda nəzərdə tutulmayan hallarda nə cəza var, nə də cinayət. Cinayət hüququnda bu kəlamın hər iki tərəfi mövcuddur: cəzaların siyahısı qanunla müəyyənləşdirilir, habelə hüquq pozuntularının növləri qanunla nəzərdə tutulur. Lakin inzibati hüquqda həmin kəlamın yalnız bir hissəsi tətbiq edilir. İntizam sanksiyalarının qanunla müəyyənləşdirilmiş siyahısı mövcuddur və yalnız orada nəzərdə tutulan sanksiyaları tətbiq etmək olar. Dövlət qulluqçularının statusunda əks etdirilmiş belə siyahını nəzərdən keçirək (11 yanvar, 1984-cü il tarixli qanun, 66-cı maddə). Həmin siyahıda ən əvvəl sırf mənəvi xarakterli tədbirlər olan xəbərdarlıq və töhmət əks etdirilir. Sonra xidmət üzrə irəliçəkilməni və yaxud işdə sərfəli yerdəyişməni ləngitməyə imkan yaradan sanksiyalar seriyası göstərilir. Bu qrupa aşağıdakılar daxildir: rütbənin yüksəldilməsinin dayandırılması; müvvəqəti olaraq - on beş günədək müddətdə işdən azad edilmə; başqa iş yerinə keçirmə; rütbənin aşağı salınması; müvəqqəti olaraq - altı aydan iki ilədək müddətə işdən azad edilmə. İntizam tədbirlərinin sonuncu qrupu ən ciddi tədbirləri əhatə edir; Bu tədbirlər rəsmi olaraq işdən azad edilib istefaya buraxılma və yaxud işdən kənarlaşdınima ilə nəticələnir. Yekun etibarilə o, cəza tədbiri kimi tətbiq edilir. Bu siyahı cərimə şəklində, eləcə də məvacibdən tutulma kimi tənbehləri əhatə etmir. Bir ay işləmiş qulluqçuya «Sizə tənbeh qaydasında yalnız on beş gün üçün məvacib ödəniləcək» demək olmaz, çünki onların statusunda belə tədbir nəzərdə tutulmamışdır. Beləliklə, qanunçuluq prinsipinin birinci aspekti inzibati hüquqda tamamilə reallaşdırılır. Lakin onun ikinci cəhəti qətiyyən tətbiq edilmir, çünki intizam qəbahətlərinin normativ tərifi mövcud deyildir. Bunlar məhkəmə praktikası ilə müəyyən edilir. Bu, iki nəticəyə gətirib çıxarır. Birinci nəticə ondan ibarətdir ki. Cinayət Məcəlləsinə oxşar qanunvericilik aktı yoxdur ki, burada qulluqçuların bütün vəzifələri və onların yol verə biləcəkləri təqsirlərin bütün növləri sadalanmış olsun. Qulluqçuların hüquq və vəzifələrini müəyyənləşdirən 13 iyul, 1983-cü il tarixli qanun bütün məsələləri əhatə etmir və həmin məsələlər qərarları ilə müəyyən edilir. İkinci nəticə ondan ibarətdir ki, cəza növləri siyahısı ilə hüquqpozmaların siyahısı arasında, cinayət hüququ ilə cəza tədbirləri arasında olan hüquqpozmaları qanun müəyyən edir, lakin o həm də bunların nisbətini müəyyənləşdirir. Bu 204 Yüklə 1,41 Mb. Dostları ilə paylaş:
|