Azərbaycan Respublikası Mərkəzi Bankı Banklara Nəzarət Departamenti

Nəzarət Departmenti   
ÇPY/TM ilə mübarizəyə dair Təlim 
Müştərinin Riskinin Qiymətləndirilməsi
 
 
- Maliyyə təşkilatı dövlət orqanları ilə əlaqələrin 
qurulması  üzrə  effektiv  prosesə  malikdir  və 
ondan istifadə edir. 
-Maliyyə 
təşkilatı 
terorizmin 
maliyyələşdirilməsi  risklərinə  dair  məlumatın 
mənbələrini  müəyyən  edir:  məsələn  FATF-ın 
qiymətləndirmə  və  tipologiya  hesabatları, 
MMX-nın  xəbərdarlıqları,  Maliyyə  Tədbirləri 
üzrə  İşçi  Qrupunun  sənədləri,  məhkəmə 
qərarları, və sairə. 
-  Bu  məlumat  əməliyyatların  monitorinqi 
sistemləri barədə təsəvvür yaradır. 
-  Şübhəli  fəaliyyətlə  bağlı  narahatçılıqlar 
maliyyə  təşkilat  daxilində  adətən  baş  verən 
hallar barədə məlumat verir.   
 
 
 
- Maliyyə cinayətlərinə dair təlimlər terorizmin 
maliyyələşdirilməsini əhatə etmir. 
- Sərhədlərarası bizneslə məşğul olan maliyyə 
təşkilatı ofis açdığı və ya fəaliyyət göstərdiyi 
ölkələrdəki terorizmlə bağlı riskləri 
qiymətləndirmir. 
-Maliyyə 
təşkilatı 
terorizmin 
maliyyələşdirilməsi  risklərinə  aid  məlumatın 
müştərilərin  araşdırılması  tədbirləri  ilə  nə 
dərəcədə 
əhatə 
olunmasını 
nəzərdən 
keçirməmişdir.   
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
YAXŞI təcrübə
 
2
 
Terorizmin maliyyələşdirilməsi ilə mübarizə 
Maliyyə  təşkilatları  hökumətə  terorizmə  qarşı  araşdırmalar  aparmaqda  kömək  edə  biləcək 
məlumatın  verilməsində  mühüm  rol  oynayır.  Maliyyə  təşkilatların  terorizmlə  bağlı  nəzarət 
mexanizmlərinin  bir  çoxu  çirkli  pulların  yuyulmasına  qarşı  tədbirləri  ilə  üst-üstə  düşə  bilər 
(məsələn,  risklərin  idarəedilməsi,  müştərinin  araşdırılması  tədbirləri,  əməliyyatların  monitorinqi, 
şübhəli əməliyyatlar barədə məlumatların çatdırılması və dövlət orqanları ilə əlaqələr). 
Özünü qiymətləndirmək üçün suallar:
 
• Terorizmin maliyyələşdirilməsi ilə bağlı risklər necə qiymətləndirilir? Qiymətləndirmədə, misal 
üçün,  müştəri  bazası,  coğrafi  yerləşmə,  məhsul  növləri,  məhsulların  yayılması  vasitələri  ilə  bağlı 
risklər nəzərə alınırmı? 
•  Terorizmin  maliyyələşdirilməsi  ilə  bağlı  məsələlərə  dair  dövlət  orqanları  ilə  əlaqələrə  görə 
kimin məsuliyyət daşıdığı aydındırmı? 
 
 
 
PİS təcrübə
 

---

Nəzarət Departmenti   
ÇPY/TM ilə mübarizəyə dair Təlim 
Müştərinin Riskinin Qiymətləndirilməsi
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
YAXŞI təcrübə
 
2
 
Yüksək riskli vəziyyətlərin həll edilməsi   
 
Qanunvericilik  maliyyə təşkilatlarının çirkli  pulların  yuyulması  siyasətləri və prosedurlarının riskə həssas 
olmasını tələb edir. Bu o deməkdir ki,  yüksək riskli vəziyyətlərdə maliyyə  təşkilatları geniş araşdırma və 
davamlı  monitorinq  tətbiq  etməlidirlər.  Çirkli  pulların  yuyulması  üzrə  yüksək  risk  təşkil  edən 
vəziyyətlərə aşağıdakılar daxildir, lakin onlarla məhdudlaşmır: müştərilər yüksək riskli ölkələr və ya biznes 
sektorları ilə bağlıdır; və ya lazımsız mürəkkəb və qeyri-şəffaf benefisiar mülkiyyət strukturuna malikdir; 
qeyri-adi və aydın iqtisadi və ya hüquqi məqsədi olmayan əməliyyatlar mürəkkəbdir və ya çox iridir və ya 
anonimliyə qulluq edir. 
 
ÇPY  üzrə  Qaydalar  xüsusi  olaraq  geniş  araşdırmaların  tətbiq  edilməsini  tələb  edən  üç  ssenarini 
müəyyən edir: 
 
•  Üzbə-üz  araşdırmanın  aparılmaması:  sahibkarlıq  fəaliyyəti  telefon  və  ya  internet  vasitəsilə  həyata 
keçirildiyi üçün müştəri şəxsiyyətin təsdiq edilməsində fiziki olaraq iştirak etmədikdə. 
 
•  Müxbir  bankçılıq:  müxbir  bank  Avropa  İqtisadi  Zonasından  kənardadırsa,  bank  müxbirin  biznesini, 
reputasiyasını  və  çirkli  pulların  yuyulması  və  terorizmin  maliyyələşdirilməsinə  qarşı  istifadə  etdiyi 
mübarizə  üsullarının  keyfiyyətini  ətraflı  öyrənməlidir.  Baş  menecment  hər  yeni  müxbir  bank  əlaqələrini 
təsdiq etməlidir. 
 
• Siyasətlə Əlaqəli Şəxs (SƏŞ): xarici ölkədə, Avropa Birliyi təşkilatında və ya beynəlxalq orqanda ictimai 
funksiya yerinə yetirən şəxs, onun yaxın qohumları və məlum olan yaxınları. Müvafiq səlahiyyətlərə malik 
olan  baş  menecer  SƏŞ-lə  biznes  əlaqələrinin  yaradılmasını  təsdiq  etməlidir.  Buraya  həmçinin  əlaqələr 
qurulduqdan sonra SƏŞ olan mövcud müştərilərlə əlaqələrin davam etdirilməsinin təsdiqlənməsi daxildir. 
 
Maliyyə təşkilatının həyata keçirdiyi geniş araşdırma tədbirlərinin səviyyəsi risk əsasında müəyyən edilmə 
bilər.  Maliyyə  təşkilatı  gördüyü  geniş  araşdırma  tədbirlərinin  çirkli  pulların  yuyulması  və  terorizmin 
maliyyələşdirilməsi risklərinə uyğun/mütənasib olmasını nümayiş etdirə/ sübut edə bilməlidir. 
 
 
 
 
 
PİS təcrübə
 

---

Nəzarət Departmenti   
ÇPY/TM ilə mübarizəyə dair Təlim 
Müştərinin Riskinin Qiymətləndirilməsi
 
 
-  Bütün  işçilər  şübhələri  barədə  məlumatların 
verilməsi  prosedurlarını  başa  düşür  və  onlara 
riayət edir. 
-  Maliyyə  təşkilatının  ŞƏH  hadisələrin  aydın 
təsvirini  verir  və  hüququ  mühafizə  orqanlarının 
istifadə edə biləcəyi xırdalıqları daxil edir (məsələn, 
adları,  ünvanları,  pasport  nömrələrini,  telefon 
nömrələrini, e-ünvanları). 
-  ŞƏH-da  şübhələrin  səbəbləri  aydın  göstərilir. 
Onlar  sadəcə  çarpaz  yoxlama  deyil  əvvəlki  ŞƏH-
lərə istinadları daxil edir.       
-  Qərarların  sənədləşdirilməsinə  dair  aydın 
prosedurlar mövcuddur. 
-  Maliyyə  təşkilatının  şübhəli  əməliyyatlarla  bağlı 
üçüncü  şəxslərin  verdiyi  məlumatların  istifadə 
edilməsi prosesləri aydın və effektivdir.
 
 
-  Məsul  şəxs  bütün  daxili  hesabatları  onların 
həqiqətə  uyğun  olmasını  yoxlamadan  MMX-ya 
ötürür.  Bu  cür  ―müdafiə‖  xarakterli  (hər  hansı 
mövqeyi müdafiə edən) hesabatların faydası azdır.   
-  Məsul  şəxs  səbəbini  göstərmədən  işçilərin 
bildirdiyi bütün iradları rədd edir.   
-  Maliyyə  təşkilatı  işçilərə  daxili  hesabatların 
hazırlanmasına  dair  təlim  keçirmir  və  bu  məsələni 
onların  şəxsi  məsuliyyətinə  buraxmaqla  şübhəli 
fəaliyyət barədə məlumat verilməməsi riskini artırır. 
-  Məsul  şəxs  ŞƏH-in  biznesə  ziyan  vura  biləcəyi 
hallarda şübhəli fəaliyyətə göz yumur. Buna görə o, 
cinayət məsuliyyətinə cəlb oluna bilər. 
- Maliyyə təşkilatı  məlumatın  verilməsi  müraciəti 
ilə  bağlı  qeyri-aydın  və  aidiyyatı  olmayan 
məlumatlar verir. 
 
 
 
 
 
YAXŞI təcrübə
 
2
 
Hüquq mühafizə orqanları ilə əlaqələr 
Maliyyə  təşkilatı  bu  əlaqələrə  görə  məsul  şəxsi  təyin  etməlidir.  Təyin  edilmiş  məsul  şəxs  Şübhəli 
Əməliyyatlar  haqqında  Hesabat  (ŞƏH)  vasitəsilə  Maliyyə  Monitorinqi  Xidmətinə  (MMX)  çirkli  pulların 
yuyulması ilə bağlı əldə etdiyi faktlar və ya şübhələri barədə məlumat vermək öhdəliyini daşıyır.     
İşçilər öz şübhələri barədə məlumat verməli və bunu maliyyə təşkilatının təyin etdiyi məsul şəxsə verməklə 
edə  bilər.  Məsul  şəxs  isə  öz  növbəsində  əldə  etdiyi  bütün  məlumatlara  əsasən  MMX-ya  hesabatın 
verilməsinin  lüzumluğunu  müəyyən  etməlidir.  Hüquq  mühafizə  orqanları  maliyyə  təşkilatından  müştəri 
barədə məlumat əldə etmək hüququna malikdirlər. 
Özünü qiymətləndirmək üçün suallar: 
•
 
Dövlət orqanları ilə müxtəlif növ əlaqələrə görə kimin məsuliyyət daşıdığı aydındırmı?
 
•
 
Maliyyə təşkilatında ŞƏH-larla bağlı qərar-qəbulu prosesi necə həyata işləyir? 
•
 
Prosedurlar işçilərə aydındırmı?   
•
 
İşçilər şübhələri barədə məsul  şəxsə məlumat veririmi? Vermirsə, məsul şəxs bu cür məlumatların 
nəyə görə verilmədiyini müəyyən etmək üçün səy göstərirmi? Məsul şəxs əldə etdiyi məlumatla nə 
edir? received?   
•
 
ŞƏH əsaslı olmasına dair qərarları təsdiqləyən məlumatlar mövcuddurmu?   
 
 
PİS təcrübə
 

---