24
MPR aparılması zamanı yaranan səhvlərin mənbəyi
►
Antigenin emulsiyada qeyri-bərabər konsentrasiyası, məhlul
istifadədən əvvəl mütləq lazımı dərəcədə qarışdırılmalıdır.
►
Emulsiyanın bakterial çirklənməsi.
►
Plazmanın və qan zərdabının, antigenin və onun emulsiyasının,
məhlulların saxlama və istifadə müddətinin pozulması.
►
Reaksiyanın qoyulmasında çirklənmiş sınaq şüşələri, pipetka,
planşetdən istifadə edilməsi.
Qeyd: Yuxarıda göstərilmiş səhvlər reaksiyanın yalançı mənfi və
həmçinin yalançı müsbət nəticə verməsinə səbəb ola bilər.
TREPONEM TESTLƏR
Treponem testlərdə treponem mənşəli patogen solğun treponem
antigenindən istifadə edilir. Treponem testlər qeyri-treponem
müayinə testlərinin nəticələrini təsdiqləmək üçün aparılır (D).
Xəstəliyin az yayıldığı populyasiyalarda onlardan skrininq üçün
istifadə edilə bilər, belə ki, İFA-nın avtomatlaşdırılmış metodu
mövcuddur.
Treponem reaksiyalara bunlar aiddir:
►
immunoferment analiz (İFA)
►
passiv hemaqlütinasiya reaksiyası (PHA) və ya onun
modifikasiyası TPHA (D)
►
solğun treponemin immobilizasiya reaksiyası
►
İFR (immunoflüoressensiya reaksiyası)
►
immunoblottinq və yeni test – xromotoqrafik zolaqlardan istifadə
(müalicə yerində analiz)
Treponem testlərin şəksiz üstünlüyü onların yüksək həssaslığı və
xüsusilə də spesifikliyidir. Lakin bu reaksiyalardan aparılan
müalicənin effektivliyinə nəzarət üçün istifadə edilmir, çünki adekvat
müalicədən sonra da bu reaksiyalar ömür boyu müsbət qalır.
Treponem və qeyri-treponem testlər frambeziya və pinta kimi qeyri-
zöhrəvi treponematozlarda da müsbət nəticə verə bilər.
Kəmiyyət testləri
Hətta müalicə düzgün aparıldıqda belə treponem anticisimlər qan
zərdabında uzun illər qalır. Titrin uzun aylar və ya illər ərzində
qalxıb-düşməsi xəstəliyin aktivliyini əks etdirmir. Buna görə də
spesifik anticisimlərin titrinin təyini diaqnostik əhəmiyyət kəsb
Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin
İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır.
25
etmir. Belə qəbul edilmişdir ki, sensiblizə olunmuş eritrositlər 1:80
durulaşmasında aqqlütinasiya etdikdə TPHA müsbət hesab olunur.
Aqqlütinasiya daha kiçik durulaşdırmalarda müşahidə edildikdə,
testin nəticəsi mənfi sayılır.
İmmunoferment analizi (İFA) və ya Enzyme-linked
Iimmunosorbent Assay (ELISA) (C)
Reaksiyanın prinsipi polisterol planşetin oyuqlarında sifilisli
xəstənin anticisimləri ilə antigenin qarşılıqlı təması nəticəsində
immun komplekslərin əmələ gəlməsi və daha sonra uyğun substrat –
xromagen əlavə edilməklə onların rəngli reaksiya vasitəsi ilə aşkar
olunmasına əsaslanıb.
İFA üçün istifadə olunan spesifik antigenlər müxtəlif mənbəli ola
bilərlər.
►
Ultrasəslə işlənmiş: antigenlər T.pallidum hüceyrələrinin
ultrasəslə zədələnməsindən alınır
►
Peptidlər: T.pallidumun antigen zülalları kimyəvi sintez yolu ilə
əldə edilir.
İFA-nın bir neçə variantı işlənib hazırlanmışdır:
Klassik variant
►
İmmunoloji planşet oyuğunun iç səthini solğun treponem antigeni
ilə sensibilizə edirlər.
►
Tədqiq olunan zərdab oyuqlara əlavə edildikdə spesifik
anticisimlər immun kompleksləri yaradır, onlar bufer məhlulu ilə
yuyulduqdan sonra da birləşmiş şəkildə qalırlar.
►
Reaksiyaya, insan immunoqlobulinlərinə qarşı fermentlə
nişanlanmış anticisimlərdən ibarət olan konyuqat əlavə edilir.
►
Mürəkkəb immun kompleksin təkrar buferlə yuyulmasından
sonra, hidrogen-peroksid əlavə edilir və oksigenin təsiri ilə rəng
dəyişir.
►
Reaksiya mühitin rənginin tündlüyü antitreponemal
anticisimlərin miqdarı ilə düz mütənasibdir, bunu
spektrofotometr vasitəsilə ölçmək mümkündür.
Tutma variantı
Əsasən müxtəlif sinifdən olan anticisimlərin aşkar edilməsində
istifadə olunur.
Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin
İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır.
26
►
İmmunoloji planşetin oyuqlarının səthi insan
immunoqlobulinlərin müəyyən sinfinə qarşı (məs: İgM, İgG,
İgA) anticisimlərlə sensibilizə edilir.
►
Zərdabda olan immunoqlobulinlər planşetin oyuqlarının
sensibilizə olunmuş anticisimləri ilə birləşirlər.
►
İmmobilizə olunmuş immunoqlobulinlərin arasında spesifik
anticisimlərin mövcudluğu ferment konyuqatı ilə solğun
treponem antigeninin əlavə olunması nəticəsində müəyyən edilir.
►
Reaksiyanın nəticəsi xromogen substratın əlavə edilməsi
vasitəsilə vizual olaraq müəyyən olunur.
İFA-nın nəticələri avtomatik olaraq optik sıxlıqla müəyyən edilir.
İFA-nın hər bir qoyuluşunda optik sıxlığın kritik əhəmiyyəti və “boz
zona” müəyyən edilir. “Boz zona” kritik optik sıxlığın
±10%
hüdudlarında yerləşən interval hesab olunur. Tədqiq olunan nümunə
o zaman müsbət sayılır ki, optik sıxlıq boz zonadan yüksəkdə
yerləşir, şübhəli olduqda boz zona həddində, mənfi olduqda isə boz
zonadan aşağı olur.
Qeyd: Treponem İFA testləri, yalnız keyfiyyət testləri kimi
qiymətləndirilməlidir.
Passiv hemaqqlütinasiya reaksiyası (PHA) və ya Treponema
pallidum hemaqqlütinasiya reaksiyası (TPHA)
►
Sifilisli xəstələrin qan zərdabındakı antitreponem anticisimlərin
solğun treponem antigenləri ilə sensibilizə olunmuş heyvan
eritrositləri ilə təması nəticəsində, eritrositlərin gözlə görünən
aqqlütinasiyası baş verir.
►
TPHA testləri aparmaq üçün dəstlərə adətən bunlar daxil olur:
test eritrositləri – patogen solğun treponem antigenləri ilə
sensibilizə edilmiş heyvan eritrositləri, nəzarət üçün eritrositlər,
durulaşdırma üçün bufer məhlulu, müsbət və mənfi sınaqlar,
reaksiya aparmaq üçün 96 oyuqlu immunoloji planşetlər.
►
İmmunoloji planşetin oyuqlarına mikrotitrləmə üçün tədqiq
olunan qan zərdabı (plazmadan istifadə etməməli) və test
eritrositləri əlavə edilir. Pasiyentin zərdabında olan spesifik
anticisimlərin solğun treponem antigeni ilə təması nəticəsində
yaranan birləşmə tədricən dibə çökür və oyuğun dibində
“çevrilmiş çətirə” bənzər xarakterik şəkil yaratmış olur.
Reaksiyaya vizual olaraq 60-120 dəqiqə sonra qiymətləndirilir.
Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin
İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır.
Dostları ilə paylaş: |