Azərbaycan respubl kasi təhs L naz rl y azərbaycan döVLƏt qt sad un vers tet
Yüklə 0,79 Mb. Pdf görüntüsü
|
43 Orta aylıq real əmək haqqı (manat)
112.7 137.5
184.9 293.5
313.6 337.5
415.1
Belə ki, 2005-ci ilə nisbətən 2013-cü ildə əhalinin pul gəlirləri 4.7 dəfə, 2010- ci illə müqayisədə isə 46.7% artmışdır. Təhlil edilən dövrdə adambaşına düşən pul gəlirlərinin həcm və dinamikası da əhəmiyyətli dərəcədə artmışdır. Belə ki, 2005-ci ilə nisbətən 20130-cü ildə əhalinin hər nəfərinə düşən pul gəlirləri 4.1 dəfə, 2010-ci illə müqayisədə isə bu artım 41% təşkil etmişdir. 2005-2013-cü illərdə Azərbaycan Respublikasında əhalinin pul gəlirlərinin dinamikasında müşahidə edilən dəyişikliyi xətti qrafik daha əyani göstərir (şəkil. 2.1). Qeyd etdiyimiz kimi əhalinin pul gəlirlərinin mühüm tərkib hissələrindən birini ə mək haqqı təşkil edir. Düzdür, Azərbaycanda əmək haqqı əhalinin gəlirlərinin aparıcı hissəsini təşkil etməsə də bu göstəricisinin yüksəldilməsi istiqamətində mühüm işlər görülür və ən başlıcası onun artırılmasının real iqtisadi əsası formalaşır.
Şə
lirlərinin dinamikası.
8064 14558 20735
22396 25607
30525 37555
974,9 1720,6
2378,3 2537,2
2866,1 3371,7
4039,6 0 5000 10000 15000
20000 25000
30000 35000
40000 2005
2007 2008
2009 2010
2011 2013
Əhalinin pul gəlirləri,mln man Hər nəfərə düşən pul gəlirləri, manat
44 2005-ci ildə Azərbaycanda orta aylıq əmək haqqı 123.6 manat, 2013-cü ildə isə 425.1 manat və ya 3.4 dəfə çox olmuşdur. 2005-ci ilə nisbətən 2013-cü ildə orta aylıq real əmək haqqı təxminən 3.7 dəfə artmışdır. Göründüyü kimi bu dövrdə inflyasiyanın aşağı səviyyəsinə nail olunması real əmək haqqının alıcılıq qabiliyyətinə müsbət təsir göstərmişdir.
Ə halinin həyat səviyyəsini yüksəltmək, sosial təminatını və müdafiəsini gücləndirtmək, həmçinin əmək haqqı sistemində yaranmış uyğunsuzluqları aradan qaldırmaq üçün ölkədə əməyin ödənilməsi sahəsində aparılan islahatlar dövlətin iqtisadi siyasətində əsas yer tutmuş və bu sahədə müntəzəm olaraq məqsədəuyğun iş aparılmışdır. Statistik məlumatlar 2005-ci illə müqayisədə 2013-cü ildə orta aylıq nominal ə mək haqqının həm ölkə üzrə, həm dövlət, həm də qeyri-dövlət sektoru üzrə xeyli artdığını göstərir. Belə ki, 2005-ci illə müqayisədə 2013-cü ildə ölkə üzrə bu artım 3.4 dəfə, dövlət sektoru üzrə 3.9 dəfə, qeyri-dövlət sektoru üzrə 2.8 dəfə artmışdır. Fəaliyyət növləri üzrə də bu cür artım müşahidə olunur. Göründüyü kimi ölkə iqtisadiyyatının və onun regionlarının davamlı surətdə inkişaf etdirilməsi, onun maliyyə imkanlarının, həmçinin əmək haqqının artırılması istiqamətində həyata keçirilən ciddi tədbirlər həm dövlət, həm də qeyri-dövlət sektorunda çalışan işçilərin ə mək ödənişinin səviyyə və dinamikasının kəskin artmasına müsbət təsir göstərmişdir. 2013-cü ildə yüksək orta aylıq əmək haqqı ölkə iqtisadiyyatının mədən çıxarma sənayesində (1985.3 manat), peşə, elmi və texniki fəaliyyətdə (1410.7 manat), maliyyə və sığorta fəaliyyətində fəaliyyətində (1075.9 manat), tikinti təşkilatlarında çalışan işçilərə (675.4 manat) məxsus olmuşdur. 2012-ci il üçün yaşayış minimumu ölkə üzrə 108 manat, o cümlədən əmək qabiliyyətli əhali üçün 116 manat, pensiyaçılar üçün 84 manat, uşaqlar üçün 87 manat məbləgində müəyyən olunmuşdur. Bu il üçün ehtiyac meyarının həddi 87 manat müəyyənləşdirilmişdir. Bu göstəricilər 2011-ci il üçün müvafiq olaraq 95 manat, 102 manat, 72 manat, 76 manat və 75 manat müəyyənləşdirilmişdir. Göründüyü kimi
45 2012-ci ildə yaşayış minimumu orta aylıq əmək haqqının 26%-ə, ehtiyac meyarı isə 21%-ə bərabər olmuşdur.
Minimum əmək haqqının iqtisadi mahiyyəti işçi qüvvəsinin qiymətinin aşağı sərhədini göstərməkdir. Bunun həcmi işçinin ən zəruri tələbatlarını ödəmək üçün kifayət etməlidir. şçi qüvvəsinin dəyərinin ödənilməsi xərcləri qida, geyim, məişət əş yalarına, habelə mənzilin saxlanmasına, tibbi xidmətə, ümumi və peşəkar təhsilə, həm əmək fəaliyyətində, həm də ondan sonrakı işçinin sosial ehtiyaclarına yönəldilən xərcləri nəzərdə tutur.
Avropa Birliyinin Beynəlxalq Komissiyası minimum əmək haqının ən ədalətli səviyyəsinin ölkədəki orta aylıq əmək haqqının 68%-nə bərabər olmasını qəbul edir.
Məlumat üçün qeyd edək ki, Şərqi Avropanın bir sıra ölkələrində iqtisadi islahatların həyata keçirildiyi dövrdə əhalinin yoxsulluqdan müdafiəsi məqsədilə minimum əmək haqqından və yaşayış minimumundan istifadə edilmişdir. Bu yolun reallığını və müsbət səmərəsini Çexiyanın təcrübəsi sübut edir. 1991-ci ildə orada yaşayış minimumu haqqında qanun qəbul edilmişdir. Buna müvafiq olaraq minimum ə mək haqqı yaşayış minimumundan 10% yüksək, işsizliyə yardım isə onun səviyyəsində müəyyən olunmuşdur.
Həyatın dəyəri artdıqca minimum əmək haqqı da indeksləşdirilmişdir. Hazırda Çexiyada əhalinin 3%-i kasıblıq həddindən aşağı yaşıyır, orta gəlir isə 1990-cı ilin səviyyəsinin 80-90%-ni təşkil edir [9, 10, 34, 41].
Onu da qeyd edək ki, Azərbaycan dövləti əhalinin yoxsulluq səviyyəsinin minimuma endirilməsi istiqamətində xeyli müddətdir ki, əsaslandırılmış və beynəlxalq təcrübədə qəbul edilmiş standartlara uyğun olaraq tədbirlər həyata keçirir. Elə bunun nəticəsidir ki, 2005-ci ildə ölkədə yoxsulluq həddi 42.6 manat qəbul edilmişdirsə, 2009-cu ildə 89.5 manat səviyyəsində qərarlaşmışdır. Bununla yanaşı bu dövrdə yoxsul əhalinin xüsusi çəkisi də xeyli azalmışdır. Belə ki, əgər 2004-cü ildə yoxsulluq səviyyəsi 40.2% idisə, 2009-cu ildə 10.9%, 2011-ci ildə isə 7.1% olmuşdur. Bu istiqamətdə daha əsaslandırılmış nəticələr əldə etmək məqsədilə ölkədə istehsal edilmiş milli gəlirin hansı hissəsinin əməyin ödənilməsinə yönəldiyini, onun Yüklə 0,79 Mb. Dostları ilə paylaş:
|